Απόψε έτρωγα ψαράκι βλέποντας τα 'Αρίων'. Κακώς, μου έχει τώρα στραβοκάτσει. Βλέποντας κάτι παιδιά να αναδύονται από λεκάνες (με περμαγγανάτο; ποιος ξέρει) θυμήθηκα τον Δημήτρη Παπαϊωάννου, του οποίου το έργο αυτά τα καμωματάκια μάταια απηχούν.
Ελάχιστα έχουμε κατανοήσει το μεγαλείο και ακόμα λιγότερο αισθανθήκαμε την ομορφιά της Τελετής Έναρξης, ή το λοξό χαμόγελο (που λέει κι ο Μπακιρτζής) της Τελετής Λήξης (και τη γενναία, αν και επίσης λοξή, ανάδυση των Ρομά / Τσιγγάνων στη δημόσια συνείδησή μας εξ αιτίας της). Ακόμα λιγότερο μας άγγιξαν. Εγώ πρώτος (από τους πρώτους, τέλος πάντων) είμαι αυτός που αποστρέφεται το μύθευμα της συνέχειας του Ελληνισμού, και δη ως αλυσίδας αδιάσπαστης και όχι ως διαρκούς επανεφεύρεσης. Αλλά μακάρι όσοι το πρεσβεύουν κιόλας αυτό το μύθευμα να μπορούσανε να πλάσουν κάτι από τη ζώσα και μαγευτική ομορφιά που είδανε τα μάτια μας τη 13η Αυγούστου 2004.
Όσες φορές κι αν ξαναδώ την Τελετή Έναρξης, δεν μπορώ να μη μαγευτώ, να μην ταραχτώ, να μην παραλύσει το σαγόνι μου με δέος. Ήταν ένα γεγονός αρθρωμένο από προσωπικές επιλογές, καλλιτεχνικό γεγονός δηλαδή, σε καμμία περίπτωση γενικό κι αόριστο σόου φιεστικών προδιαγραφών: εξ ου και οι ρεμπέτες, ο Έρωτας, οι τυμπανιστές, η έγκυος, το DNA κι άλλα πολλά... Κι ας χλεύαζαν κάποιοι τσιμεντοκέφαλοι πως μας πλάνταξε στα τσαρουχικά γούστα του και τους γκέι εκλεπτυσμούς. Κι ας μην τα πιάσαμε όλοι όλα. Κι ας μην ανέβηκε το ικρίωμα της Μπιορκ.
(Δεν υπάρχει τρόπος να πω με λόγια τι έγινε εκείνη τη βραδιά: Ναι, τζάμπα έκατσα να γράψω απόψε.)
Όπως κατάλαβαν πολλοί, το περιεχόμενο της τελετής ήταν σύνθετο και βαθύ (πόσες φορές έχει συμβεί αυτό σε παρόμοια συμφραζόμενα;). Έστω και αν αυτό το περιεχόμενο ενίοτε με αφήνει αδιάφορο (Κάλλας) ή με βρίσκει εχθρικό (ιστορική συνέχεια). Το ίδιο αδιάφορο ή και εχθρικό βρίσκει κάποιους η ιερά ιστορία του Μπαχ ή οι ποταμοί κόκας των ροκάδων. Το ίδιο αδιάφορο ή και εχθρικό με βρίσκει εμένα το περιεχόμενο του παρακάτω, αντίστοιχης δύναμης και ομορφιάς, αποσπάσματος από τον Κρητικό του Σολωμού. Δεν μπορώ όμως παρά να ταραχτώ και να δακρύσω όποτε το διαβάσω, όπως όταν τύχει να δω λίγη από την Τελετή Έναρξης:
[...]
κι έβλεπα τ' άστρο τ' ουρανού μεσουρανίς να λάμπει
και του γελούσαν τα βουνά, τα πέλαγα κι οι κάμποι
κι ετάραζε τα σπλάχνα μου ελευθεριάς ελπίδα
κι εφώναζα "ω θεϊκιά κι όλη αίματα Πατρίδα"
κι άπλωνα κλαίοντας κατ' αυτή τα χέρια με καμάρι
καλή 'ν' η μαύρη πέτρα της και το ξερό χορτάρι.
