Αισθητική

Από τον καιρό που έγιναν δημοφιλή τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, μάθαμε ότι η Αισθητική κατέχει κεντρική θέση στο πώς αξιολογεί ο μέσος χρήστης τους τον κόσμο, τους άλλους, τα πράγματα. Η Αισθητική, αν δώσουμε βάση σε όσα διαβάζουμε, είναι μείζων και της πολιτικής και της ηθικής. Επίσης, διαφέρει από την πολιτική και την ηθική στο ότι προσβάλλεται, καμμιά φορά πολύ εύκολα. Σε αυτό η Αισθητική μοιάζει με τις πεποιθήσεις.

Η Αισθητική κατά τους σοσιαλμηντιακούς χρήστες δεν είναι ανοιχτή στον διάλογο. Οι χρήστες των σοσιαλμήντια δίνουν πολλές φορές την εντύπωση σύναξης Γερμανών φιλοσόφων, κυρίως τεθνεώτων, αν κρίνει κανείς από το πόσο τους απασχολεί η Αισθητική. Είναι δε η Αισθητική όπως το δόγμα από καθέδρας ή εξ Οικουμενικής Συνόδου (ανάλογα με το πώς κάνετε τον σταυρό σας): αξιωματική και απόλυτη. Επίσης, η Αισθητική έχει κτήτορες, ιδίως όταν προσβάλλεται, πάλι όπως οι πεποιθήσεις. Η Αισθητική είναι η κατηγορία στην οποία εφεσιβάλλουμε όταν εξαντληθούν ή στομώσουνε τα πολιτικά και ηθικά επιχειρήματα.

Η Αισθητική είναι κάτι αιώνιο, αΐδιο κι απαρασάλευτο. "Στατικό", "αντιδιαλεκτικό" και "αγκυλωμένο" θα έλεγαν κάποιοι κακόπιστοι. Ξανά όπως το δόγμα, ή την έχεις την Αισθητική, άρα την έχεις στην ορθή εκδοχή της, ή δεν την έχεις.

Συνελόντι ειπείν, την Αισθητική την επικαλείσαι είτε επειδή την έχεις είτε επειδή σου την προσβάλλουν. Όπως η τιμή της κόρης: ανελαστική και άκαμπτη. Μοναδική και σπάνια, μακριά από Βαλκάνια.

Η Αισθητική στα σοσιαλμήντια διψάει για το υψηλό, το κομψό και το καλαίσθητο. Αν κάτι δεν πολυφαίνεται για τίποτε από τα παραπάνω, μπορεί να γίνει αποδεκτό ως ακραία ειρωνικό (παρά τοις αστοίς) ή ακραία σατιρικό (παρά τοις αριστεροίς). Βεβαίως, αυτό το κάτι δεν έχει ακριβώς Αισθητική, δεν είναι δόγμα, παρά είναι σαν τα μυστήρια που "τα ξέρει μόνον ο Θεός παιδί μου", όπως λεν οι πατέρες, οι γεροντάδες κι ο παπα-Ηλίας Ζερβός στη Μανταλένα.

Η Αισθητική στα σοσιαλμήντια αγωνιά για το γνήσιο: ποίηση κι όχι ποιητισμός, λαϊκό κι όχι σκυλέ, εργατιά κι όχι πρασινοφρουροί, Ευρώπη κι όχι Βαλκάνια, Ανατολή (καθ' ημάς ή μη) και όχι κοραΐστικα. Η γνησιότητα είναι πολύ σημαντική υπόθεση, όπως και η τιμή της κόρης: δεν αρκεί κάτι να φαίνεται ότι έχει Αισθητική, πρέπει να την έχει an Sich. Άλλος ο Κοεμτζής κι άλλος ο θαμώνας του Καρρά, άλλο να μεταρσιώνεσαι με Μπουξτεχούντε και Γαμώ κι άλλο οι κυρίες του Μεγάρου, άλλο ο Γκόρπας κι άλλο ο Λειβαδίτης, άλλο η κομψή γκρίνια του Μάρκαρη κι άλλο ο λαϊκιστής Λουντέμης.

Η Αισθητική, όπως κάθε άξιο δόγμα, υπαγορεύει ασκητική πράξη: η δεξιά αισθητική αποζητεί το στωικό και απέχει ιουδαϊστί από το βδέλυγμα του "λαϊκισμού": της ενασχόλησης με ψωμί και λάσπη, με το αίμα και το σάλιο, με τη θεματολογία ή τις χαρές της φτώχειας· απέχει από τους Τζακ Λόντον του κόσμου τούτου. Η αριστερή αισθητική αναζητεί καλβινιστί το καθαρά "λαϊκό", το ανόθευτο κι ενίοτε το παραδοσιακό, καταδικάζει εκζητήσεις κι ανιστορικότητες, απολίτικους μονολόγους κι αναχωρητισμούς· αναθεματίζει κάθε τι ποπ, συναισθηματικό και αφαιρετικά όμορφο.

