Στη Φλωρεντία περνάς αναγκαστικά από την Ουφίτσι. Είναι χαρά θεού αυτή η πινακοθήκη, σε ξεπερνάει και σου επιβάλλεται χωρίς όμως να είναι αχανής σαν το Λούβρο. Βλέπεις έργα που ξέρεις, έργα που δεν ξέρεις και -- το κυριότερο -- έργα που νομίζεις ότι ξέρεις. Ήδη όμως ενώ είσαι στη μέση του δεύτερου ορόφου (από τον δεύτερο ξεκινάς και μετά κατεβαίνεις στον πρώτο), έχεις πήξει στις Παναγίες. Παναγίες παντού. Παναγίες σε κάθε σχήμα και χρώμα και ρυθμό και στάση. Μια παρθένα μητέρα ενός θεού.
Πολλά κρέατα, ζυμαρικά, φωτογραφίες και απεριτίβι μετά φτάνεις στη Νάπολη και πας στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο της πόλης. Είναι ένα από τα πιο όμορφα μουσεία που θυμάμαι -- αν και γενικά αποφεύγω τα μουσεία που δεν έχουνε να μου δείξουν όμορφα πράγματα κι απλώς θέλουνε να με διδάξουν. Ίσως γι' αυτό μου αρέσει το Αρχαιολογικό της Νάπολης, επειδή είναι γεμάτο όμορφα πράγματα.
Στο Μουσείο αυτό βρίσκονται ανάμεσα σε πολλά άλλα και οι νωπογραφίες της Πομπηίας. Η πρώτη επαφή από κοντά με την αρχαία ζωγραφική είναι επιεικώς συγκλονιστική: ανακαλύπτεις ότι οι μεσαίου βεληνεκούς ζωγράφοι που διακόσμησαν τους τοίχους επαύλεων, μπουρδέλων και άλλων κτιρίων ενός θερέτρου 20.000 κατοίκων τον 1ο αιώνα μ.Χ. είναι τεχνικά εφάμιλλοι με τους μεγάλους δασκάλους της Αναγέννησης. Σκύβεις και κοιτάζεις τα έργα από πάρα πολύ κοντά και μετά από κάποια απόσταση και μετά πας στη διπλανή αίθουσα αλλά ξαναγυρίζεις κι αίφνης ο θεσπέσιος Μποτιτσέλλι (κι είναι ακόμα πιο θεσπέσιος από κοντά ο πούστης) δεν σου φαίνεται πια τόσο μοναδικός κι ανεπανάληπτος.
Βλέποντας τα έργα της Πομπηίας, χαμένα μέχρι μετά την Αναγέννηση, μόνον οίκτο και ελαφρά υπεροψία μπορείς να νιώσεις για τη "μεγάλη" βυζαντινή ζωγραφική στο γύρισμα της 1ης χιλιετίας και μετά (με μοναδική εξαίρεση τη Μονή της Χώρας και κάποια έργα της Μακεδονικής Σχολής) ή για την αφόρητα καρτουνίστικη αναπαραστατική μικρογραφία και τη διακοσμητική ανεικονική τέχνη του Ισλάμ
Λες λοιπόν: αυτή η τεχνική, των οκέι ζωγράφων του συρμού του 1ου αιώνα αναγεννήθηκε τον 14ο και -- ιδίως -- τον 15ο αιώνα. Και δεν λες κάτι άλλο από αυτό που βρίσκεται εγγεγραμμένο στον Κανόνα της δυτικής αισθητικής από τον Βαζάρι και μετά. Και μπορεί να έχεις άδικο (δεν έχεις), μπορεί να έχεις δίκιο. Αλλού βρίσκεται ο πόνος, ωστόσο.
Θυμάσαι ότι η θεματική της δυτικής τέχνης είναι Παναγίες (και ο Γιος της κι η ζωή Του και το τρελό παρεάκι Του που ίδρυσε Κοσμοκρατορία κραταιά στα μυαλά μας) και άντε κάτι μυθολογικά θέματα. Μόνο με τους Ολλανδούς και τους Φλαμανδούς θα επιστρέψει στη ζωγραφική η καθημερινή ζωή και η χαρά της. Φυσικά και δεν απουσιάζει ποτέ το συμβολικό και το ιδεατό από τη ζωγραφική ή όποια άλλη τέχνη. Αλλά θα χρειαστεί 15 αιώνες για να γυρίσουμε στη χαρά των καθημερινών. Για 15 αιώνες το καθημερινό και το εντελώς ανθρώπινο ως θέμα θα λειτουργεί είτε ως χρηστομάθεια ("δείτε ποιοι καριόληδες θα πάνε στην Κόλαση") είτε ως ιντερλούδιο Μεγάλων, Ιερών κι Ηρωικών πραγμάτων.
Και βγαίνεις από τις αίθουσες της Πομπηίας στη Νάπολη και από τη Μυστική Κάμαρα με τα σοφτκόρ ερωτογραφικά της και θυμάσαι τις ατέλειωτες Παναγίες στην Ουφίτσι μεταξύ 1300 και 1500-φεύγα και σκέφτεσαι, "ω θε μου, πόση επίγεια μοναξιά και πόση προσδοκία επουρανίων αγαθών στις εικόνες δεκατεσσάρων και βάλε αιώνων". Πόσο εύκολά χάνεται η χαρά της ζωής από τα μάτια μας. Πόσες γενιές έπρεπε να χορταίνουνε τη ματιά τους με αγίους και ήρωες και θεούς μέχρι να ξανασκάσει αυτός ο τσόγλανος ερωτιδέας:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου