Η Κόλαση είναι δημοφιλής γιατί έχει και ταξικό χαρακτήρα. Η Κόλαση είναι η μόνη ελπίδα που δίνει η θρησκεία για μια κάποια σκιά φαντασιακής κοινωνικής δικαιοσύνης, και μάλιστα η θρησκεία που απευθύνεται σε έναν βάρβαρο και άχαρο κόσμο όπου οι φτωχοί ζούσανε λίγο, αρρώσταιναν πολύ, χαίρονταν σε μικρές δόσεις και δούλευαν ατελείωτα -- όταν δεν σφαζόντουσαν για πλάκα σε ακατανόητους πολέμους. Η χριστιανική κόλαση για αιώνες κατοικούνταν από μάλλον εύπορους άνδρες και τις γυναίκες τους (έτσι ακριβώς) που χαίρονταν τη ζωή: για το φτωχό εκκλησίασμα ήτανε προφανές και καθημερινή πραγματικότητα ότι τη χαίρονταν εις βάρος τους. Για αιώνες, για να χαρείς τη ζωή θα έπρεπε να είσαι κάποιας λογής άρχοντας ή κάτοικος της πόλης -- και οι φτωχοί, ιδίως της υπαίθρου, δεν μπορούσαν εύκολα να τους ξεχωρίσουν.
Ο ταξικός χαρακτήρας της Κόλασης φαίνεται στην παραβατολογία: ο κατάλογος των αμαρτημάτων που σε στέλνουνε στη χριστιανική Κόλαση στοιχειοθετούν μετά τον 19ο αιώνα τη ζωή μας ολόκληρη, αλλά για τους δουλοπάροικους και τους εξαθλιωμένους χωρικούς θα ήταν οι πολυτέλειες της ζωής άλλων και μάλιστα των προνομιούχων. Αρκεί κανείς να θυμηθεί τον χαρακτήρα της φανατικά προτεσταντικής εξέγερσης στο Μύνστερ. Αρκεί να δει τις τοιχογραφίες με τους διάφορους κολασμένους: μόλις φύγει κανείς από τους φόνους και τις μοιχείες (εξίσου απεχθείς για τη χριστιανική πίστη, κάτι που είναι η ρίζα της φρικώδους ηθικής του Δυτικού Κόσμου), η γκάμμα των παραβάσεων περιλαμβάνει στοιχεία μιας κάπως καλύτερης ζωής ή των τρόπων να την αποκτήσει κανείς μέσα στη φεουδαρχία: κλοπή, ψεύδος, απάτη, τοκογλυφία αλλα και υπερηφάνεια ή οργή.
Αφήνοντας την Κόλαση κατά μέρος, όπως μεγάλο μέρος της χριστιανικής πίστης προσπάθησε να κάνει, ο άλλος φαντασιακός μεγάλος ταξικός διορθωτής είναι ο ίδιος ο θάνατος. Στην νεκρώσιμη ακολουθία της Ορθόδοξης Εκκλησίας υπάρχει το παρακάτω ιδιόμελο του Ιωάννη του Δαμασκηνού:
Ποῦ ἐστιν ἡ τοῦ κόσμου προσπάθεια; Ποῦ ἐστιν ἡ τῶν προσκαίρων φαντασία; Ποῦ ἐστιν ὁ χρυσὸς καὶ ὁ ἄργυρος; Ποῦ ἐστι τῶν οἰκετῶν ἡ πλημμύρα καὶ ὁ θόρυβος; Πάντα κόνις, πάντα τέφρα, πάντα σκιά.
Κι αναρωτιέται κανείς: πλημμύρα και θόρυβος υπηρετών; χρυσός και άργυρος; Τόσο φραγκάτοι ήταν όσοι πέθαιναν τότε; Βεβαίως ο Δαμασκηνός θέλει να μας πείσει, και δεν είναι δύσκολο, για κάτι άλλο: ότι ακόμα και αν διαθέταμε χρήμα και σπιτικά με υπηρέτες, ο θάνατος θα ήταν και η δική μας κληρονομιά. Η βάναυση, σύντομη και στερημένη ζωή που πέρναγαν οι άνθρωποι ήταν υποφερτή, μια μαθητεία σκληρή σαν των παραγιών, αφού η πραγματική χαρά θα ερχόταν μετά και αφού και οι πιο άνετοι και χορτάτοι κι υγιείς (άρα εύποροι) την ίδια κατάληξη θα είχαν.
Ειδικά στο θέμα του θανάτου, η θρησκεία ως όπιο είναι ιδανική μεταφορά: καταπραΰνει αλλά και αποχαυνώνει.
(...) Κάτι αργάτες δούλευαν σ' ένα τσιφλίκι για ένα κομμάτι ψωμί. Κάποτε όμως, μη αντέχοντας άλλο την αδικία που τους γινόταν, ξεσηκώθηκαν, έπιασαν το αφεντικό και ήθελαν να το σκοτώσουν. Βλέποντας τη μεγάλη απειλή που κρέμονταν πάνω από το κεφάλι του, ο τσιφλικάς τους είπε:"Καλοί μου άνθρωποι, μη με σκοτώνετε! Αφήστε με να σας δείξω κατάματα την πραγματική αλήθεια. Ελάτε να πάμε στο νεκροταφείο!". Στο νεκροταφείο, το αφεντικό μέτρησε τον τάφο ενός φτωχού αργάτη που μόλις είχε πεθάνει. "Καλοί μου άνθρωποι" τους είπε το αφεντικό "βλέπετε αυτός ο τάφος έχει 2,5 μέτρα. Άιντε τώρα να μετρήσουμε και τον τάφο ενός πλουσίου". Πήγαν και τον μέτρησαν. "Βλέπετε, καλοί μου άνθρωποι, και ο τάφος του πλουσίου πάλι 2,5 μέτρα έχει. Το ίδιο με του φτωχού αργάτη. Όπως βλέπετε, μετά το θάνατο όλοι είμαστε ίσοι. Γι' αυτό, άιντε τώρα να πάτε με το καλό στα σπίτια σας". Φυσικά, οι αργάτες τον άκουσαν, του ζήτησαν συγνώμη και ξανάρχισαν να δουλεύουν στο τσιφλίκι του για ένα κομμάτι ψωμί, περιμένοντας με ανυπομονησία το θάνατο που θα σβήσει όλες τις διαφορές ανάμεσα στους πλούσιους και τους φτωχούς (...).
ΑπάντησηΔιαγραφήΓιαροσλάβ Χάσεκ, "Ο καθολικός τύπος", από τη συλλογή διηγημάτων "Όμορφος κόσμος ηθικός".
Πολύ ωραίο. Ευχαριστώ!
Διαγραφή