Το υπόμνημα ενός ασχημάντρα

Η συνταγή αυτού που θα γράψω τώρα και οι ιδέες που θα περιέχει είναι γνωστές. Αν έχετε διαβάσει αυτό με τη Δανία του Μίχα ή το άλλο με τον Τρίτο Κόσμο του Γουσέτη, μάλλον δε χρειάζεται να διαβάσετε παρακάτω. Αλλά εγώ θα κάνω το διάλειμμά μου και θα το γράψω.

Το κείμενο που θα δούμε λέγεται "δε μου αρέσει η Ελλάδα του ομορφάντρα". ΄Ξεκινώ λέγοντας ότι την τελευταία λέξη για τέτοια κείμενα ελληνοκεμαλικά ("αχ, γιατί δεν είμαστε σαν την Ευρώπη που δεν υπάρχει παρά μόνο στο κεφάλι μας") μάλλον την έχει πει ο Τάλως (τόσο που τον παινεύω, θα νομίσετε ότι του κάνω καμάκι) και λέγεται "το γαμώτο του ιθαγενούς".

Αλλά ας πάρουμε από την αρχή, βήμα-βήμα, το κείμενο της κυρίας Ταχιάου, μέχρι να τελειώσει ο καφές:

Η συνειδητοποίηση ήρθε πριν λίγα χρόνια και με βάρεσε σα χαστούκι: κατάλαβα ότι δε μ’ αρέσει η Ελλάδα. Τόσο απλά. Το χειρότερο, όμως, δεν ήταν αυτό. Το χειρότερο ήταν όταν κατάλαβα ότι δεν έχει κανένα νόημα να προσπαθήσω να αλλάξω κάποια από αυτά που θεωρούσα κακώς κείμενα: κατάλαβα ότι η Ελλάδα αρέσει στους Έλληνες. Άρα, το λάθος είμαι εγώ.

Άρα θα διαβάσουμε ένα κείμενο εξομολογητικό-ενδοσκοπικό,όχι πολιτικό. Να το ξέρουν αυτό οι εντευξόμενοι, και να μην ξιφουλκούν αδίκως. Ίσως όχι αδίκως, γρήγορα θα ξεχάσει η κυρία Ταχιάου ότι το λάθος (;) είναι η ίδια.

Κάποια στιγμή κατάλαβα ότι δεν νιώθω καν Ελληνίδα τέτοιας Ελλάδας.

Υπάρχει κι άλλη Ελλάδα; Ρωτάω γιατί επί δεκαετίες την ψάχνουμε: στην ορθόδοξη παράδοση και στις κοινότητες, στη Ζάκυνθο του Τσαγκαρουσιάνου, στα Ανώγεια, στα δάχτυλα του Δημήτρη Σγούρου, στα πόδια της Παπαρίζου, στις διάνοιες που φεύγουν στο εξωτερικό, στα απελευθερωτικά ρεμπέτικα...

Ποια Ελλάδα να υπερασπιστώ και με ποια Ελλάδα να ταυτιστώ;

Αυτή που θα διαλέξετε, όπως όλοι μας. Πώς το είπε ο Jean Paul: "αυτό που εσύ κάνεις με ό,τι σε έχουν κάνει οι συνθήκες".

Συνεχίζω με σχολιασμό σύντομο:

Με την Ελλάδα που θεωρεί λογικό να δίνει φακελάκι;

Στο Βασίλειο ή πεθαίνεις με το NHS ή πας με BUPA ή στους ιδιώτες. Το φακελάκι, συστημικά μιλώντας, είναι η μέση λύση μεταξύ του 'πεθαίνω με το δημόσιο' και 'πουλιέμαι στον ιδιώτη'.

Με την Ελλάδα που κυκλοφορεί στο δρόμο λες και είναι μόνη της;

Βόρεια της Ελλάδος απλώνεται μια χερσόνησος της Ασίας, η αχανής ευρωπαϊκή ήπειρος, γεμάτη χωρικούς που κυκλοφορούν στον δρόμο λες και είναι μόνοι τους. Μόνες νησίδες κυκλοφοριακής σωφροσύνης, οι πόλεις (πλην του ιταλικού Νότου). Προτείνω το επόμενο κείμενο της κυρίας Ταχιάου να λέγεται "βγάλτε αλάρμ, χωριάτες Βαυαροί".

