Πέμπτη 6 Οκτωβρίου 2005

Το βοτάνι της ευγλωττίας

Σήμερα συνέβη κάτι αξιοσημείωτο που με προβλημάτισε. Μπήκε στο γραφείο μου στη Λευκωσία ένας άγνωστος κύριος, κάθιδρος και ταραγμένος. Μου είπε πως πουλάει κάτι βιβλία. Αμέσως σκέφτηκα "αμάν, πλασιέ ρε γμτ" και όπλισα τα μπουρλότα (κοτζάμ Σραόσα να μην έχω ένα αξεσουάρ;) αλλά του είπα να καθήσει.

Μου είπε πως ετοιμάζει ένα βιβλίο για τα φαρμακευτικά βότανα της Κύπρου. "Έχω φοβερό πρόβλημα με την ορθογραφία, με τα τελικά 'ν'. Τι να κάνω, σας παρακαλώ βοηθήστε με." Παρότι έζεχνε από ιδρώτα (διόλου δύσκολο με τους 30 βαθμούς που είχε έξω), φαινότανε μάλλον σοβαρός άνθρωπος και ανέδιδε, συν τοις άλλοις, πραγματική αγωνία για αυτό που με ρώταγε. Αφόπλισα τα μπουρλότα. Έβγαλε και μου έδειξε ένα δακτυλόγραφο δεμένο με σπιράλ, καλοστημένο και με ολοσέλιδες καταχωρίσεις για κάθε βότανο και δύο φωτογραφίες (δικές του) ανά βότανο: ολόκληρο φυτό και άνθος / καρπός. Τα βότανα τα είχε κατανεμημένα σύμφωνα με την τοξικότητά τους: από τα χαμηλής τοξικότητας προς τα υψηλής. Ωραία και στρωτή παρουσίαση, όπως είπα.

"Κοιτάξτε, είμαι εντελώς αναρμόδιος να σας βοηθήσω. Γιατί δεν πάτε το βιβλίο σας σε έναν επιμελητή;" Όντως, καμμία σχέση με τη δουλειά που κάνω, παρότι πέρασα κάποτε κι από τη Φιλοσοφική.
"Και πού θα βρω επιμελητή;"
"Ε, σε κάποιον εκδότη."
Και μετά συνειδητοποίησα πως δεν έχει (πραγματικούς) εκδότες στη Μεγαλόνησο. Άρα τι να κάνει ο άνθρωπος. Στο μεταξύ με είχε συγκινήσει η αγωνία του να βγει σωστό το βιβλίο από κάθε άποψη, όταν στην Κύπρο, όπως και στην Ελλάδα, σου βγαίνουνε τα μάτια ανάποδα ξεφυλλίζοντας έντυπα 'πραγματικών' εκδοτών από λάθη στο στήσιμο, κακές μεταφράσεις, τυπογραφικά λάθη και νεγκλιζέ επιμέλειες...

Του είπα να ρίξω μια ματιά, μήπως και μπορούσα να τον καθησυχάσω. Διάβασα το άρθρο για τον αγάπανθο (μέσης τοξικότητας). Μετά άλλα δύο. Άψογα γραμμένο, περιεκτικό, πληροφοριακό.
"Μα πού είναι το πρόβλημα;"
Μου έδειξε σε ένα άλλο άρθρο ένα χωρίο όπου έγραφε "το γάμο"; Με ρώτησε αν το 'ν' χρειάζεται ή όχι. Να μην τα πολυλογώ, του εξήγησα πως όλη αυτή η ιστορία με τα τελικά 'ν' είναι μία κατάσταση φέξε μου και γλίστησα και καλύτερα να μην τον αγχώνουν αυτά και να κοιτάξει να του βάλει σωστά τις φωτογραφίες ο εκτυπάνθρωπος, μη γίνει η μπελλαντόνα μαντζουράνα. Ησύχασε κάπως, μου είπε πως ελλέβορος (το βοτάνι των τρελών) δεν υπάρχει στην Κύπρο, πως στο νησί παίζουν πολύ αφρικανικά βότανα και άλλα πολλά. Συζητήσαμε λίγο ακόμα και έφυγε ήρεμος και ήσυχος.

Θα διακατείχε μία αντίστοιχα έντονη γλωσσική ανασφάλεια έναν Κρητικό, έναν Καρδιτσιώτη, έναν Καβαλιώτη, έναν Κομοτηναίο, έναν Καλαματιανό ερασιτέχνη βοτανολόγο; Μάλλον όχι. Λόγω έλλειψης φιλότιμου; Πιθανότατα όχι. Τότε; Τότε πρέπει κανείς να έχει υπ' όψη του το γλωσσικό κόμπλεξ των ελληνοκύπριων και πώς επιβάλλεται και συντηρείται από τις γλωσσικές πολιτικές του κυπριακού Υπουργείου Παιδείας, σχιζοφρενική η κάθε μία τους. Πολιτικές, λόγου χάρη, που απαγορεύουν δια ροπάλου τη χρήση της διαλέκτου εν ώρα μαθήματος, πολλώ δε μάλλον αποκλείουν τη διδασκαλία και ουσιαστική καλλιέργειά της. Πολιτικές που οδηγούν στον στιγματισμό όσων χρησιμοποιούν τη διάλεκτο δημοσία (εξόν αν είναι παλιάτσοι ή αν κάνουν πλάκα). Πολιτικές ελλαδικής και ντεμοντέ έμπνευσης, με τη διάλεκτο να παίζει τον ρόλο της μαλλιαρής, πολιτικές που ζηλώνουν τη γλωσσική εξαφάνιση και την (εν πολλοίς) διαλεκτική ισοπέδωση που επισυνέβη στην Ελλάδα. Γιατί; Γιατί η διάλεκτος θα "αποκόψει την Κύπρο από το σώμα του ελληνισμού", όπως μου είπε κάποιο μεγάλο καπέλο κάποτε. "Έχετε πάει στα Γιάννενα;" τον ρώτησα. Δεν κατάλαβε.

Η κυπριακή διγλωσσία (δε μιλάω για την εξωτερική πολιτική τους τώρα) δεν είναι πια τόσο μοναδικό και ανεπανάληπτο φαινόμενο, δε διαφέρει π.χ. από της Βαυαρίας, όπου τα βαυαρικά απέχουν από την επίσημη γερμανική σχεδόν όσο η κυπριακή από την κοινή ελληνική. Έχετε υπ' όψη σας να μην καλλιεργείται η βαυαρική διότι θα αποκόψει τάχα το νότιο κρατίδιο από το σώμα του "γερμανισμού"; Δε χρησιμοποιούν οι Βαυαροί γερμανικά στο(ν) δημόσιο βίο και βαυαρικά στον ιδιωτικό; Η ερώτηση δεν είναι ρητορική, περιμένω αντιδράσεις.

GatheRate

12 σχόλια:

  1. Η ελληνική εκδοχή της δόμησης του έθνους έπαιξε με την ενότητα ως αίτημα σε επίπεδο εδαφικό, γλωσσικό και θρησκευτικό. Η Βαυαρία, ούσα ανεξάρτητο βασίλειο ως το 1871 σε έναν γερμανικό χώρο εθισμένο στην πολυαρχία, ο οποίος δεν δέχθηκε και με μεγάλη ευχαρίστηση την πρωσική κυριαρχία, δεν είχε ανάγκη από παρόμοιες επιβολές ώστε να θεσπίσει ένα θεσμικό υπόβαθρο. Η εθνική ιδεολογία εκεί επικάθησε άνετα στα ήδη υπάρχοντα και ανέλαβε άλλες ευθύνες, να φυλάει σκοπιά στο Ρήνο και να κλωσσήσει το αυγό του παγγερμανισμού. Δι' ολίγων, στην Ευρώπη, η δουλειά της ισοπέδωσης της τοπικής κουλτούρας γίνεται έναν αιώνα νωρίτερα, όταν τρέχουν όλοι πανικόβλητοι να ανακαλύψουν τη λαϊκή παράδοση στα τελευταία της. Στα καθ'ημάς, ακόμα τον 19ο αιώνα γίνεται της Βαβυλωνίας...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Πολύ μου άρεσε η συγκεκριμένη καταχώρηση.

    Η μήπως θα έπρεπε να πω "Αρεσε μου πολλά;"

    :)

    Κοίταξε, νομίζω ότι απο τη στιγμή που το πολιτιστικό κέντρο του Ελληνισμού είναι η Ελλάδα( στο κάτω κάτω Ελλάδα δεν πάνε για σπουδές οι περισσότεροι Κύπριοι;) και απο τη στιγμή που ο περισσότερος "πολιτισμός" εισάγεται απο εκεί (σχολικά βιβλία,λογοτεχνικά,περιοδικά,σειρές της τηλεόρασης κλπ κλπ) λογικό και αναμενόμενο είναι η Κυπριακή διάλεκτος να φθίνει.Μήπως δεν συμβαίνει αυτό και με ένα σωρό διαλέκτων-ακόμα και γλωσσών-ανά το παγκόσμιο; Οπως είπες και συ και στην Ελλάδα υπάρχουν ακόμα διαλέκτοι.Εγώ πιστεύω ότι η εξάπλωση της "Αττικής" οφείλεται κατα κύριο λόγο στον ενιαίο γεωγραφικό χώρο.Στα νησιά η κατάσταση θυμίζει περισσότερο Κύπρο.Θυμάμαι πήγα στην Ρόδο και ένας ταξιτζής πέταξε την ατάκα "αυτοί φοβούνται πολύ,χώστηκαν". Λέξη που δεν νομίζω να χρησιμοποιείται στην Αθήνα για παράδειγμα αλλά που είναι κοινή στην Κύπρο.

    ΥΓ: Πάντως ο Χριστόφιας χρησιμοποιεί την κυπριακή αρκετά συχνά σε δημόσιες συζητήσεις :)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Έλα κι εσύ βρε οζυμάνδια πια, σιγά το πρόβλημα! Κι αν εξαφανιστεί δηλαδή η κυπριακή διάλεκτος, έχασε η Βενετιά βελόνι. Να'χε γράψει ο Τρεμπέλας την σύντομη ερμηνεία του σε αυτή την ατυχή ντοπιολαλιά, να καταλάβω την ανησυχία σου...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Μπα,το μόνο που βρίσκω ατυχές εδώ μέσα είναι η θρασυδειλία.Ε τι να κάνουμε, υπάρχει και αυτή η αρρώστεια.Περαστικά.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Γλυκέ μου Οζυμάνδια,

    Η θρασυδειλία έχει ονοματεπώνυμο: Τττάσσσοςςς Πππαπππαδδδόπππουλλλος, ή το παλικάρι που κατάπιε το ασχημοβότανο (αλήθεια, Sraosha, υπήρχε αυτό το βοτάνι στο τετράδιο του καλού κυρίου;)

    Εγώ έρχομαι δεύτερος και καταϊδρωμένος (αλήθεια, Sraosha, κατάφερα να ξεπεράσω τον καλό κύριο στο ζέχνειν;)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Στα νησιά η κατάσταση θυμίζει περισσότερο Κύπρο.Θυμάμαι πήγα στην Ρόδο και ένας ταξιτζής πέταξε την ατάκα "αυτοί φοβούνται πολύ,χώστηκαν". Λέξη που δεν νομίζω να χρησιμοποιείται στην Αθήνα για παράδειγμα αλλά που είναι κοινή στην Κύπρο.

    Όχι, απλά έπεσες στην περίπτωση: το ιδίωμα στη Ρόδο, την Κω και μερικά άλλα δωδεκάννησα μοιάζει πολύ με το Κυπριακό και επιπλέον δέχεται πιέσεις "ισοπέδωσης" μόλις από το 1948 που αυτά τα νησιά ενώθηκαν με την Ελλάδα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. νομίζω ότι απο τη στιγμή που το πολιτιστικό κέντρο του Ελληνισμού είναι η Ελλάδα [...] λογικό και αναμενόμενο είναι η Κυπριακή διάλεκτος να φθίνει.

    Απ' όσο γνωρίζω, δεν ισχύει αυτό: οι σχέσεις πολιτιστικών κέντρων με τις περιφέρειές τους είναι πολύ πιο πολύπλοκες από μία κατάσταση όπου το κέντρο απλώς επιβάλλει αυτόματα και ντετερμινιστικά τον χαρακτήρα του ή και τη γλωσσική ποικιλία του στις περιφέρειες. Εάν μία γλωσσική ποικιλία ζει και καλλιεργείται είναι θέμα πολιτικοκοινωνικό. Όπως επισημαίνετε κι εσείς:

    ο Χριστόφιας [Sr.: ΓΓ του Κομμουνιστικού (;) ΑΚΕΛ] χρησιμοποιεί την κυπριακή αρκετά συχνά σε δημόσιες συζητήσεις

    Τώρα,

    κατάφερα να ξεπεράσω τον καλό κύριο στο ζέχνειν;

