Χτες έβλεπα και άκουγα αυτή τη φοβερή εκτέλεση του Mephisto Waltz με τον Νικόλα Οικονόμου. Αναρωτιόμουν μετά: ποιος θα ασχοληθεί πια με τη δύσκολη μουσική; με τα ακατάληπτα θεωρήματα της τοπολογίας; με τις νεκρές γλώσσες της Μικράς Ασίας, τα Τσούκτσι και τα Nivkh; Ποιος θα δώσει τα χρήματα για να εκπαιδευθούν μουσικοί που θα παίζουν Χίντεμιτ, Πεντερέτσκι και προκλασσική, ποιος θα δώσει τον ελεύθερο χρόνο που χρειάζεται το λοξό μυαλό του τοπολόγου για να δουλέψει; ποιος θα καλύψει τον διδακτορικό φοιτητή που θα παιδευτεί με τις ελάχιστες επιγραφές της Λυδίας ή τους τελευταίους τροφοσυλλέκτες της Σιβηρίας και της Καμτσάτκας;
Το να βγάλεις μουσικούς για τα δύσκολα (είτε είναι κλασική ινδική μουσική, είτε Ραχμάνινοφ και Παγκανίνι) απαιτεί μακροχρόνια επένδυση, ναι, και χρημάτων. Η ενασχόληση με το μη-πρακτικό, με την έρευνα που δεν έχει εφαρμογές "στη βιομηχανία" απαιτεί διανοητική άπλα και πολύ ελεύθερο χρόνο (που δεν είναι ελεύθερος). Η βάσανος πάνω από σπαράγματα με τοπωνύμια χαμένων γλωσσών ή να τρως ψητό λαγό με διερμηνείς σε μακρινές κοινότητες απαιτεί και τα δύο.
Ποιος θα ασχοληθεί με αυτά;
Το μεγαλύτερο μέρος του 20ου αιώνα και οι καπιταλίστες και τα κράτη αλλά και οργανισμοί ή συλλογικότητες ξόδευαν χρήματα για άχρηστη τέχνη και άχρηστη επιστήμη και για "φιλολογίες". Μετά απόφασίσαμε ότι πρέπει να δοθούμε στην αριστεία και στην προβολή του προϊόντος μας. Πρακτικά και νεοφιλελεύθερα, η αγορά μπήκε στα εργαστήρια, στις βιβλιοθήκες, στα ατελιέ, στα αμφιθέατρα και στα ωδεία
Οι μουσικοί δεν έχουνε χρόνο για μελέτη γιατί κάνουνε PR. Πολύ PR. Κι όταν δεν κάνουνε PR πρέπει να πείσουν ευγενείς χορηγούς ποιους αφορoύν ο Λυλλύ κι ο Μπαξ και γιατί: μα κανέναν δεν αφορούν ο Λυλλύ κι ο κάθε δεύτερος Άγγλος, ή τα πολυφωνικά της Βαλκανικής και της Κάτω Ιταλίας: αριστουργήματα και πόπιουλαρ κλάσιξ θέλει ο κόσμος, μουσική που χαλαρώνει κατά την οδήγηση, ξεσηκώνει στο γήπεδο και τέρπει γενικώς.
Οι επιστήμονες, ιδίως οι θεωρητικοί, όπως κάτι τοπολόγοι και μαθηματικοί, και (αλίμονό τους) οι των ανθρωπιστικών προσπαθούν να πείσουν τους πάντες γιατί πρέπει να υπάρχουν, συνήθως συμμετέχοντας σε ξεκούδουνα ερευνητικά έργα ή γράφοντας ερευνητικές αναφορές και ανούσια πιασάρικα επιστημονικά άρθρα. Αυτά, βεβαίως, όταν δεν κάνουνε διοικητικά, πολλά διοικητικά. Το είπε κι ο Χιγκς ότι το γνωστό άρθρο δεν θα το είχε γράψει σήμερα επειδή δεν θα είχε ακαδημαϊκή θέση και δεν θα είχε θέση γιατί δεν συμμετείχε σε 4 ερευνητικά έργα ταυτόχρονα τρέχοντας από συνέδριο σε συνέδριο να παρουσιάζει μισοχυμένα συμπεράσματα. Δυστυχώς η θεωρητική έρευνα απαιτεί χρόνο, διαύγεια, ησυχία και χαλαρή αλληλεπίδραση με άλλα μυαλά. Γιατί όλοι την έχουνε γραμμένη την έρευνα που δεν ασχολείται με το γραφένιο και δεν φτιάχνει νανομηχανές. Γιατί δεν συμφέρει να δημοσιεύεις μαθηματικές αποδείξεις που θα καταλάβουνε μόνον οι δύο κριτές του άρθρου (τρίτος δεν βρέθηκε εύκαιρος) και άλλοι δύο στον πλανήτη.
