Νέκυιες

Ο Νάτσης είπε κάποτε πως υπάρχουν δύο ειδών επικήδειοι: όσοι μας λεν πόσο καταπληκτικός είναι ο νεκρολογών μια και γνώριζε τον εκλιπόντα και όσοι μας λεν πόσο καταπληκτικός ήταν ο εκλιπών μια και γνώριζε τον νεκρολογούντα. Απέχω και από τα δύο είδη.

*

Κάποτε λυπόμουν που βρίσκομαι θωρακισμένος πίσω από τόσα προνόμια και από το σκληρό κέλυφος της θωριάς και του τρόπου μου. Μετά κατάλαβα πως ήμουν και λιγάκι τυχερός που ήμουν έτσι.

Γνώρισα ανθρώπους ελεύθερους κι ανοιχτούς κι ανέμελους μα όχι άκαρδους. Κι είδα τι ήθελε να τους κάνει ο κόσμος: είδα πόσο πολύ λαχταράει ο κόσμος γύρω σου να σε δει συγκαταβατικά, να πιστέψει ότι σε ξέρει καλά κι ότι μπορεί να σε ερμηνεύσει εύκολα κι απλά. Είδα ξανά και ξανά πόσοι μετριασμένοι άνθρωποι θεωρούν ότι μπορούν να σε επιμεληθούν και να σε βελτιώσουν, να σε πάρουν δήθεν άπλαστη κι αφελή ύλη ώστε να φτιάξουν από εσένα ακόμη ένα μετριασμένο είδωλο του εαυτού τους.

Γιατί οι πυγμαλίωνες επιδιώκουν απλώς και μόνο να πλάσουν είδωλά τους, να σε επιμεληθούν και να σε κόψουν και να σε ράψουν και να σε τσιτώσουν ώσπου να γίνεις εικόνα τους και ατελής βεβαίως αντικατοπτρισμός τους: η ηχώ που θα επιστρέφει τις τελευταίες τους λέξεις. Αν λαχταρούν τελικά κάτι είναι αυτό: να βρουν ανθρώπους ελεύθερους κι ανοιχτούς κι ανέμελους μα όχι άκαρδους για να τους κάνουν κυριολεκτικά σαν τα μούτρα τους.

Γι' αυτό και στον αγώνα μεταξύ της ψυχής σου και του κόσμου οφείλεις να υπερασπιστείς την ψυχή σου. Και κάθε άνθρωπος που, αντίθετα από εμένα, δεν βρίσκεται πίσω από κέλυφος κι ασπίδα και καταφέρνει να καταβάλει τους πυγμαλίωνες του κόσμου τούτου, κάθε ανθρώπος ελεύθερος κι ανοιχτός κι ανέμελος μα όχι άκαρδος, είναι κι ένας ήρωας.

*

Είναι άχαρη τέχνη το θέατρο. Απευθύνεται στους παρόντες. Είναι πάντοτε μοναδικό. Εξαρτάται από την οπτική σου γωνία και από το δικό σου βλέμμα, του θεατή: το θεατρικό έργο απλώς εκτυλίσσεται μπροστά σου κι εσύ επιλέγεις πού θα στρέψεις το βλέμμα και τι θα κοιτάξεις μέσα του· σε αντίθεση με τον κινηματογράφο, που έχει τη δύναμη να σου λέει "εδώ κοίτα, αυτό" και -- αν θέλει -- γεμίζει την οθόνη με αυτό.

Είναι μαγική τέχνη το θέατρο, είναι σαν τη ζωή των ανθρώπων και πώς εμείς την προσλαμβάνουμε. Δρώντων και ου δι' απαγγελίας: δεν μπορώ να σε πείσω, δεν μπορώ καν να σου πω "ο Παύλος ήταν λυπημένος". Ίσως το δεις, ίσως όχι· ίσως πειστείς, ίσως όχι.

*

Είδα το Κόκο με τέσσερα παιδιά. Ωραία ταινία, μια μεξικάνικη Νέκυια για παιδιά. Παίζει και η Φρίντα Κάλο, ή μάλλον η σκιά της Φρίντα Κάλο, που είναι ψώνιο. Τι θα ήταν σε αμερικάνικη ταινία: οτιδήποτε ατίθασο, πιο έντονο ή πιο ζωηρό, είπαμε, ό,τι ανοιχτό και ταξιδιάρικο κατατάσσεται στα ψώνια και στα σαλά του κόσμου τούτου.

Στην ταινία με κριντζάρισαν δύο στοιχεία, πάντως: το ένα ήταν πόσο έχει κανονικοποιηθεί η διαδικασία του τσακώματος του λαθραίου ταξιδιώτη (με ηλεκτρονικά μέσα αναγνώρισης προσώπου) και το τσουβάλιασμα-επαναπροώθησή του, πόσο έχουμε συνηθίσει την ιδέα της μάντρας ανθρώπων. Το δεύτερο στοιχείο που με ενόχλησε: το ασταμάτητο κήρυγμα κάθε ταινίας της Ντίσνεϋ και του περιβάλλοντός της για την τάχα αυταξία της οικογένειας. Η οικογένεια είναι αξιωματικώς καλή, είναι η απαρχή σου και το καταφύγιό σου. Μας το λένε ξανά και ξανά και ξανά μέχρι να το πιστέψουμε όπως πίστευε ο κόσμος στην αιώνια Κόλαση για τους "πόρνους" κι όσους αρταίνονταν την Παρασκευή.

*

Αλλά τι όμορφο, μέσα σε όλη αυτή τη νέα θρησκεία της οικογένειας και των ατομικών επιλογών που δεν έχουνε να κάνουν με τον κόσμο γύρω σου, να ζεις μια στιγμή ελευθερίας· σαν ολόκληρη ζωή νιώθεται. Και πόσο πιο όμορφο να γνωρίσεις έναν ελεύθερο κι ανοιχτό κι ανέμελο μα όχι άκαρδο άνθρωπο· σαν ολόκληρος κόσμος αγγελικά πλασμένος νιώθεται.


Στη φωτογραφία η εξαίσια ηθοποιός Ευθαλία Παπακώστα ως Ευρυδίκη.