    Τι να σας πω καλέ μου και συνεπή ανώνυμε αναγνώστη. Εδώ κάτω μόνο μια ελαφρά αποφορά καφρίλας με πήρε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Το πρόβλημα στην Κύπρο είναι οξύ και μάλιστα γίνεται οξύτερο, όσο κάποιες πολύ καλές γλωσσολογικές έρευνες που γίνονται στην Κύπρο αυτόν τον καιρό ίσως και να αποδείξουν ότι δεν πρόκειται τόσο για ντοπιολαλιά, όσο για αρκετά απομακρυσμένη γλωσσική ποικιλία, εφόσον οι διαφορές που παρατηρούνται δεν είναι μόνο φωνολογικές (επιτονισμός και προφορά) αλλά και συντακτικές, σημασιολογικές και πραγματολογικές.
    Μια άλλη διάσταση είναι ωστόσο η διερμηνεία. Οι μεταφραστές και διερμηνείς που εκπαιδεύονται στην Κύπρο αντιμετωπίζουν το πρόβλημα να επιβάλλεται να χρησιμοποιήσουν την επίσημη ελληνική, καθώς δεν είναι δυνατόν να δουλέψουν με Κυπριακή διάλεκτο στις καμπίνες διεθνών οργανισμών όπως το Ευρωκοινοβούλιο και η Ευρωπαική Επιτροπή. Δεν το λέω για να δικαιολογήσω την ισοπεδωτική γλωσσική πολιτική της Κύπρου, αλλά για να δείξω την αναγκαιότητα της εκμάθησης της επίσημης ελληνικής αν θέλουν να υπάρξουν σε διεθνές γλωσσικό εργασιακό πλαίσιο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Δεν νομίζω πως αρνείται κανείς σοβαρά "την αναγκαιότητα της εκμάθησης της επίσημης ελληνικής", μιας επίσημης γλώσσας δηλαδή (γι' αυτό άλλωστε και μίλησα εξ αρχής για διγλωσσία) της Κύπρου. Τόνισα όμως τον αυταρχισμό των κυπριακών εκπαιδευτικών πολιτικών απέναντι στην κυπριακή διάλεκτο και τα αποτελέσματά τους.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. αυτο που με θλιβει ειναι οτι στα περισσοτερα νησια μας, οπως επι παραδειγματι εν κω και Ροδω, ο ιδιωματισμος ή αλλως πώς η΄'ντοπιολαλια' τεινει να αφανιστει. Πραγματι εντοπιζονται σημαινουσες ομοιοτητες μεταξυ κωακης- ροδιακης- κυπριακης διαλεκτου, γεγονος επιστημονικως τεκμηριωμενο. Γιατι ομως οι νεοι αυτων των νήσων(Κω-Ροδο)αποποιουνται -συνειδητα- οιαδηποτε συνδεση με την ντοπιολαλια τους;;

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Δεν ξέρω αν υπάρχει κάποια γλωσσολογική, κοινωνιογλωσσική, μελέτη για τα ιδιώματα της δωδεκανήσοι. Υποπτεύομαι οτι οι δωδεκανήσιοι νέοι δε θέλουν να ακούγονται σαν επαρχιωτάκια ("τσαμπίκοι", "μπόχαλοι" κτλ.) μέσα στον περίγυρο της ελλαδικής πατρίδας...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. Όταν μιλούμε για προφορικό και γραπτό λόγο νομίζω πως δεν πρέπει να ξεχνούμε ότι δεν είναι τίποτε άλλο από το μέσο που επιλέγει τη συγκεκριμένη στιγμή ένας συγκεκριμένος άνθρωπος για να επικοινωνήσει εκείνο που ΝΙΩΘΕΙ. Όπως ο Ελλαδίτης (Αθηναίος ή μη) νιώθει την ανάγκη διαφορετικής χρήσης της ελληνικής γλώσσας σε κάθε του περίσταση (και κανείς δεν τον κακίζει γι αυτό), έτσι έπρεπε να μπορεί να πράξει και ο ΕΛΛΗΝΑΣ Κύπριος. Τι στο καλό! Αυτό είναι μέρος του δικαιώματος ελεύθερης έκφρασης! Αντ' αυτού, οι "επαΐοντες" απ' όλους τους πολιτικούς χώρους, προσπαθούν να του φορτώσουν (πέραν από τα κόμπλεξ του επαρχιώτη, του υπόδουλου, του πολιτιστικά, κοινωνικά και σε πολλούς άλλους τομείς αγράμματου ή ημιμαθούς, του αρχοντοχωριάτη που είδε ξαφνικά λεφτά και ξιππάστηκε, που ο ίδιος κουβαλά μέσα του) κι άλλα κόμπλεξ του τύπου "πολιτικά ορθό", "ορθό κατά Μπαμπινιώτη ή Τριανταφυλλίδη ή ..." κλπ. Επιτέλους, νομίζω πως ο Κύπριος έχει δικαίωμα να νιώσει ότι σαν γνήσιο παιδί του Ελληνικού έθνους έχει κάθε δικαίωμα να εκφράσει τον πόνο του, τη χαρά του, τον ενθουσιασμό του ΟΠΩΣ ΝΙΩΘΕΙ!!!

    ΑπάντησηΔιαγραφή