Για τους μελετητές νεκρών γλωσσών κτλ., μην πάτε μέχρι τα λυδικά (Luwian) και τα Nivkh: εδώ δεν μπορείς να βρεις πανεπιστήμιο να μελετήσεις σανσκριτικά. Σανσκριτικά, έτσι;
Το ερώτημα είναι αγωνιώδες αλλά ξαναεκπεφρασμένο: ποιος θα ασχοληθεί με το άχρηστο, που είναι η πηγή του χρήσιμου ή, συνήθως, του ουσιώδους; Ποιος θα στηρίξει τον μουσικό που δεν κάνει σέξι μουσική (κλάσικ χιτς κτλ.) ή τον νεαρό συνθέτη του οποίου η μουσική σού τσιτώνει το νευρικό σύστημα; Ποιος θα προλάβει όσα χάνονται και όσα κινδυνεύουν να παραμείνουνε χαμένα; Ποιος θα κάνει ακατανόητα μαθηματικά και θα ασχοληθεί με φυσική που (ακόμα) δεν επιδέχεται διαψευσιμότητα; Είπαμε: κράτος τέλος, οι καπιταλίστες θέλουνε να εμπλουτίζουνε τη βιτρίνα τους, τα πανεπιστήμια μετατρέπονται (με κρατική παρέμβαση) σε μη-κρατικά σουπερμάρκετ γνώσης ή, συνήθως, μεγαλοπαντοπωλεία πτυχίων και μόνο. Ό,τι πάει να ερμηνεύσει τον κόσμο χωρίς να του παρέχει νέα τεχνολογία ή παλιά ιδεολογία περιθωριοποιείται.
Υπάρχουνε πολλοί δρόμοι για να φτάσει μέχρι εμάς η βαρβαρότητα: το Ισλαμικό Κράτος, ο αμερικανοχριστιανικός φονταμενταλισμός και οι πολλοί μικροί φασισμοί της Ευρώπης δεν είναι καθόλου μονόδρομοι. Για να μας έρθει η βαρβαρότητα υπάρχουν και οι λεωφόροι της θεαματικής τέχνης, της μόνον εφαρμοσμένης επιστήμης, της εύκολης μουσικής καθώς και χιλιάδων τεραμπάιτ κειμένου που θα μας πείθουν πως ό,τι γνωρίζουμε είναι ορθό, καλό, άγιο και -- ιδίως -- αναπόφευκτο.
Σωστός, αλλά (νομίζω) λίγο υπερβολικός. Τεσπά, αφού σ' αρέσει η δύσκολη μουσική πάρε ένα υπέροχο δωράκι.
ΑπάντησηΔιαγραφήhttps://www.youtube.com/watch?v=8PjyCpRKDrk
Μακάρι να είμαι υπερβολικός. Ευχαριστώ για το δωράκι!
ΔιαγραφήΓιατί λέω υπερβολικός: κατά περιόδους ανακάμπτει αυτή η εντύπωση, της φθίνουσας πορείας κλπ. Δες Αντόρνο και "θεωρία της ημιμάθειας" π.χ. Ότι τα πράγματα έχουν χειροτερέψει ραγδαία για τις, ξέρω γω, humanities είναι γνωστό, και οι αιτίες είναι ακριβώς αυτές που λες. Δεν θα χαθούν όμως. Περνάμε ένα είδος χειμέριας νάρκης. Τούτων λεχθέντων, νιώθω κι εγώ το γαμώτο για την τωρινή βασιλεία των πιο υπερτιμημένων επιστημονικών θεωριών μετά την αστρολογία. Μαζί με ένα πείσμα, ότι θα επιζήσουμε όντας οι καλύτεροι :)
ΔιαγραφήΌσο για τη μουσική, η turangalila που σου έστειλα (που εύκολη δεν θα την πεις, ούτε στο παίξιμο ούτε στο άκουσμα) υπάρχει σε τέσσερις (αν δεν κάνω λάθος) διαφορετικές εκτελέσεις στο γιουτούμπ, όλες πρόσφατες--άσε που έχει δώσει το όνομά της στην Turanga Leela, ηρωίδα του Futurama.
Δεν το βλέπω από τη σκοπιά του δυσκοίλιου Αντόρνο, καταδίκη της μαζικής κουλτούρας κτλ, αλλά από την άποψη ότι τα λεφτά κόβονται για ό,τι δεν είναι κάτι φλασάτο και γουάου.