Στο παρελθόν, την Αισθητική την κράτησαν ψηλά οι δύο νταβάδες της νεοελληνικής σκέψης: ο γυμνασιάρχης, που κατηχεί κι εξουσιάζει, και ο παλαιοκνίτης, που καταπνίγει ό,τι εστετίστικο. Και οι δύο ευαγγελίζονται το πρωτείο της Αισθητικής, δηλαδή της τιμής της κόρης, του δόγματος. Ο μεν γυμνασιάρχης όμως, όταν λέει Αισθητική εννοεί "η δική μου κανονιστική ηθική". Ο δε παλαιοκνίτης κάνει αισθητικές κρίσεις που είναι πολιτικές δηλώσεις, αξιολογήσεις του κατά πόσον το ποίημα, το τραγούδι ή το κολάζ ευθυγραμμίζονται με τη δική του συγκεντρωτική και πατερναλιστική πολιτική.

Και οι δύο προστάζουν: μη συγκινείστε τζάμπα.

Λέει ο γυμνασιάρχης: μη συγκινείστε αν δεν "συνάδει" το θέμα της συγκίνησής σας με το κλάσμα δυτικού πολιτισμού που θεωρώ υψηλό και τον Κανόνα, τουρκοβαλκάνια μπάσταρδα του Αλέξιου Κομνηνού.

Λέει ο καθοδηγητής: μη συγκινείστε αν δεν έχετε διερευνήσει σε βάθος τους κοινωνικοπολιτικούς όρους μέσα στους οποίους συγκινείστε, γιουσουφάκια του θεάματος.

Αμφότεροι αφυψηλάτορες περιφρονούν τα μικρά, τα ευτελή και τα χθαμαλά, όσα κρύβουν για τους περισσότερους από εμάς τις μεγάλες μας χαρές.

Στις σύγχρονες εκδοχές τους, αυτές των κοινωνικών μέσων δικτύωσης, οι καλλιεργημένοι διαθέτουν άφθονο και μισανθρωπικό χιούμορ. Είναι φορείς του δόγματος της Αισθητικής και υπερασπιστές τής τιμής της, συνεπώς δικαιούνται να κάψουνε στην πυρά και κανα σκουπίδι παραπάνω. Κι όμως αναρωτιέται κανείς εάν οι σπουδές ή το έργο των ιεροεξεταστών της Αισθητικής, χωροφυλάκων ή κομισάριων, δικαιολογεί τη στάση τους. Ακόμα και αν δεχτούμε ότι απλώς μισούν το χθαμαλό, όπως το ορίζει ο καθένας τους, άραγε τι διάολο έχουνε σπουδάσει κι έχουνε δημιουργήσει για να τους ξινίζει τόσο η ανθρώπινη κατάσταση και το πώς την αγκαλιάζει η χθαμαλή κουλτούρα; Τόσο βαθιά χωμένοι είναι είτε στο vissi d'arte είτε στην καρδιά της λαϊκής έκφρασης τέλος πάντων;

Ψυχολογιοποιώντας λιγάκι, θα νόμιζε κανείς ότι η διαφύλαξη του δόγματος και της τιμής της κόρης της Αισθητικής καθώς και το γενικευμένο κι άσβεστο μένος των διανουμενέ ιεροεξεταστών, των αριστερομετρητών και των αγέλαστων τιμητών εκπορεύονται από ένα και μόνον ένα πράγμα: υποψιάζονται ότι οι κλαρινογαμπροί, οι σκυλοπόπ και όσοι θεωρούν περίτριμμα, οι τουρκοβαλκανίλες και το απολίτικο λουμπεναριό περνάνε πολύ πολύ καλύτερα από τους ίδιους.

Σε κάθε περίπτωση, ας ασχοληθεί ο καθένας με αυτό που αγαπάει: τον Διονυσίου ή τον Σοπέν ή και τους δύο, τον Λ. Φρόυντ, τη Λέιντι Γκάγκα ή τη Λαίδη Άντζι. Τον Μπόουι, τον Χρηστάκη, τον Λέμυ, τον Ντίο, τον Δαλιανίδη, τον Μπέλα Ταρ και τον Γιάντσο, τη Βιρτζίνια Γουλφ ή την Άννα Συνοδίνου, τους Κέλτικ Φροστ, τον Σπίλμπεργκ, τον Μπαγιαντέρα ή τους Νιου Όρντερ, τη Μελίνα ή τον Χορν ή τον Τερζόπουλο, τον Σεφερλή ή τον Ρέτση. Ας μας το δείξει αυτό που αγαπάει στα μεϊντάνια των μέσων κοινωνικής δικτύωσης. Κι ας μην αναθεματίζει τους άλλους. Αλλά, θα μου πείτε, και πώς θα κινηθεί η χολή στην Αγορά των σοσιαλμήντια; Κλέφτες να γίνουνε;

Πρώτη δημοσίευση στο The Greek Cloud.