Κυριακή 10 Ιουνίου 2012

[Δεν έχω τίτλο]

Λόγια, πάλι λόγια. Βαρέθηκα.

Υπάρχει μια σειρά από θέματα, λοιπόν. Δεν μπορώ να τα συνθέσω σε κάτι ολοκληρωμένο, πολύ περισσότερο σε κάτι που θα οδηγεί κάπου. Επιπλέον έχουμε πήξει από γνώμες, πόνο, δημηγορίες, διακηρύξεις, αίμα, απόψεις, προβλέψεις, καταγγελίες, οργή, διαγνώσεις, χειροκροτήματα, θυμό, επικλήσεις, αναλύσεις, μίσος, διαγγέλματα, ισοσκελισμούς, απειλές, αγριότητα, υποσχέσεις, χυδαιότητες, κατάρες, καλέσματα, κηρύγματα, ετυμηγορίες, προτροπές, ιερεμιάδες, χλευασμούς, ξυπνάδες. Ποιος έχει ανάγκη από ακόμα μια κουβέντα.

Γραφ' τα κι ας είναι.

α.

Θα το επαναλαμβάνω μέχρι να με διαβάζω μόνος εγώ: η κριτική σκέψη, η περιέργεια, η αναλυτική ικανότητα και η απορία-αμφιβολία δεν καλλιεργούνται στο ελληνικό σχολείο για εθνικούς λόγους. Πρόκειται για στρατηγική του ελληνικού εκπαιδευτικού συστήματος: αν ενθαρρύνεις την αμφιβολία και την περιέργεια στα παιδιά, αν τα προτρέπεις να ψάξουν και να εξετάσουν και να ασκήσουν κριτική, κινδυνεύεις να κλονίσεις την πίστη τους στην εθνική ιδεολογία της ομοιογένειας-συνέχειας-ανωτερότητας-ιδιαιτερότητας του ελληνισμού. Ωστόσο, από τη στιγμή που αποκαταστάθηκε η δημοκρατία στη χώρα συνέπεια αυτής της στρατηγικής είναι ότι αποκτήσαμε πολίτες (και ψηφοφόρους) οι οποίοι είναι ευάλωτοι στην προπαγάνδα και ανίκανοι να σκεφτούν καθαρά και συγκροτημένα, περισσότερο απ' όσο θα περίμενε κανείς.

Δεν μπορούμε να σκεφτούμε καθαρά και συγκροτημένα σημαίνει ότι κατανοούμε πρόσωπα, πράγματα και καταστάσεις
  1. στη βάση σαρωτικών γενικεύσεων, άρα αδυνατούμε να σκεφτούμε πολιτικά, κάτι που απαιτεί να κάνεις λεπτές αλλά ουσιώδεις διακρίσεις ή
  2. ως αντιθετικά δίπολα, άρα γινόμαστε ευάλωτοι σε εκβιαστικά διλήμματα.
Ένα παράδειγμα που θέλω να φέρω δεν είναι από το πρόσφατο περιστατικό με τον υπόδικο ναζί Κασιδιάρη και τις πραγματικά ανησυχητικές αντιδράσεις μεγάλου μέρους της κοινής γνώμης, αν και θα ταίριαζαν γάντι· είναι με αφορμή  αυτό:

Η αστυνομία μπαίνει σε θέατρο και συλλαμβάνει τους ηθοποιούς του έργου Corpus Christi για προσβολή των θείων, επειδή το έργο παρουσιάζει τον Κύριο και τους μαθητές Του ως ένα τρελό γκέι παρεάκι. Αντιπαρέρχομαι
  1. τον σουρεαλισμό του περιστατικού και την αιτιολόγηση της εφόδου μιας αστυνομίας ξεφτιλισμένης, ακριβής στα πίτουρα και φτηνής στο στάρι,
  2. την ποταπότητα μιας δικαιοσύνης αποπληκτικά τυπολατρικής και
  3. τη χυδαιότητα μιας κοινωνίας που χειροκροτεί (όπως χειροκροτεί την αυτοδικία του παλληκαριού που μετανόησε για τον φόνο του διαρρήκτη) -- είπαμε, αρκεί πια με τις καταγγελίες -- και μένω στη δήλωση του σκηνοθέτη:
«Να αποφεύγουμε να καταδικάζουμε κάτι εάν δεν έχουμε προσωπική γνώμη γιατί κάτι τέτοιο είναι ρατσισμός.»

Ο ρατσισμός ως σαρωτική γενίκευση, συν μια γενικότερη σύγχυση. Από έναν άνθρωπο που έχει ανεβάσει τουλάχιστον μία παράσταση στη ζωή του, άρα μάλλον ξέρει γράμματα. Δε φταίει όμως αυτός. Ελληνικό σχολείο έβγαλε, ελληνικά έντυπα διαβάζει, ελληνικά ΜΜΕ καταναλώνει, με Έλληνες μιλάει...

Φίλοι, την έχουμε πατήσει άγρια ως λαός: το μόνο που θα μας σώσει είναι πολιτική σκέψη και πολιτική δράση. Αλλά πώς να γεννηθεί πολιτική σκέψη; Η κριτική σκέψη, η περιέργεια, η αναλυτική ικανότητα και η απορία-αμφιβολία θα μπορούσαν τελικά να είχανε σώσει την πατρίδα.

β.

Το μίσος είναι διαρκές και άσβεστο στην ελληνική κοινωνία τουλάχιστον από τον καιρό του Εθνικού Διχασμού. Μιλάω για το μίσος ως πολιτική συμπεριφορά, ως μια αναλυτική κατηγορία την οποία χρησιμοποιούμε (συγκαλυμμένα συνήθως) όταν μιλάμε για τα κοινά στην Ελλάδα. Αυτό που λέω μπορεί να διαβαστεί και σε συνάρτηση, χωρίς όμως να ταυτίζεται, με αυτό που λέει ο Καρασαρίνης εδώ: θεωρώ ότι το ζήτημα δεν είναι ο λόγος για τη βία αλλά η προϋπόθεση του μίσους που ενυπάρχει στον ελληνικό πολιτικό λόγο. O mao θα το ονόμαζε αδυναμία να κοιτάξουμε μπροστά, διαρκή επιστροφή στο παρελθόν όπως το αντιλαμβανόμαστε: στο 1453, στο 1922, στο 1944, στο 1974 κτλ. Δεν είναι όμως μόνον η προγονοπληξία και η ομφαλοσκόπηση, είναι και το μίσος που χρωματίζει αυτή τη διαρκή ενασχόληση με τα φαντάσματα του συλλογικού παρελθόντος: η γενικευμένη απέχθεια, η απρόσωπη αποστροφή, η οργή που καταριέται κι εύχεται θάνατο και συμφορά, η ανάγκη για αίμα, κρεμάλα, απόσπασμα, φωτιά.

Μέχρι το 2008 το μίσος είχε σαφείς αποδέκτες: τον Τούρκο, τον Βούλγαρο, τον (αντι)βενιζελικό, το κουμμούνι / τον αριστερό, τον μοναρχοφασίστα / δεξιό. Υποτίθεται ότι το μίσος καταλάγιασε τη δεκαετία του '80 (ή έμεινε με μόνον αποδέκτη τον Τούρκο) και το 1991 απέκτησε καινούργιο αποδέκτη: τον Αλβανό / ξένο. Τον Δεκέμβριο του 2008 καταλύθηκαν και αυτά τα στεγανά, το μίσος πλέον διαχυθηκε και διαπότισε ολόκληρη την κοινωνία. Ο καθένας πια μπορεί να μισεί οποιονδήποτε άλλο και για οποιονδήποτε λόγο. Επαναλαμβάνω: μιλάω για το μίσος ως γνώμονα και κίνητρο κοινωνικής συμπεριφοράς και πολιτικής δράσης.

Από αυτή την άποψη, μια εγκληματική ναζιστική οργάνωση που επανιδρύεται ως κόμμα μίσους έχει πολλή δουλειά να κάνει και θα συνεχίσουμε να τη βλέπουμε στις επόμενες Βουλές. Ιδίως τώρα που τα κόμματα-σουπερμάρκετ επιτέλους μάς άφησαν χρόνους.

γ.

Το ΚΚΕ φέρει ευθύνη για πάρα πολλά: για όλα όσα ξέρουμε καλά, για την ποδηγέτηση του άνθους της καλλιτεχνικής και πολιτιστικής δραστηριότητας επί δεκαετίες, για την νεκροφάνεια στην οποία έχει περιπέσει από το 2010. Υπάρχει όμως και κάτι άλλο, πταίσμα σε σύγκριση με άλλα: απενοχοποίησε την έννοια 'φασίστας'.

