Δευτέρα 22 Απριλίου 2013

Αναπόδραστη τροπικότητα του ορατού...

Το βλέμμα είναι πανίσχυρο. Λένε ότι δεν είναι τυχαίο που ο κύκλος της ανθρώπινης ίριδας είναι ευδιάκριτος πάνω στο άσπρο του ματιού (για το οποίο στάνταρ θα υπάρχει κάποιος καταπληκτικός ανατομικός όρος, που δεν ξέρω): μπορούμε εξαιτίας αυτού του σχεδιαστικού χαρακτηριστικού να παρακολουθούμε ο ένας τη ματιά του άλλου. Κοινωνικοποιούμαστε και έτσι: παρακολουθώντας ο ένας τη ματιά του άλλου, κουμπώνοντας κάποτε τη ματιά μας με μια άλλη.

Οι καλοί τρόποι και οι θρησκείες μας προτρέπουν να μην καρφώνουμε με το βλέμμα τους άλλους.

Οι μεν καλοί τρόποι κωδικοποιούν αυτό που όλοι λίγο πολύ νιώθουμε: με το να καρφώνεις τον άλλο με το βλέμμα είναι κάπως σαν να πιάνεις το όνομά του στο στόμα σου. Γι' αυτό, όταν σε κοιτάζουν επίμονα, η καλύτερη απάντηση μπορεί και να είναι να ανταποδώσεις το επίμονο κοίταγμα.

Οι θρησκείες πασχίζουν να τιθασέψουν το βλέμμα γιατί ξέρουν ότι η ελευθερία του βλέμματος είναι το αντικλείδι της φυλακής του πνεύματος στην οποία μεθοδικά μετατρέπουν το σώμα. Βεβαίως το επιχείρημα ή πρόσχημα των θρησκειών είναι είτε ότι θέλουν να διαφυλάξουν την ιερότητα του σώματος είτε ότι θέλουνε να στρέψουνε το βλέμμα προς την ενατένιση του αιωνίου. Κι έτσι, η χριστιανική ασκητική έχει μεριμνήσει με επιμονή και επιμέλεια να ρίξει τα βλέμματα στο χώμα και να ποδηγετήσει τις αναπαραστατικές τέχνες, ενώ η ισλαμική να τα κάνει να πεινάσουν περιβάλλοντας το σώμα με μπερντέδες και καταργώντας την αναπαραστατική τέχνη.

Εδώ κολλάει το προφανές τσιτάτο: "Ineluctable modality of the visible: at least that if no more, thought through my eyes. Signatures of all things I am here to read [...]". Δε θα το παραθέσω όμως: θα συνόψιζε ό,τι έχω (και δεν έχω) να πω και θα καθιστούσε όλα τα άλλα λόγια περιττά.

Νομίζω ότι η καταπίεση και η διακριτική βία κατά του βλέμματός μας, η επίμονη και (δυστυχώς) όχι πάντα μάταιη αγωνία μας να το καθυποτάξουμε αποτελεί πηγή βαθειάς και διαρκούς δυστυχίας. Το βλέμμα πρέπει να είναι φιλοπερίεργο και ατίθασο, πρόκειται για μία από τις λίγες εξασκήσεις της ελευθερίας μας που μας παίρνει να είναι αχαλίνωτες. Το ελεύθερο βλέμμα φτιάχνει χαρακτήρα, το ποδηγετημένο και το αλυσοδεμένο είναι παράγοντας μαρασμού του πνεύματος και εξάχνωσης της ψυχής μας, της όποιας φωτιάς κουβαλάει ο καθένας. Αντί να ελέγχουμε το βλέμμα, ίσως πρέπει σιγά σιγά να το αφήνουμε να μας πηγαίνει αυτό και να μας διδάσκει αυτό -- ακόμα κι αν γνωρίζουμε ότι μπορεί οι άλλοι να βλέπουν τι κοιτάμε.

GatheRate

3 σχόλια: