Κάσταρα-μάκι φίστιρα-κάκα

Η εφευρετικότητα με την οποία μερικοί λαοί ξέρουν να βρίζονται φαίνεται να εντυπωσιάζει τους λευκούς αμερικάνους νερντ από καταβολής διαδικτύου. Λέω "λευκούς" και "νερντ", γιατί έχω ακούσει αμερικάνους της εργατιάς να βρίζονται μεταξύ τους και μ' έπιασε μια έπαξη για έμετο, που λένε. Όσο για τις ρητορικές παραδόσεις των Αφροαμερικανών, και σε αυτόν τον τομέα, τα πράγματα είναι γνωστά.

Ένας από τους λαούς που ξέρει να μπινελικώνεται και να ασβολώνεται είναι και ο σοφός ελληνικός (κάτι που πελιδνά κι άνευρα προσπαθεί να αποδώσει η γνωστή διαφήμιση του νέου εθνοαερομεταφορέα, και αποτυγχάνει). Κάποτε είχα αναρωτηθεί γιατί "οι Έλληνες δεν μπορούμε να συζητήσουμε ήρεμα και νηφάλια, παρά ωρυόμαστε, εξαπτόμαστε και υστεριάζουμε με την πρώτη ευκαιρία". Εδώ και μερικές βδομάδες με απασχολεί κάτι άλλο: γιατί οι ακραίες απόψεις είναι τόσο δημοφιλείς. Όχι μόνο στην Ελλάδα ή στο αχανές ενυδρείο του ίντερνετ όπου ο καθένας πετάει μέσα μια προέκταση του εαυτού του (και νομίζει ότι θεραπεύει ένα καινούργιο γενναίο μέσο), αλλά παντού.

Ενδεχομένως να πρόκειται για κάποιου είδους εξελικτικό πλεονέκτημα, όπως θα έσπευδαν να αποφανθούν οι εξελικτικοί ψυχολόγοι. Σε ένα πάρτυ, ας πούμε, ο άντρας που θα εκφράσει την πιο πρωτότυπη γνώμη, την πιο ακραία (ακόμα και αν είναι κοινότοπη) άποψη, που θα πει τη μεγαλύτερη μαλακία, εντυπωσιάζει τις γκόμενες και έτσι μπορεί τελικά να διαιωνίσει τα γονίδια της πρωτοτυπίας, της ακρότητας, της χατζημαλακίας. Τουλάχιστον αυτό μάς αφήνουν να πιστέψουμε κάτι ταινιάκια του συρμού. Στην πραγματικότητα, νομίζω ότι όσοι άντρες πετάν ατάκες Ταραντίνο ή εξυπνάδες τύπου [ΠΡΟΣΘΕΣΤΕ ΕΔΩ ΤΗ ΔΙΚΗ ΣΑΣ ΑΓΑΠΗΜΕΝΗ ΕΞΥΠΝΑΔΑ] μένουν σαν τον Ταραντίνο τελικά: με το πουλί στο χέρι, να χαλβαδιάζουν ποδαράκια-δαχτυλάκια-πατουσίτσες και μανό, μιλώντας ασταμάτητα για σεξ. Επειδή λοιπόν το θέμα σηκώνει πολλή συζήτηση, ας αφήσουμε κατά μέρος τις αφελώς εξελικτικές ερμηνείες.

Γιατί λοιπόν έχουνε πέραση οι ακραίες γνώμες; Παγκοσμίως; Ας αφήσουμε κατά μέρος τη διάβρωση που προκαλεί η προπαγάνδα και η συλλογική τύφλωση της ιδεολογίας στον τρόπο που σκεφτόμαστε, αφού έχουν την ιδιότητα να μας κάνουν να βλέπουμε το μαύρο άσπρο και τανάπαλιν (έχουν οι γυναίκες ψυχή; δεν είναι η περιτομή / η γενειάδα / το ξύρισμα απαραίτητα; δεν είναι ο κομμουνισμός / καπιταλισμός ιστορική νομοτέλεια; δε μας εκδικείται η φύση προσωπικά και συστηματικά;).

Ίσως μια αλλόκοτη γνώμη να δίνει ανεξαιρέτως την εντύπωση ότι ο φορέας της είναι κάποιος με αστραφτερό πνεύμα, ίσως μια ακραία άποψη να αποτελεί εγγύηση για την αδιαμφισβήτητη ατομικότητα αυτού που την εκφράζει. Δεν είναι τυχαίο ότι σε μικρές κοινωνίες με συνοχή και πυκνό δίκτυο αλληλεπιδράσεων (η "κουμπαροκρατία" του Ροΐδη), ελάχιστοι εκφράζουν αποκλίνουσες γνώμες και ακραίες θέσεις, πάντα με γνώμονα την τοπική ιδεολογία -- συνήθως αγροτοποιμενικών / φατριαστικών προδιαγραφών, αφού αυτό θα τους αποξενώσει από τους άλλους.

Στον αγώνα μεταξύ προσωπικότητας και κοινοτικής αλληλεγγύης, μεταξύ ατομικότητας και απολαβής των προνομίων να ζεις σε ένα κλαν, η ακραία άποψη (έστω και σφαλερή και ελλιπής ή πλανερά σχηματισμένη) είναι ένα όπλο υπέρ των μεν και εναντίον των δε. Να το πω κι αλλιώς: οι παπαριές, οι μαλακίες και οι ασύστατες κουβέντες, τα σταχυολογήματα και τα σπερμολογήματα, οι υπερφίαλες διακηρύξεις και οι ρητορικές μανίες, το φλερτ με το απόλυτο εκεί που δεν μπορεί να υπάρχει απόλυτο και με τον σχετικισμό εκεί όπου ο σχετικισμός βλάπτει και διαστρεβλώνει, όλα είναι υποπροϊόντα, απόβλητα ίσως, του αγώνα του ανθρώπου να χειραφετηθεί από τη στάνη και το μαντρί.

[Πάντα στα πλαίσια του να βοηθάμε τα αναρίθμητα ανώνυμα θύματα του μαθήματος της έκθεσης: χειραφέτηση δε σημαίνει άρνηση της αγάπης και των κοινωνικών σχέσεων. Αυτός που θέλει να αναδείξει την ατομικότητά του και να 'ξεχωρίσει' από την αγέλη της 12μελούς οικογένειας, του σογιού, του χωριού, του κλαν, της φατρίας, της φυλής, θέλει συν τοις άλλοις να αντικαταστήσει τον βιολογικό (και άρα και κοινωνικό) εξαναγκασμό του γάμου και της ενδο-φατριακής συντροφίας με τις προσωπικά επιλεγμένες σχέσεις, με τη δοκιμή και πλάνη στις προσωπικές σχέσεις, με τύπους και τρόπους σχέσεων πέραν του βιο-κοινωνικού καθορισμού: γι' αυτό από καταβολής πόλεων οι άνθρωποι συρρέουνε στις πόλεις, όχι (μόνο) γιατί πεινάνε.]