Είναι ο Παπαϊωάννου ένας Σολωμός του ελληνικού χορού; Γενάρχης αλλά και τελειωτής ταυτόχρονα; Σίγουρα πάντως δύσκολα θα δημιουργηθεί σχολή άξιά του, όπως και στην περίπτωση του κόντε.
Ευχαριστούμε.
Κι εμένα η τελετή έναρξης με συγκίνησε σε πολλά σημεία της, όπως και το πρώτο μισό της τελετής λήξης (είμαι από τους φαν του Ντάτσουν με τα καρπούζια, ενώ ριγώ ακόμα θυμούμενος το σβήσιμο της φλόγας υπό τους ήχους της χατζιδακικής προσευχής της "Μελισσάνθης"). Επειδή όμως είχα εκτιμήσει αρκετά τον Παπαϊωάννου, περίμενα κάτι το παραπάνω, ιδιαίτερα σε επίπεδο δομής. Μου φάνηκε πολύ τυπική έως και σχολικής εμπνεύσεως αυτή η γραμμικότητα στην παρέλαση των πολιτιστικών μας προσφορών. Περίμενα να έχει δουλέψει πιο πολύ την κουτάλα του χρόνου, να τα έκανε όλα ένα με λιγότερη δυσκαμψία, ρεμπέτες και βυζαντινούς αγιογράφους, μινωικές φιγούρες και ναύτες, Παλλάδες και Παναγίες, Μεγαλέξαντρους και Ερωτόκριτους. Δεν ξέρω, με υποψίασε ότι είχε να δώσει περισσότερα και κάποιοι τον συγκράτησαν.
ΑπάντησηΔιαγραφήΥΓ. Μα γιατί δεν πιστεύετε στην αρχετυπική αξία του Καραγκιόζη;
Έκανε σπουδαία πράγματα αυτό το παιδί. Και είναι κρίμα παντού και πάντα να εισάγουμε την οπτική του «αλλά»: αλλά δεν ήταν αρκετά έτσι, αλλά δεν ήταν αρκετά αλλιώς. Σαν να πρόκειται ένας άνθρωπος να απαντήσει στο σύνολο των ερωτημάτων μας για την ύπαρξη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜερικές μόνο σκέψεις σε σχέση με τα γραφόμενά σου που με βρίσκουν εν πολλοίς σύμφωνο. Ο γιγαντισμός ενός τέτοιου θεάματος, οι επικοινωνιακές του ανάγκες δηλαδή, δεν επιτρέπουν να βρούμε σ’ αυτό τον βαθύτερό μας εαυτό. Έσπευσε μάλιστα να το διευκρινίσει σε όλους τους τόνους ο ίδιος, ότι δηλ. πρόκειται για γιορτή, για φιέστα και μην αναζητήσετε τις ποιότητες ή το πνεύμα των προσωπικών μου έργων σε κάτι τόσο μαζικό. Σε όσα δρώμενα (ή ακόμα περισσότερο στα εφηβικά του σκίτσα) στήνει για πάρτη του ο Παπαϊωάννου, υπάρχει μια εκδοχή του ανθρώπου αρκετά υποψιασμένη ή σκοτεινή- το αντίθετο ακριβώς της τελετής. Και πώς αλλιώς, αφού εδώ άλλη ιδέα υπηρετείται.