ΔιαγραφήΚαι για ποιό λόγο είναι τόσο σημαντικό να διατηρηθούν όλα αυτά; Για ποιό λόγο η "διατήρηση" εξισώνεται με τον "πολιτισμό"; Και μάλιστα ως αντίθεση με την "βαρβαρότητα";
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ θεωρία της Εξέλιξης των Ειδών μας λέει ότι λίγο-πολύ όσα βλέπουμε γύρω μας είναι αποτέλεσμα τυχαίων μεταλλάξεων. Ο τονισμός στο "τυχαίο"! Ανάλογα με τις συνθήκες που υπάρχουν σε κάθε στιγμή, κάποια είδη επικρατούν. Εκατομμύρια είδη εξαφανίστηκαν πριν υπάρξει ο άνθρωπος.
Το ίδιο συμβαίνει και με λαούς, γλώσσες, μουσικές. Λόγω συνθηκών, ή λόγω πολλών τυχαίων γεγονότων, κάποια είδη τέχνης ή μουσικής επικρατούν. Και βεβαίως αλλάζουν κατά διαστήματα. Όμως έχουν όλα αυτά κάποια σημασία; Θα βγάλουμε κάποιο σπουδαίο συμπέρασμα αν μελετήσουμε όλες αυτές τις τυχαιότητες;
Κάποιο είδος μουσικής ή γλώσσας που υπήρχε παλιά και χάθηκε, δεν σημαίνει ότι έχει μια οποιαδήποτε αξία. Οι τουαλέτες των σπιτιών που βρισκόταν στην αυλή και εξαφανίστηκαν πλέον, δεν σημαίνει ότι έχουν κάποια αξία και ότι θα έπρεπε να διατηρηθούν.
Η δε Φυσική είναι κάτι τελείως διαφορετικό από την μελέτη της Μουσικής (τυχαίο παράδειγμα). Σκοπός της Φυσικής είναι να ανακαλύψει τους βασικούς νόμους που διέπουν το σύμπαν. Όχι να διατηρήσει κάποιες υπάρχουσες "έρευνες" απλώς και μόνο για να διατηρηθούν αυθύπαρκτα, ούτε για να υπάρχει έρευνα για την έρευνα.
Γυρνώντας στην εξέλιξη, επί εκατομμύρια χρόνια στην γη κυριαρχούσαν οι τριλοβίτες. Η κυριαρχία τους επί εκατομμύρια χρόνια δείχνει την πλήρη απουσία νοήματος και κατεύθυνσης, την πλήρη τυχαιότητα της φύσης. Ευτυχώς οι τριλοβίτες δεν διατηρήθηκαν!
Η εξέλιξη αφορά τον μη ανθρώπινο κόσμο. Η επίκληση της εξέλιξης σε θέματα πολιτισμού ή ιστορίας ή κοινωνικής οργάνωσης είναι τουλάχιστον προβληματική, αν μη τι άλλο γιατί αποτελεί χονδροειδή αναγωγισμό.
ΔιαγραφήΔεν λέει κανείς να "διατηρήσουμε" το ανθρώπινο παρελθόν (γλωσσικό, μουσικό κτλ.) αλλά, αν μη τι άλλο, να το μελετήσουμε και να το κατανοήσουμε. Λ.χ., για να χρησιμοποιήσω το παράδειγμά σας, είναι σημαντικό να γνωρίζουμε γιατί ακόμα και στις μονοκατοικίες οι τουαλέτες δεν είναι πια εξωτερικές κτλ.
Κι όμως η εξέλιξη αφορά και τον ανθρώπινο κόσμο. Τμήματα του εγκεφάλου, "ένστικτα", πάθη, πιθανόν οι θρησκείες και η τέχνη, και σίγουρα όλες οι ζωτικές λειτουργίες είναι αποτέλεσμα εξέλιξης. Το ότι υπάρχουν χιλιάδες γλώσσες και διάλεκτοι είναι αποτέλεσμα της εξέλιξης, τυχαίες τοπικές αλλαγές που επικράτησαν εξαιτίας επίσης τυχαίων γεγονότων. Αν λειτουργούσαμε μόνο με την λογική (ή έστω κυρίως με την λογική) μια μόνο γλώσσα για όλους θα ήταν πολύ πιο βολική και δεν θα χάναμε τίποτα από την ουσία. Το να "μελετηθούν" όλα αυτά δεν θα χαρίσει καμιά σοφία. (Για να μην πιάσουμε το γεγονός ότι το 95% των επιστημονικών άρθρων δεν προσφέρει τίποτα σε κανένα...)
ΑπάντησηΔιαγραφήΈχουνε βιολογική βάση. Αν είναι προϊόντα φυσικής επιλογής ή γκουλντιανές exaptations είναι μεγάλη κουβέντα.