Με την Ελλάδα που λατρεύει τα 100 ντεσιμπέλ;

Και την Ισπανία. Και την Ιταλία. Και την ηχορρύπανση στα μπαρ της Β. Ευρώπης που ζέχνουν ξερατά και μπυρίλα κι όπου όλοι γκαρίζουν. Και τα δημόσια ουρητήρια στους ολλανδικούς λιθόστρωτους δρόμους για να μην κατουράν οι πιωμένοι στις εισόδους των μαγαζιών.

Με την Ελλάδα που φυσάει τον καπνό της στα μούτρα του απέναντι; Με την Ελλάδα που παραβιάζει όποιο νόμο γουστάρει; Με την Ελλάδα που δικαιολογεί την παρανομία;

Εδώ με τον καπνό σάς νιώθω λίγο. Αλλά το ανοίξατε. Πολύ. Όποιον νόμο γουστάρει; όποιον; είδατε πώς αντιμετωπίστηκε η κλοπή ηλεκτρικού ρεύματος; είδατε με τι ζήλο ελέγχονται τα άνομα πλήθη των πληβείων που κλείνουν την κυκλοφορία;

Με την Ελλάδα που νιώθει ανώτερη από τους «ξένους»;

Μα τώρα θλίβομαι. Πολύ. Τόσα χρόνια έκανε προσφορές η Ετζίαν, δεν πήγατε ένα ταξίδι στην Ευρώπη; Ένα; Ένα; Δεν έχετε ζήσει ότι όλοι οι ευρωπαϊκοί λαοί αισθάνονται 5-6 σκάλες ανώτεροι από τους ξένους και δη τους γείτονές τους; Εντάξει. Όχι όλοι. Οι Ολλανδοί το κρύβουν και οι Πορτογάλοι, στο πνεύμα της εθνικής τους ηττοπάθειας, περιορίζονται στο να λένε ότι έδωσαν τα φώτα της ναυσιπλοΐας στην ανθρωπότητα και μετά τους καβάλησαν οι γείτονες. Που είναι μπάσταρδοι Άραβες.

Με την Ελλάδα που καμαρώνει επειδή κατασκεύασε κάτι ελεεινής ασχήμιας χωριά; Με την Ελλάδα που θεωρεί λογικό να απλώνει ξαπλώστρες στις άλλοτε πανέμορφες παραλίες; Με την Ελλάδα που θεωρεί φυσιολογικό να πηγαίνει σε απίθανης αρπαχτής κλαμπ και καφέ και να παρακαλάει κάτι άθλιους φουσκωτούς τύπους της νύχτας να μη φάει πόρτα;

Δε θέλω να στενοχωρήσω άλλο πια κανέναν. Δεν έπρεπε να το κάνω θέμα. Είναι φανερό ότι δεν έχετε περάσει τα σύνορα. Ή ότι τα περάσατε αλλά πήγατε στο ΚαΝτεΒέ, στο Κολοσσαίο, στη Λαφεγιέτ, στο Κόβεν Γκάρντεν. Και μετά γυρίσατε πίσω στην Ελλάδα των Ελλήνων. Αυτό με τα χωριά... ποια χωριά; ποιος τα κατασκεύασε; είναι σαν τα μπανλιέ του Παρισιού, σαν τα μπλόκα του Βερολίνου και σαν τα νιου τάουνζ της Αγγλίας αυτά τα χωριά;

Με την Ελλάδα που πιστεύει ότι δεν μπορεί να διοριστεί χωρίς μέσο; Με την Ελλάδα που φιλάει κατουρημένες ποδιές για να κάνει τη δουλειά της; Με την Ελλάδα που θεωρεί λογικό να πληρώνει ένα κάρο λεφτά σε μπουζούκια και μπαρ και μετά να οδηγεί μεθυσμένη; Με την Ελλάδα που πιστεύει «Και τι έγινε που έπιασαν τους Καραμπέρηδες; Αυτοί είναι το πρόβλημα;»; Με την Ελλάδα που απαιτεί να «φέρουν πίσω τα κλεμμένα» αλλά εξαιρεί τον εαυτό της από την επιστροφή; Με την Ελλάδα που διεκδικεί το δικαίωμά της να εξακολουθήσει να λειτουργεί κουτοπόνηρα; Με την Ελλάδα που πάσχει από έλλειψη φιλοδοξίας;

Εχ, βαρέθηκα ο δόλιος. Αν και ακόμα ψάχνομαι για τα χωριά. Ποιος πούστης εργολάβος κατασκεύασε τα χωριά;

Όχι, δεν είμαι αγία. Όλα τα παραπάνω, τα απορρίπτει ο «ενήλικος» εαυτός μου. Ο «ανήλικος», έχει υπάρξει μέρος αυτού που τώρα απορρίπτω. Ίσως γι αυτό ενοχλούμαι τόσο πολύ τώρα. Το θέμα είναι ότι ο «ενήλικος» έχει περάσει στο άλλο άκρο. Θέλει τάξη, ησυχία, τυπικότητα κι αξιοκρατία.