Η εικαστικότητά του είναι φανερή και όταν μιλάει. Βλέπεις έναν όμορφο άνθρωπο, μια ιδανική εικόνα νεοέλληνα, ο οποίος δεν κάνει ποτέ και σε τίποτα λάθος. Εννοώ, ότι οι απαντήσεις του είναι πάντα τόσο ευφάνταστες, έξυπνες και ποιητικές που στο τέλος γίνονται στρογγυλές. Μοιάζει δηλαδή να χάνεται ένα στοιχείο αμεσότητας ή βάθους καθώς όλα απορροφώνται σε έναν αισθητικό ορίζοντα. Ελπίζω να μην πέφτω στην παγίδα του «αλλά». Μιλάω μόνο για τη δυνατότητα των έργων του να μας «αλλάζουν»- σύμφωνοι, πρόκειται για ένα υψηλό κριτήριο- ή απλώς να εικονογραφούν όσα ήδη γνωρίζουμε. Αυτό το τελευταίο δεν είναι λίγο, τη στιγμή που είμαστε βουτηγμένοι στα σκουπίδια. Απλώς, ο άνθρωπος είναι αυτό το ανικανοποίητο ον που ψάχνει την αλήθεια του παντού. Ενδεχομένως και στα σκουπίδια.
Θα συμφωνήσω τέλος, με τον τέττιγα, για τη γραμμικότητα. Φαντάζομαι όμως ότι πρώτος από όλους θα το διαπίστωσε εκείνος- προφανώς δεν γινόταν κάτι καλύτερο...
Σας ευχαριστώ για τον πολύ ενδιαφέροντα σχολιασμό.
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαι είναι κρίμα παντού και πάντα να εισάγουμε την οπτική του «αλλά»
Ναι, πολύ σωστά. Κάπου πρέπει να υπάρχει ένα όριο, ένας κυματοθραυστης πάνω στον οποίο θα σκάει και θα γυρίζει πίσω στην άβυσσό της η ατελείωτη (νεοελληνική) μεμψιμοιρία και μουρμούρα.
Γι' αυτό και διάλεξα να κλείσω με τον Σολωμό και μια ευχαριστία που, ελπίζω, δεν εκφράζει μόνον εμένα.
Θυμήθηκα αίφνης σκηνή στο λεωφορείο: ευπρεπής πενηντάρα κυρία εξανίσταται ερυθριώσα απέναντι σε γηραιότερό της κύριο που της κραδαίνει κακεντρεχώς σχετικό δημοσίευμα (Αδέσμευτου ή Ελεύθερου, κάτι τέτοιο): "δεν είναι δυνατόν, ψέματα μού λέτε, αυτός ο άνθρωπος που είναι ένα ζωντανό ποίημα, δεν τού φαίνεται καθόλου, κρίμα, ντροπή". Τέλος πάντων, επειδή εγώ ήμουν κυρίως αυτός που έβαλε το "όμως", να εξηγηθώ: δεν θα έλεγα ποτέ "περίμενα περισσότερα από έναν υπουργό σαν την Φάνη Πάλλη-Χάλι-Πετραλιά ή -για να μη μεροληπτώ- σαν τον Άκη Τσοχαντζόπουλο". Όμως (να το πάλι) έτσι όπως είχαν συντονιστεί οι παλμοί μου με τις πρώτες εκπλήξεις της Έναρξης, περίμενα την κορύφωση που θα ερχόταν να τα συγκεράσει όλα και να ανοιχτεί προς το μέλλον και όλον τον κόσμο. Πράγμα που έγινε σε μεγάλο βαθμό, αλλά φαίνεται πως κι εγώ κουβάλαγα έναν κάπως διαμορφωμένο ορίζοντα προσδοκιών-είχα διαβάσει π.χ. μια συνέντευξή του στο Διαβάζω, υπόδειγμα από πολλές απόψεις νεοελληνικού λόγου. Μια γνωστή μου, εθελόντρια που παρακολούθησε την τζενεράλε, μού είπε ότι το να παρακολουθείς από οθόνη δεν έδινε ούτε το 10% της συγκίνησης του εκεί. Τι να πω που είχα στ'αφτιά μου και την επιδειξιγνωσία του Αλέξη;
ΑπάντησηΔιαγραφήΕγώ, ως εθελοντής, είχα πάει στην προτελευταία πρόβα. Χέχεχεχε...