ΔιαγραφήΕπίσης, η μεθοδολογία της evolutionary psychology τείνει προς το επιδερμικό και το προφανές, χαμένη στους φαινότυπους και στην υπόρρητη παραδοχή ότι ανθρώπινη φύση είναι οι αξίες των ΗΠΑ του '50. Λόγου χάρη, ενώ οι evolutionary psychologists πάσχιζαν να μας πείσουν ότι ο αϋνραντικός εγωισμός είναι προϊόν φυσικής επιλογής, μαθαίνουμε ότι -- ενδεχομένως -- η αφηρημένη σκέψη ενισχύθηκε γιατί προσέφερε εξελικτικό πλεονέκτημα σε ομάδες και κοινότητες, όχι μεμονωμένους οργανισμούς.
Γι' αυτά και γι' αυτά λέω ότι προς το παρόν τουλάχιστον πρέπει να προσέχουμε ΠΟΛΥ όταν επικαλούμαστε την εξέλιξη: έχει και κακό παρελθόν αυτή η επίκληση άλλωστε, με κοινωνικούς δαρβινισμούς κτλ.
Η Εξελιξη ειναι καθολικο φαινομενο που αφορα τον φυσικο και τον ανθρωπινο κοσμο.
ΔιαγραφήΤο ζητημα ειναι οτι δεν συμβαινει ποτε μεσω 'τυχαιοτητας' οπως την επικαλεισαι, αλλα μεσω συνθηκων και νομων που οδηγουν στο αποτελεσμα.
Ακομη και στη κλασσικη Δαρβινικη θεωρια η φυσικη επιλογη ειναι ο αιτιακος μηχανισμος που δινει την εξηγηση της εξελιξης. Οι 'τυχαιες μεταλλαξεις' ηταν η εικασια του Δαρβινου για το τμημα εκεινο της θεωριας του που δεν μπορουσε να εξηγησει (το πως και το γιατι συμβαινουν οι μεταλλαξεις πριν 'επεμβει' η φυσικη επιλογη για να διαχωρισει το επιβιωσαν ειδος η γονιδιο/ειδολογικο χαρακτηριστικο απο το απολεσθεν), τουλαχιστον με τα μεσα που ειχε τοτε.
Ακομη και η βιολογια σημερα (και το λεω δεδομενου του πραγματικου τελματος στο οποιο εχει περιελθει η ερευνα στην παγκοσμια ακαδημαικη κοινοτητα) εχει εισαγει πιο συνθετα εννοιολογικα πλαισια και μηχανισμους οπως οι επιγενετικοι για να απαντησει σε αυτη την ερωτηση και εχει καταληξει σε συμπερασματα που - οσο παραξενο και αν ακουγεται - επαναφερουν τουλαχιστον εν μερει θεσεις του Λαμαρκ για το πως επισυμβαινουν οι μεταλλαξεις..
Αυτα για το βιολογικο πεδιο. Τωρα το να πηδαει κανεις απο το βιολογικο στο κοινωνικο ειναι οχι απλα χονδροειδης αναγωγισμος, αλλα και επικινδυνη θεωρητικολογια που την εχουμε δει στο παρελθον να 'εφαρμοζεται' με τραγικα αποτελεσματα. Η ΄κοινωνικη εξελιξη' δεν διεπεται απο τους νομους της βιολογικης εξελιξης, αλλα απο διαφορετικους. Εξαλλου η βιολογικη εξελιξη εχει σταματησει ουσιαστικα απο την εμφανιση του ειδους εκεινου που προσαρμοζει το περιβαλλον στον εαυτο του και δεν προσαρμοζεται το ιδιο στο περιβαλλον του.
Γενικοτερα, οποτεδηποτε μπαινει η λεξη 'τυχαιο΄ειναι για το σημειο εκεινο που η επιστημονικη γνωση δεν εχει διαπερασει ακομη και απλα καλυπτει την αληθεια που προκεται να αποκαλυφθει στο μελλον. Μοιαζει παρα πολυ με το πως παλιοτερα χρησιμοποιουταν η εννοια του Θεου η της 'θεικης παρεμβασης' για να 'εξηγησει' το σημειο περα απο το οριο που ειχε κατορθωσει η επιστημονικη σκεψη. Το παραπανω αποτελει διαχρονικο και νομοτελες φαινομενο της επιστημονικης νοησης. (Δες ακομη και το σημειο 0 στη θεωρια της μεγαλης εκρηξης και το πως εχει δωσει τροφη ακομη και σε θεολογους να χρησιμοποιουν τη θεωρια υπερ της υπαρξης του Θεου)
https://www.youtube.com/watch?v=LHXs6ojvNWM
ΑπάντησηΔιαγραφήΌσο η νύχτα φέγγει τα σκυμμένα κεφάλια των απανταχού έξωθεν ή έσωθεν 'δυσκολεμένων' η ζόρικη τέχνη θα βρίσκει επίμονους θεράποντες σε πείσμα πενίας και ανέχειας - για να σηκώσει πάλι το βλέμμα ψηλά, όχι;