Η Κιβωτός της Διαθήκης

Μια ανεικονική ανάρτηση

Οι 'κυνηγοί της χαμένης κιβωτού' βγήκαν το '81 αλλά εγώ τους είδα σε θερινό, τη Δήμητρα, με τους γονείς μου το επόμενο καλοκαίρι. Μου είχε αρέσει πολύ η ταινία, δε θυμάμαι γιατί. Μάλλον θυμάμαι μία σκηνή από εκείνη την πρώτη φορά που την είδα: τη στιγμή που οι ναζί ανοίγουν την Κιβωτό και βγαίνουν έξω τα χερουβείμ: αρχικά χαρωπά αγγελάκια, όπως εικονογραφούνται από τον Ραφαήλ και δώθε, μετατρέπονται ξαφνικά σε άγρια δρακουλιάρικα πύρινα πνεύματα, όπως αρμόζει στους φύλακες των περιεχομένων της Κιβωτού: των πλακών του Νόμου, της ράβδου του Ααρών και μιας στάμνας μάννα. Οι ναζί τήκονται ως τήκεται κηρός από προσώπου πυρός. Τόμοι ολόκληροι μονοθεϊστικής εικονογραφίας μέσα σε δευτερόλεπτα.

Στην εγκυκλοπαίδεια Δομή (έκδοση 1979) δεν υπήρχε λήμμα "Κιβωτός". Έπρεπε να διαβάσω τι ακριβώς ήταν αυτή η Κιβωτός σε μια Βίβλο εικονογραφημένη (κι αποκαθαρμένη από σχεδόν όλα τα μπρουτάλ στοιχεία) που μου πήραν κάπως απρόθυμα οι γονείς μου όταν πήγα τετάρτη δημοτικού, κατόπιν παροτρύνσεως της δασκάλας. Η θρησκεία δεν ήτανε καθόλου μα καθόλου της μόδας τότε, επικρατούσε μια κάπως αλλόκοτη ιδέα ότι εξανδραποδίζει τον νου, ότι στομώνει τις επιθυμίες, ότι ανακόπτει την κοινωνική πρόοδο: ήτανε πολύ της αριστεράς και της προόδου εκείνη η εποχή. Από την άλλη, ο πατέρας μου είχε άγχος να μορφώσουν τα παιδιά του σφαιρική (έτσι την έλεγε) γνώμη και εικόνα για τον κόσμο. Έτσι, για κάθε Βάγκνερ, ένας Διονυσίου· για κάθε Εγκυκλοπαίδεια της Σεξουαλικής Ζωής (τόμοι εφτά, ένας για κάθε ηλικία, μετάφραση από τα γαλλικά Άρης Αλεξάνδρου), η Βίβλος· για κάθε φεστιβάλ ΚΝΕ-Οδηγητή, ένα φεστιβάλ της ΟΝΝΕΔ (δυστυχώς αυτά δεν είχανε τραγούδια, ενώ η μάνα μου ρωτούσε "Μα, [Αμπού-Σραόσα], κάνει κι ο Αβέρωφ φεστιβάλ;")· για κάθε ταβέρνα "τα Καλάμια" στην Κυψέλη, μια πιτσαρία στην Κηφισιά. Πριν προχωρήσω: οι γεύσεις της μπριζόλας στα "Καλάμια" και του τηγανητού κολοκυθιού σε κουρκούτι είναι η δικιά μου, κοντινή μαντλέν. Άντε κι η άψητη ζύμη της πίτσας στην πιτσαρία της Κηφισιάς που μύριζε αρωματικά μαντηλάκια.

Έμαθα λοιπόν τελικά τι ήταν η Κιβωτός. Με εντυπωσίαζε η ιδέα από όσες πλευρές θέλετε: χρυσή να περιφέρεται στην έρημο· να την κουβαλάνε γύρω γύρω· η Αγία Γραφή περιέχει ακριβείς οδηγίες κατασκευής της· τα δύο γλυπτά χερουβείμ πάνω στο καπάκι της, με προδιαγραφές από τον Ίδιο που απαγόρευε "παντός ομοίωμα"· ότι όποιος την άγγιζε πέθαινε αλλά ότι την είχανε κλέψει οι Φιλισταίοι, όμως δεν κεραυνοβολήθηκαν· ότι παραμένει χαμένη για πάντα χωρίς κανείς να ξέρει ακριβώς πώς χάθηκε -- γενικά, ο Κύριος είναι απρόσεχτος με τα πράγματά Του, δείτε τι απέγινε ο Τίμιος Σταυρός λ.χ.

Στα 11 διάβασα Νταίνικεν, τότε τον διάβαζαν για λογοτεχνία, σήμερα θα θεωρούνταν βαρετότατος, ένας Λιακόπουλος εμβέλειας Γουμένισσας. Εκεί έλεγε ότι την Κιβωτό, έναν γιγαντιαίο πυκνωτή, την έφτιαξαν οι Ισραηλίτες με οδηγίες εξωγήινων, κι ότι εξωγήινο ούφο ήτανε και το χερουβικό άρμα του Ιεζεκιήλ. Μάλλον οι εξωγήινοι κατέβαιναν στην έρημο για να παίξουν με τους Ισραηλίτες για πλάκα, χωρίς σκοπό, όπως πηγαίναμε όλα τα ξαδέρφια την εποχή που τα διάβαζα αυτά να παίξουμε τα μεσημέρια με τις σαλούφες που ξεβράζονταν κατά χιλιάδες στην παραλία της Μηλίνας, μπας και οι γονείς μας κάνουνε τίποτε μέσα στα δωμάτιά τους, στην πανσιόν του κυρίου-πώς-τον-έλεγαν (πάντως όταν  το απόγευμα τους ανακοινώναμε τα αποτελέσματα των σαλουφοσαφάρι, ήταν ανεξαιρέτως χαμογελαστοί). Επειδή θεωρούσα ότι έχρηζαν σοβαρής απάντησης οι εικασίες του Νταίνικεν, είχα γράψει ένα άρθρο αναιρετικό των δοξασιών του· δυστυχώς δε δημοσιεύτηκε ποτέ.

Ξαναβρήκα την Κιβωτό ακούγοντας το Tender Prey του μεγάλου μου ινδάλματος, του Νικόλα του Κέιβ, όταν ήμουν Δευτέρα Λυκείου. Θυμάμαι απ' έξω τους στίχους του Mercy Seat:

in Heaven His Throne is made of Gold
the Ark of His Testament is stowed
from which all history unfolds

Και είχα πάθει τέτοια πλάκα... Για σκεφτείτε: η ηλεκτρική καρέκλα, το κάθισμα του ελέους, παραλληλίζεται με τον Θρόνο του Ελέους: Τόμοι ολόκληροι αμερικανικής κοινωνιολογίας μέσα σε λίγους στίχους. Κόλλησα με το τραγούδι, διαρκεί όσο ο κατάδικος ψήνεται στην καρέκλα, ένα παραλήρημα που -- όπως το Κιβώτιο του Άρη Αλεξάνδρου -- καταλήγει "and I think I told a lie". Τι να λέμε τώρα. Χρόνια μετά ρώτησα έναν Κύπριο αγιογράφο συμφοιτητή αν υπάρχουν απεικονίσεις του Θρόνου του Χριστού Κριτή. Βεβαίως, μου είπε. Και μου έδειξε κάτι τέτοιο, και κάτι τέτοιο και κάτι τέτοιο. Πουθενά η Κιβωτός. Βεβαίως -- γιατι τον ρώτησα -- μου εξήγησε ότι υπήρχαν θεολογικοί λόγοι που απουσιάζει η Κιβωτός (η σκιά του Νόμου, μπλα μπλα μπλα), όμως εγώ είχα απογοητευτεί. Πολύ. Άσε που καμμιά "δική μας" αναπαράσταση δεν προσέγγιζε το φοβερό βήμα, την τρομερή εικόνα που ο ποιητής Κέιβ συνθέτει. Το έμαθα καλά το μάθημα τότε: Ποίηση-Εικαστικά 2-1.

Μετά έπαψα να ασχολούμαι με την Κιβωτό και τη σκιά του Νόμου, είχε άλλωστε έρθει η εποχή για άλλες χάριτες. Ωστόσο των χαρίτων προηγείται η Κιβωτός,  Έτσι, πριν μπω στην Αγία Πόλη Ιερουσαλήμ τον Ιούνιο του 2011 την είδα μπροστά μου.