Έχουμε στενούς οικογενειακούς φίλους που είναι στελέχη του ΚΚΕ, ας πω 'επιφανή στελέχη' αν και είναι τίμιοι και διαβασμένοι αγωνιστές και άνθρωποι. Τέλος πάντων, πέρασα την εφηβεία μου -- όπως κι άλλοι στη γενιά μου -- να τους ακούω να ονομάζουν "φασίστα" οποιονδήποτε διαφωνούσε με το Κόμμα και δεν ήταν μαρξιστής (ως γνωστόν, για τους εκτός Κόμματος μαρξιστές υπάρχουν άλλοι όροι, κάποιοι καλιαρντοί κιόλας). Στο τέλος κατέληγες να μην μπορείς (όταν ήμουν φοιτητής) να πεις τον πραγματικό φασίστα "φασίστα", αφού στο μυαλό σου 'φασίστας' είναι απλώς ο μη-ΚΚΕ, άρα ο όρος 'φασίστας' κατέληγε τελείως ξεχειλωμένος και ενίοτε έως και τιμητικός. Σιγά σιγά καταλαβαίναμε κι εμείς ότι όταν κανείς κατήγγελλε κάποιον για φασίστα ήταν ή κνίτης ή κάπως υπερβολικός τέλος πάντων.

Έτσι καταλήξαμε καλλιεπείς ευφημισμοί όπως 'ακροδεξιός' να αποδίδονται όχι σε ακραίους εθνικιστές και οπαδούς του ολοκληρωτισμού, αλλά σε πραγματικούς φασίστες. Φτάσαμε άνθρωποι που είναι απλώς αντικομμουνιστές να αυτοαποκαλούνται 'φασίστες', θεωρώντας ότι είναι περίπου τιμητικός τίτλος. Κι εδώ δε μιλάμε για λέξεις, οι λέξεις είναι ασήμαντες. Μιλάμε για έννοιες και για το ξεχείλωμά τους, μιλάμε για σημαντική συμβολή στον εννοιακό και διανοητικό πολτό μέσα στον οποίο κολυμπάμε, από τη μια ανερμάτιστοι και από την άλλη ανίκανοι να επιπλεύσουμε πάνω του. Μιλάμε για το "όλοι το ίδιο είμαστε" που τόσο παραστατικά και ανησυχαστικά εικονογραφεί αυτό το έργο.

GatheRate

19 σχόλια:

  1. "Η αστυνομία μπαίνει σε θέατρο και συλλαμβάνει τους ηθοποιούς του έργου Corpus Christi"

    Σκέψου όμως ποιους δεν συνέλαβε η αστυνομία και γιατί. Δεν συνέλαβε, απ όσο ξέρω, όσους βοήθησαν να αναβληθεί η παράσταση του Φάις και όσους έκαναν λίμπα το Θέατρο Τέχνης. Δυο περιστατικά που απέχουν λίγο καιρό μεταξύ τους...

    Νομίζω ότι η εκκλησία έχει χάσει προ πολλού την λογοκριτική της ηγεμονία. Κρίμα, γιατί η κριτική θα ήταν πιο εύκολη. Γραφική και με ρίζες στον 19ο αιώνα. Με ιστορία, τέλος πάντων. Τώρα πρέπει να αρχίσουμε απ την αρχή.

    Πράγματι την "την έχουμε πατήσει άγρια ως λαός".

    ΥΓ. Νομίζω ότι βιάζεσαι να ξεγράψεις τα κόμματα σούπερ-μάρκετ. Με την έννοια ότι κόμμα που δεν είναι "πολυσυλλεκτικό", εξουσία δεν βλέπει. Από την άλλη, ένα πολυσυλλεκτικό κόμμα είναι απωθητικό για ανθρώπους όπως εμείς (λέω τώρα).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Δε μιλάμε για λογοκριτική ηγεμονία της Εκκλησίας αλλά για το ότι θεωρείται εύλογο να εφαρμοστεί ο περί βλασφημίας νόμος επειδή στράβωσε η Σύνοδος.

      Αν υπαινίσσεσαι ότι η αστυνομία ανέχεται "ταραχοποιούς", θα σου απαντήσω "ναι, επιλεκτικά, με σκοπό να δημιουργούνται εντυπώσεις, και δη εντυπώσεις για την αναγκαιότητα του κατασταλτικού της ρόλου". Ξέρουμε πια: η Αστυνομία είναι άχρηστη στο να διώκει το έγκλημα και μανούλα στην παντοειδή καταστολή.

      Πολυσυλλεκτικό είναι μέχρι και το ΚΚΕ, άλλο αυτό άλλο τα κόμματα σούπερ-μάρκετ ΝΔ (αυτό πια έχει γίνει κανονική οικογενειακή πλαζ, μέχρι και γυμνιστές θα βρεις αν πας άκρη-άκρη στα βραχάκια) και ΠΑΣΟΚ.

      Διαγραφή
  2. Μάρκος Καρασαρίνης10 Ιουνίου 2012 στις 1:50 π.μ.