ΑπάντησηΔιαγραφήγκρρρρ :-P
ΑπάντησηΔιαγραφήΚαι τι δεν θάδινα να δω την τελετή λήξης της Παρολυμπιάδας. Όταν αναβλήθηκε (λυπάμαι αλλά δεν συμμερίστηκα τους λόγους αν και κατανοώ τι θα γινόταν σε περίπτωση που δεν το κάνανε) ένοιωσα ότι κάτι θα έλειπε απ' το όλο παζλ. Και ακόμα έτσι νοιώθω.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑυτό που θα μου μείνει από την τελετή έναρξης (και γω είμαι φαν των καρπουζιών και του τσιφτετελιού πάνω στα τραπέζια, Ελλάδα δεν είναι μόνο το σχετικά προσφάτως αγιοποιηθέν ρεμπέτικο) είναι, πέρα από τη μαγεία της, η ... ηρεμία της. Μου δημιουργούσε την αίσθηση ότι το σεντόνι της Μπιόργκ απλωνόταν στην ψυχή μου. Κάτι μέσα μου χαλάρωνε επιτέλους και απολάμβανε για πρώτη φορά τις, συμφιλιωμένες πια, εικόνες της καθημερινής μας τρέλλας.
Εδώ θάθελα να αναφέρω ότι ο Παπαϊωάννου έφιαξε όντως μια αριστουργηματική τελετή. Ένα τεράστιο "μπράβο" όμως ανήκει και σ' αυτούς που εγκρίνανε τις ιδέες του και του δώσανε το πράσσινο φως για να τις πραγματοποιήσει.
Τυχαία είδα για πρώτη φορά δουλειά του Δημήτρη χρόνια πριν (πολλά τώρα που το σκέφτομαι). Θυμάμαι να το συζητάω για μέρες, χωρίς να τον ξέρω (χωρίς να έχω παρακολουθήσει τί έχει κάνει). Λόγω εκείνης της βραδιάς ακολούθησαν και άλλες, όπου κακέκτυπα του, έφτιαχναν χορογραφίες χωρίς νόημα, με το άλλοθι του μοντέρνου χορού.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣτην τελετή έναρξης, έπαθα αυτό που είχα πάθει στο πρώτο φιλί - δεν θυμάμαι τίποτα. Ψέμματα, θυμάμαι τα δέκα λεπτά που βγήκα έξω από την θύρα , κατά τη διάρκεια της παρέλασης των αθλητών. Το συναίσθημα, το οποίο είναι παρόμοιο σε αντίστοιχα γεγονότα δεν είχε καμία σχέση με πανηγυρισμό. Πέρα από το δέος η ησυχία του όλου εγχειρήματος επέβαλλε ευλάβεια, σαν να
βρισκόμασταν σε προαύλιο εκκλησίας λίγο πριν την ανάσταση και να περιμέναμε σιωπηλοί με αναμμένα τα κεριά.
Ως προς τους παραολυμπιακούς και την τελετή λήξης τους (α ρε Ξένια) δεν συμφώνησα που πετσόκοψαν την τελετή. Νευρίασα με την προχειρότητα που ήταν οργανωμένη (σε σχέση πάντα με αυτές των ολυμπιακών).
Και φυσικά θύμωσα με την συνέχεια - τις καμπάνιες του υπουργείου τουρισμού - ζήσε τον μύθο σου, απαράδεκτης αισθητικής. Τόσο μάλιστα παρέκκλιναν από αυτό που παρουσίαστηκε στην τελετή έναρξης που αποτέλεσαν αντικείμενο σχολιασμού σε γνωστό Λονδρέζικο πανεπιστήμιο.
Τέλος, δεν πιστεύω πως ο Παπαϊωάννου είναι μόνος. Υπάρχουν χιλιάδες δημιουργικοί, ευφυείς, καλλιτέχνες. Μια ζωντανή κοινότητα νέων που επιλέγουν να ζουν διαφορετικά, όχι από άποψη, αλλά από ανάγκη.
ξ
υ.γ. Για το πράσινο φως που δόθηκε στον Δημήτρη και στην ομάδα του, ένα θα πω, έκτοτε είμαι φαν της Γιάννας.