Κυριακή 6 Νοεμβρίου 2016

Che figura facciamo?


Νάπολη

Στη Νάπολη κάνει ζέστη το καλοκαίρι. Δυο ταξιτζήδες ψιλοβρίζονται έξω από τον σιδηροδρομικό σταθμό για το ποιος θα πάρει έναν πελάτη από την Παβία. Οι μόνοι ήμεροι ταξιτζήδες του κόσμου είναι οι Πορτογάλοι, αλλά αυτοί είναι πανεθνικώς ήμεροι. Ένας τρίτος ναπολιτάνος ταξιτζής κοιτάει με νόημα τον βορειοϊταλό υποψήφιο πελάτη και επιπλήττει τους δύο: Che figura facciamo?

Μου έκανε εντύπωση η εσωτερίκευση του "τι εντύπωση θα κάνουμε στον καλό τον κόσμο", η άμεση επίκληση του τι θα πουν οι άλλοι για εμάς. Γιατί έχει σημασία η εντύπωση που θα κάνει ο ναπολιτάνος ταξιτζής στον πελάτη από την Παβία αλλά όχι στους ναπολιτάνους που περίμεναν στην ουρά;

Πρόκειται βεβαίως για μια εκδοχή του οριενταλισμού, του κεμαλισμού, του βαλκανισμού. Μόνο που η Νάπολη, πρωτεύουσα κράτους για αιώνες, δεν βρίσκεται ούτε στο Λεβάντε ούτε στη Μέση Ανατολή, ούτε κατοικείται από Τούρκους ενώ τα Βαλκάνια είναι μακριά της. Εντάξει, πρόκειται για μια ντόπια εκδοχή πατερναλισμού: ιταλικός Βορράς (τάξη, πρόοδος, πολιτισμός, τέχνη, λευκές σάλτσες, ρυζότο, κρέας) και ιταλικός Νότος (χάος, μαφία, ρουσφέτι, ολιγαρχία, πάπες και Βουρβώνοι, κόκκινες σάλτσες, ζυμαρικά, θαλασσινά). Αφήνοντας στην άκρη τα γαστρονομικά, στα οποία ο Νότος νικάει κατά κράτος, πάντα με εντυπωσίαζε πόσο έτοιμοι είναι οι Ιταλοί να δαιμονοποιήσουν (δικαίως) τα δεινά της απολυταρχίας των Βουρβώνων και τη διαφθορά της Μαφίας του Νότου τους, ενώ καταφέρνουν να παραγνωρίσουν τα δεινά της απολυταρχίας των Αυστριακών και τη διαφθορά των μικροηγεμόνων και ολιγαρχιών του Βορρά τους.

Το ενδιαφέρον είναι ότι όταν πήγα στη Νάπολη, προετοιμασμένος να βρεθώ σε μια ευρωπαϊκή εκδοχή της Βομβάης, δεν βρήκα χάος και χαμό και αναρχία, όχι περισσότερο από άλλες πόλεις στο μέγεθός της· είδα όμως τρομακτική και απροκάλυπτη φτώχεια.

Ένα το κρατούμενο.

Ο πεφωτισμένος Έλληνας στην Ελλάδα

Μια διευκρίνιση: είμαι παιδί του Διαφωτισμού και δεν βλέπω άλλον τρόπο να πάμε μπροστά πέρα από την επεξεργασία και την ανάπτυξη των αρχών και των επιτευγμάτων του Διαφωτισμού. Ας τελειώνουμε λοιπόν: άλλο Διαφωτισμός, άλλο όσοι πεφωτισμένοι αστοιχείωτα συζητούνε ποιος τον πέρασε και ποιος όχι -- στην πραγματικότητα όντας οι ίδιοι εμβολιασμένοι κατά του Διαφωτισμού.

Ο πεφωτισμένος Έλληνας λοιπόν είναι μια προσωπικότητα που, όπως ο κεμαλικός Τούρκος, ο μεταποικιακός Ινδός και ο βαλκανιστής Βαλκάνιος, διακατέχεται από διαρκές αίσθημα μειονεξίας και ταραχής. Ο πεφωτισμενος Έλληνας βιώνει την καθημερινότητα αλλά και τα μεγάλα ζητήματα του βίου και (ενίοτε) του πνεύματος σε διαρκή σύγκριση με ένα ιδανικό ευρωπαϊκό ιδεώδες που δεν υπάρχει. Θυμηθείτε λ.χ. το χαρακτηριστικό κείμενο της κυρίας Χ. Ταχιάου πριν τέσσερα χρόνια.

Πιο αναλυτικά, ο πεφωτισμένος Έλληνας θέλει να είναι εδώ αλλά να μην είναι εδώ, θέλει να φέρει το εκεί εδώ αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρος πως κάτι τέτοιο είναι εφικτό: ο πεφωτισμένος Έλληνας εμφορείται από την επιθυμία να γίνουμε περισσότερο "Ευρωπαίοι" και η Ελλάδα να γίνει περισσότερο "Ευρώπη". Παράλληλα,διαπιστώνει ξανά και ξανά την απόσταση, αβυσσαλέα συνήθως, που κατ' αυτόν χωρίζει την Ευρώπη και τους Ευρωπαίους από την Ελλάδα και τους Έλληνες. Επιθυμεί να κρατήσει πολιτικά στην Ευρώπη μια χώρα και έναν λαό που θεωρεί ότι δεν ανήκουν στην Ευρώπη, τουλάχιστον όχι ακόμα. Η αντίφαση είναι εξαρχής ολοφανέρη, ακόμα και αν παραβλέψει κανείς τον αφελή επαρχιωτισμό του αιτήματος να παραμείνει μια ενότητα (η Ελλάδα) μέσα σε ένα όλον (την Ευρώπη) στο οποίο δεν ανήκει.

Ο πεφωτισμένος Έλληνας ανιχνεύει τον χώρο γύρω του για συμπεριφορές που υπογραμμίζουν το χάσμα αυτό μεταξύ Ελλάδας και Ευρώπης, αναζητεί με επιμέλεια ειδοποιούς διαφορές μεταξύ μιας πραγματικότητας, της ελληνικής, και του πλατωνικού κόσμου της Ευρώπης του. Ωστόσο, αυτή η Ευρώπη (καθαρή και πολιτισμένη κι εύτακτη κι ευνομούμενη) υπάρχει στη φαντασία κυρίως δύο ομάδων ανθρώπων: των παντοειδώς αταξίδευτων ή όσων γεύτηκαν μια περιορισμένη dégustation φοιτητικής ή μεγαλοαστικής ζωής, σε κάποια πόλη της Μεσευρώπης συνήθως. Αυτοί θεωρούν ότι δεν είμαστε Ευρωπαίοι και επιθυμούν να μας κάνουν Ευρωπαίους μεταρρυθμίζοντας το Ελληνικό κράτος σε κάτι το οποίο αντιλαμβάνονται ως "κανονικό ευρωπαϊκό κράτος". Στο πλευρό τους βρίσκονται οι πανταχού παρόντες και ακάματοι ρήτορες των πατερναλισμών και του κομιλφώ.

Για τη γενιά των πεφωτισμένων Ελλήνων, για τα απόπαιδα του Διαφωτισμού και τους ανορθόγραφους του Ορθολογισμού, ο Καραγκιόζης (ο Χατζηαβάτης πάλι, όχι και τόσο πολύ) ευθύνεται που "φτάσαμε εδώ που φτάσαμε". Για όλα. Φταίει η ιστορία του, φταίει κι η γεωγραφία του, φταίει η Ορθοδοξία ή η Δύση ή και οι δυο μαζί. Φταίει το δημοσιονομικά υπερτροφικό Κράτος (που παρατάιζε, λέει, τον Καραγκιόζη) και το πολιτικά ισχνό Κράτος (που δεν τον καρπαζώνει όσο πρέπει όταν ανομεί). Πάνω απ' όλους φταίει η μπανάλ Αριστερά, που παραχαϊδεύει τον Καραγκιόζη και δεν τον αφήνει να βάλει καμπούρα να βγούμε από την κρίση. Τέλος, φταίει ο φτωχός που δεν έμεινε όπου κι η μοίρα του και πού και πού διαμαρτύρεται, αναγκάζοντας τους δυστυχείς ή πονηρούς πολιτικούς να λαϊκίσουν. Αυτό που μας χωρίζει από την Ευρώπη, από το να είμαστε κανονικό κράτος και κανονικός λαός, είναι η φτώχεια.