    Ο λόγος για τη βία είναι υποσύνολο των προϋποθέσεων του μίσους, εννοείται. Κομβική είναι η παρατήρηση για το «μίσος ως γνώμονα και κίνητρο κοινωνικής συμπεριφοράς και πολιτικής δράσης», οι όροι του οποίου υποπτεύομαι ότι καλλιεργούνταν σε χαμηλή τάση (κάτι σαν low intensity conflict) σε όλη τη διάρκεια της τεσσαρακονταετίας.

    Κατά τα άλλα, good work - και δεν χρειάζεται όλα τα γραπτά να είναι μονίμως απολύτως συνεκτικά, τα έχουμε πει αυτά...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Παραείσαι καλός και μεροληπτείς, και σε καταγγέλλω.

      Ωστόσο έχεις δίκιο για το επί τεσσαρακονταετία low intensity conflict.

      Διαγραφή
  3. Ο Λαέρτης Βασιλείου δεν έβγαλε ελληνικό σχολείο (προσέθεσα λινκ). Πολλή φόρα πήρε ο Σραόσας.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Υπάρχει κάτι "παράξενο" στο κείμενό σας και θα ήθελα να σας το επισημάνω... Προσπαθώ να σκεφτώ μια άλλη λέξη για το "παράξενο", αλλά δεν βρίσκω. Ο σκηνοθέτης της παράστασης είναι... Αλβανός με ελληνίδα μητέρα. Απ' όσο ξέρω δεν έχει λοιπόν φοιτήσει στο ελληνικό σχολείο, και υποθέτω ότι έχει εντελώς άλλη αίσθηση της λέξης "ρατσισμός" από εμένα και εσάς... Κατά τα άλλα συμφωνώ με το κείμενό σας, απλώς αυτή η μικρή λεπτομέρεια μου δημιούργησε μια αίσθηση ανοίκειου (με την έννοια που θα έδινε ο Φρόυντ ή οι σουρεαλιστές). Πολύ φιλικά...
    Έφη Γιαννοπούλου

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ναι, δείτε προηγούμενο σχόλιο...

      Διαγραφή
    2. Το γράψαμε σχεδόν ταυτόχρονα... Δεν το είχα δει όταν το πόσταρα... Απλώς έχω μια μικρή σχέση με τον χώρο και έτυχε να γνωρίζω τον Λ.Β.
      Ε.Γ.

      Διαγραφή
  5. Τα έχω με το ιερατείο του Περισσού, όμως δεν ήταν αποκλειστικά το ΚΚΕ που απενοχοποίησε τη λέξη "φασίστας". Πιτσιρικάς θυμάμαι φίλους οικογενειακούς, μέλη του ΠΑΣΟΚ στα χρόνια της Αλλαγής, να αντιλαμβάνονται τους νεοδημοκράτες ως "φασίστες". Είχα φτάσει κι εγώ να αναρωτιέμαι για τη σημασία της λέξης, ένα ολόκληρο χωριό της Κορίνθου ήταν χωρισμένο σε πασόκους και "φασίστες".

    Είναι γενικότερο το φαινόμενο, κ. Sraosha. Επί δεκαετίες η πολιτική γινόταν κατανοητή με πολεμικά σχήματα άσπρου-μαύρου: εμείς, οι μονοπωλιακοί κάτοχοι της Αλήθειας και του Δίκιου, και οι αντίπαλοί μας, υπάνθρωποι που καλά θα κάνουν να εξαφανιστούν.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ηλία, έχεις δίκιο.

      Με παρέσυρε το βίωμα, που λέμε: μεγάλωσα ανάμεσα σε κομμουνιστές (ενεργούς και μετανιωμένους), άλλους αριστερούς καθώς και νεοδημοκράτες της κοντροδεξιάς φάρας. Πρωτοείδα βασιλικό στην τρίτη δημοτικού, όπως και γυμνά γυναικεία στήθη, και υπέστην σοκ (για διαφορετικού λόγους: ο βασιλικός μού προκάλεσε απέχθεια, λόγω ανατροφής). Οι πασόκοι ήταν κάτι σαν συμμορία για τον περίγυρό μου... :-)

      Διαγραφή
  6. Συμφωνώ με το κείμενο σε γενικές γραμμές, και το βρίσκω εξαιρετικό ,αλλά η ανάλυση για το πρόβλημα της παιδείας δε με βρίσκει απόλυτα σύμφωνη. Νομίζω ότι η πρόθεση πίσω απο την αναποτελεσματικότητά της δεν είναι η καλλιέργεια του εθνικισμού, ούτε και το αποτέλεσμά της είναι ο εθνικισμός ή έστω η εθνική περηφάνεια. Η πρόθεση είναι η κλασσική του καπιταλιστικού συστήματος να έχει μη σκεπτόμενους πολίτες (τουλάχιστον στα κατώτερα και μεσαία στρώματα) και ισχύει στις περισσότερες χώρες. Και, η κυρίαρχη τάση στην κοινωνία αλλά και στα άτομα είναι ο ραγιαδισμός, ο άκριτος θαυμασμός προς κάθετί προερχόμενο απο τη δύση, ο φόβος προς την ανατολή κλπ. (και αυτό καλλιεργείται στα σχολεία) Ως αντίδραση σ αυτό το κυρίαρχο εμφανίζονται στην κοινωνία (και στα άτομα) εθνικιστικές εξάρσεις. Ειναι βέβαια μια τεράστια και πολύ παλιά συζήτηση αυτή...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ενδεχομένως αλλά δεν πείθομαι για τον ταξικό χαρακτήρα της αποθάρρυνσης της κριτικής σκέψης. Για δύο λόγους:

      Πρώτον, νομίζω ότι περισσότερο από μια κυρίαρχη αστική (;) τάξη (;) στην Ελλάδα, είχαμε κι έχουμε την κοινή ιδεολογία της, ας πούμε, ελληνορθοδοξίας, όπως στα Βαλκάνια και στη Μεσευρώπη.

      Δεύτερον, εκπαιδευτικά συστήματα βαριά καπιταλιστικών κοινωνιών του Βορρά (Βρετανία, Γαλλία, Γερμανία) δίνουν εδώ και 30 χρόνια μεγάλη έμφαση στην καλλιέργεια της αυτενέργειας, της κριτικής κτλ.

      Διαγραφή
    2. Το τελευταίο που γράφεις για τα εκπαιδευτικά συστήματα των δυτικών κοινωνιών δε λέει κάτι άπο μόνο του.. Να το βράσω αν έχω ένα εκπαιδευτικό σύστημα που καλλιεργεί την αυτενέργεια και αυτή μετουσιώνεται σε παραγωγή μεταμοντέρνων ατομικοτήτων (που ακούνε για συλλογικούς αγώνες και σου αντιπροτείνουν 'αγανακτισμένους' και κινηματα οικολογίας που λένε ναι στα δικαιώματα των ομοφυλοφίλων και ναι στους ΝΑΤΟικούς βομβαρδισμούς.)Από αυτη τη μπάντα θεωρώ ότι μάλλον έχουμε το πλέον φιλικό στα ταξικά συμφέροντα εκπαιδευτικό σύστημα.(με όλες τις παθογένειες του).

      ΤΑΟ ΤΑΟ ΜΟΥΤΖΑΧΕΝΤΙΝ

      Διαγραφή
  7. Δυστυχώς η αυτοδικία αντιμετωπίζεται με αυτόν και με χειρότερο τρόπο. Ένα προγενέστερο περιστατικό: http://www.notospress.gr/index.php?c_id=40&n_id=5529

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. τιποτα απο οσα αναφερεις - ελλειψη κριτικης σκεψης, θυμος δεκαετιων η και αιωνων, καταχραση εννοιων - δεν μπορει να αλλαξει αμεσα. θα μας παρει χρονια και γενιες. στο ενδιαμεσο, ισως αν προσπαθουσαμε να ακουσουμε τον διπλανο μας προσεκτικα, οχι με απορριψη, αλλα με καλοσυνη. κι αφου τον καταλαβουμε, να ψαξουμε τροπο να μιλησουμε ουσιαστικα μαζι του. Ειμαι αφελης να πιστευω οτι δεν εχουν γκρεμιστει εντελως οι γεφυρες?
    Ντονναμπελλα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. Ειλικρινά δεν ξέρω αλλά έχω λογαριασμό στο fb, οπότε δικαιούμαι να παραμένω βαθιά απαισιόδοξος...

      Διαγραφή
  9. Δηλαδή εσείς που προπαγανδίζετε φανατικά υπέρ ενός κόμματος που διαβεβαιώνει ότι μπορεί να υπάρξει καταγγελία μιας σύμβασης από την μία πλευρά και η άλλη να συνεχίσει να εκτελεί τις συμβατικές της υποχρεώσεις είστε υπόδειγμα κριτικής σκέψης και αναλυτικής ικανότητας;
    Εδώ γελάνε!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. "Προπαγανδίζω φανατικά" ποιο ακριβώς κόμμα; Γιατί εμένα μου διέφυγε.

      Διαγραφή