Δύο τα κρατούμενα.

Ο πεφωτισμένος Έλληνας στην Εσπερία

Ο πεφωτισμένος Έλληνας πάει στην Ευρώπη. Εκεί πιστεύει ότι ανήκει άλλωστε. Όπως είπα, συνήθως περιορίζεται στο να περιηγηθεί αξιοθέατα, καλές μεγαλοαστικές γειτονιές, τη βιτρίνα κάθε πόλης, γραφικά τοπία κτλ. Ο πεφωτισμένος Έλληνας, επαναλαμβάνω, πάει στη Μεσευρώπη, στο Παρίσι και στο κεντρικό Λονδίνο -- αλλά και στη Σκανδιναβία και σε νησίδες της Ανατολικής Ευρώπης τα τελευταία χρόνια -- και επιστρέφει με τις καλυτερες εντυπώσεις.

Εκτός όταν τον υπερχρεώσουν ή άμα στριμωχτεί σε κάποιο τρένο, ή όταν του κλέψουνε το πορτοφόλι ή τη φωτογραφική μηχανή, ή αν βρεθεί μάρτυρας σε καναν καβγά μεθυσμένων και του έρθει κανα μπουκάλι ξώφαλτσα. Τότε ζορίζεται κάπως ο πεφωτισμένος Έλληνας: δεν μπορεί να αναφωνήσει "δεν υπάρχει κράτος" και να λοιδωρήσει την ανομία και το μπάχαλο, αφού επισκέπτεται κανονικά κράτη (πόσο και με ποιους τρόπους είναι ένα κράτος "κανονικό", άλλο θέμα). Δεν μπορεί να οιμώξει "δεν είμαστε λαός", γιατί εξ ορισμού (και για λόγους μάλλον ανεξιχνίαστους) οι Αυστριακοί, οι δικοινοτικοί Βέλγοι, οι δεκαπέντε λογιών Γερμανοί, οι τετράγλωσσοι Ελβετοί ή κι οι Εσθονοί είναι λαός, και δη ευρωπαϊκός.

Και τότε καταλαβαίνει ο πεφωτισμένος Έλληνας ότι παρότι στην Ευρώπη και λαός είναι και κράτος υπάρχει, υπάρχουνε δυστυχώς ξένοι: μετανάστες, πρόσφυγες, γκασταρμπάιτερ κτλ. Μπορεί να είναι δύο και τριών και τεσσάρων γενεών, αλλά παραμένουνε ξένοι κι αναφομοίωτοι. Αυτοί φταίνε. Κουβαλήθηκαν από τις χώρες τους στην Ευρώπη για να βρούνε τα εύκολα λεφτά στις φάμπρικες, χτίζοντας και βάφοντας, μεγαλώνοντας παιδιά, στα συνεργεία καθαρισμού και στα μπουρδέλα της, αντί να καθήσουνε στα αβγά τους και να εργαστούν και να αναπτύξουν τις πατρίδες τους· έφεραν μαζί τους τα βάρβαρα έθιμά τους και τη γενικότερη βρωμιά και φασαρία τους. Μπορεί να είναι Αφρικανοί, μπορεί και Πορτογάλοι· άλλοι είναι Άραβες κι άλλοι Πολωνοί (αν και οι Πολωνοί είναι λαός όταν είναι στην Πολωνία, που είναι κανονική χώρα)· ίσως είναι Ανδαλουσιανοί ή και Τούρκοι· Ρουμάνοι αλλά και λατινοαμερικάνοι· Σιτσιλιάνοι και Μαγκρέμπ. Αυτοί χαλάνε τα κανονικά κράτη. Αυτοί όταν δεν θέλουνε να ενταχθούν κλειδώνονται από μόνοι τους στο γκέτο, ενώ όταν το προσπαθούν γίνονται γραφικοί.

Βεβαίως το ζήτημα δεν βρίσκεται ακριβώς στο ότι είναι ξένοι. Το Λονδίνο είναι γεμάτο Ρώσους ολιγάρχες, το Παρίσι φίσκα στους Κινέζους (όχι από αυτούς τους απαίσιους της Βαρκελώνης και της Αθήνας, για πλούσιους μιλάμε), η Ελβετία μέχρι εδώ στους Σαουδάραβες, το Ντύσελντορφ έχει δεκάδες χιλιάδες Γιαπωνέζους και η Ανδαλουσία μέθυσους αλλά σε καθεστώς ευμάρειας Βρετανούς συνταξιούχους. Ναι γίνονται λίγο θορυβώδεις και χυδαίοι και αυτοί, ναι κάνουνε τον βίο αβίωτο των ντόπιων λ.χ. ανεβάζοντας τις τιμές της γης, ναι αλλά είναι πλούσιοι.

Πριν τους φτωχούς ξένους, το πρόβλημα των κανονικών χωρών με κανονικούς λαούς ήταν οι φτωχοί: έπιναν, έβριζαν, μύριζαν απλυσιά, ήτανε κακόγουστοι. Και σήμερα ακόμα: π.χ. η εργατική τάξη στην Αγγλία, ιδίως τα φτωχότερα στρωμάτά της, ευθύνεται για ένα σωρό κακοδαιμονίες -- άλλωστε είναι πλέον άκομψο στη Βρετανία να κακολογείς τους ξένους, κι ας κουβαλήθηκαν μαζικά χωρίς κανέναν λόγο. Ακόμα καλύτερα, η ίδια η εργατική τάξη έχει εσωτερικεύσει τον πατερναλισμό που υφίσταται και μέλη της παραδέχονται ασμένως ότι στους κόλπους της ευδοκιμούν yobs, benefit cheats, αλκοολικοί, bloody chavs, πρεζόνια και χασικλήδες, underage mums κτλ

Γενικότερα, η Ευρώπη είναι ένα ωραίο πράγμα αν δεν λάβεις υπόψη τους φτωχούς ξένους και τους φτωχούς γενικότερα.

Τρία τα κρατούμενα.

Στη φωτογραφία η είσοδος του σταδίου Philips, έδρας της PSV Eindhoven: "Ισχύς εν τη ενώσει".

GatheRate

5 σχόλια:


  1. Κάποιες σκόρπιες σκέψεις:
    Από τις αρχές της δεκαετίας του 80 (που έχω προσωπικά εικόνα) χώρες όπως η Γαλλία, η Γερμανία και ίσως λίγο λιγότερο η Αγγλία μίλαγαν σταθερά με υποτιμητικό τρόπο για την Ελλάδα. Όλες οι αναφορές στα ΜΜΕ (που ήταν πανίσχυρα γιατί δεν υπήρχε ίντερνετ και ιδιωτικό ραδιόφωνο, και ήταν όλα απολύτως ελεγχόμενα απο το βαθύ κράτος) ήταν απαξιωτικές. Δεν ήταν βέβαια μόνο για την Ελλάδα αλλά για όλες τις χώρες που θεωρούσαν ότι έπρεπε να εμπίπτουν στη σφαίρα επιρροής τους.
    Είναι μια πολιτική που είχε ξεκινήσει στις αρχές του 20ου αιώνα σαν αντίμετρο στην άνθιση (απο το 19ο) του ανθρωπισμού που είχε αρχίσει να δημιουργεί εμπόδια στην αποικιοκρατική τους πολιτική.
    Ο σκοπός του παιχνιδιού ήταν να πείσουν την κοινή γνώμη τους ότι οι εν λόγο λαοί είναι ανίκανοι να αυτοδιαχειριστούν και να συγκροτήσουν ένα λειτουργικό κράτος, και άρα χρειάζονταν την συνεισφορά προηγμένων χωρών. Το αποκορύφωμα βέβαια αυτής της εκστρατείας ήταν η γρήγορη άνοδος του φασισμού στην δεκαετία 30, βασισμένη στην ίδια ρητορική.
    Στο εσωτερικό μέτωπο, η ελληνική άρχουσα τάξη βρήκε πολύ βολική αυτή την κηδεμονία γιατί τους επέτρεπε να επικρατήσουν με μικρο ρίσκο και με ασφάλεια με τις πλάτες των ισχυρών της Ευρώπης. Αρκούσε να πείσουν τις ευρωπαϊκές ελίτ ότι είναι όμοιοι τους και άρα αξιόπιστοι, και ταυτόχρονα να εμποδίσουν την οργάνωση της ελληνικής κοινωνίας.
    Το ενδιαφέρον κατά την γνώμη μου είναι οτι στις δεκαετίες 70 και 80 οπού υπήρχε (στην Ελλάδα) πολύ έντονος τουρισμός ελεύθερης βοσκής απο βορειοευρωπαϊκές χώρες, είχε σχετικά μικρή επίπτωση αυτή η προπαγάνδα στους βορειοευρωπαίους. Τα πράγματα άρχισαν να αλλάζουν στην δεκαετία του 90 οπου (μεταξύ άλλων) άρχισαν να αισθάνονται και οι Έλληνες οτι εντάχθηκαν στην πρώτη θέση της Ευρώπης. Θυμάμαι (με λύπη) τον εαυτό μου και το περιβάλλον μου να σχολιάζουμε ειρωνικά τους Αργεντινούς την εποχή της οικονομικής κατάρρευσης, επηρεασμένοι από όλη την αρνητική προπαγάνδα που είχαμε υποστεί.
    Πολύ πιο πρόσφατα, το 2010-2011, ενώ είχε γίνει φανερό στην Ελλάδα ότι μας είχαν βγάλει στην αρένα με τα λιοντάρια, γνωστοί μου Έλληνες που κατοικούσαν στην βόρεια Ευρώπη μου μετέφεραν τότε αυτούσιο τον οχετό των εκεί ΜΜΕ, μαζί με ένα "κατηγορώ".
    Ακόμα χειρότερα, άνθρωποι που έφυγαν πριν 4-5 χρονιά απ'εδω προς βορά σχεδόν σαν κυνηγημένοι λόγο τις κρίσης, δείχνουν να ξεχνάνε πολύ γρήγορα γιατί και πως έφυγαν.
    Είναι περίεργο αλλά ενώ πολλοί λαοί δείχνουν έντονα ανακλαστικά για γεγονότα που έγιναν πριν κάποιους αιώνες, η τεχνογνωσία για τέτοιες λοβιτούρες δεν φαίνεται να μπορεί να μεταφερθεί από χώρα σε χώρα, ούτε καν από γενεά σε γενεά. Μάλιστα φαίνεται πως οι ίδιοι άνθρωποι που τα έχουν υποστεί έχουν την τάση να τα παραγραφούν αν τους κουνήσεις καθρεφτάκια. Ίσως χρειάζεται χρόνος για να ενσωματωθεί αυτή η γνώση στην κοινωνική μνήμη. Εν τω μεταξύ, η ιστορία μοιάζει να έχει την τάση να επαναλαμβάνεται...

    Γκουαρίνος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. διαβάζω το κείμενο - έχει ορισμένα ενδιαφέροντα σημεία - αλλά κάπου μπερδεύτηκα με τα κρατούμενα και έχασα το που θέλει να καταλήξει ο συγγραφέας...

    ίσως ότι η φτώχεια είναι το κοινό πρόβλημα όλων των λαών? το μόνο σίγουρο θα μου πεις αλλά, πως να το κάνουμε, οι Έλληνες με την τρελή ανεργία που είχε σαν αρχική αιτία την ατέρμονη κρατικιστική μλκία έχουν μεγαλύτερο ποσοστό φτώχειας σε σχέση με σχεδόν όλους τους υπόλοιπους λαούς της Ευρώπης... αυτό είναι πιο απλό πιστεύω...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
    Απαντήσεις
    1. "Είστε μπανάλ" και "δεν είστε λαός" σημαίνει απλώς "είστε φτωχοί". Κάπως έτσι.

      Διαγραφή
  3. Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από τον συντάκτη.

    ΑπάντησηΔιαγραφή