Χμ, μπερδεύτηκα. Τελικά γράφετε κάτι ενδοσκοπικό ή κάτι πολιτικό; Θέλετε να μας πείτε κάτι ή γράφετε όπως γράφω εγώ κάτι δικά μου για να τα δω γραμμένα και, βάζοντας τα πάθη μου απέναντί μου, δι' ελέου και φόβου να βρω την κάθαρση; Γιατί, αν το κείμενο είναι προσωπικό, ντρέπομαι που το σχολιάζω, που σαρκάζω την ενδοσκόπηση του άλλου. Και καταγγέλλω και το πρόταγκον που το εκθέτει έτσι ξεδιάντροπα, βορά του κάθε μπαϊλντισμένου Σραόσα.

Εύχομαι να βρείτε τάξη, ησυχία, τυπικότητα κι αξιοκρατία. Όλοι αυτό θέλουμε στη δημόσια σφαίρα. Και ασφάλεια. Και να μην υποκαθίσταται ο πολιτικός λόγος από τη χρηστομάθεια και την ηθικολογία. Πάντως γνωρίζω ότι δημοσία υπάρχει σχετική τάξη, ησυχία, τυπικότητα κι αξιοκρατία στη Νορβηγία των πετρελαίων. Εκεί. Δυστυχώς ο υπόλοιπος κόσμος είναι ελαφρώς σαν μπουρδέλο το Σαββατόβραδο. Ακόμα κι ο αχανής και παγωμένος Καναδάς. Τώρα που το σκέφτομαι, υπάρχει και η Σαουδική Αραβία. Αλλά είστε γυναίκα.

Για μένα, η κρίση υπάρχει εδώ και χρόνια. Και δεν εννοώ την οικονομική, εννοώ την αισθητική, πολιτιστική, αξιακή κρίση. Η οικονομική κρίση δεν με εξέπληξε καθόλου. Αντίθετα, με εξέπληξε το γεγονός ότι τόσοι έξυπνοι άνθρωποι εξεπλάγησαν.
Την πρώτη φορά που είδα τη διαφήμιση με τον «ομορφάντραμου» ένιωσα ένα κρύο χέρι να μου σφίγγει το κεφάλι. Το ίδιο είχα νιώσει κι όταν είδα τις διαφημίσεις με την «αγαπούλα την κουκούλα» και «τη φουκαριάρα τη μάνα μου». Είναι οι διαφημίσεις που συμβολίζουν την Ελλάδα που δε μ’ αρέσει. Την Ελλάδα του γηπέδου, του βρώμικου, της φοροδιαφυγής, του μέσου, της διαφθοράς, του ψυχοπονιάρη, του τεμπέλη, του λαθραίου, του καταφερτζή, του αναίσθητου, του Ελληνάρα. Το χειρότερο είναι ότι όλοι, μικροί – μεγάλοι, απ΄ όλα τα στρώματα της κοινωνίας, γελάνε με τις διαφημίσεις αυτές. Το χαίρονται, ρε παιδάκι μου.
Φρικάρω. Φρικάρω με τις διαφημίσεις και με τη συνεχή αναπαραγωγή τους. Νιώθω ένα τσίμπημα δυστυχίας όποτε ακούω τη λέξη «ομορφάντρα μου». Μου έρχεται στο νου και η εικόνα: ασπρόμαυρη Ελλάδα, κοντοί κι άσχημοι άντρες, τσίκνα, βρωμιά ιδρώτα στο γήπεδο, λίπη και λίγδες. Όταν ακούω τη φράση «τι βάζω μέσα; Τη μάνα μου και τον πατέρα μου βάζω μέσα!» μου έρχεται στο νου ένα φέρετρο σκεπασμένο με την ελληνική σημαία.
«Γιατί όμως πιστεύεις ότι έχουν τόση απήχηση αυτές οι διαφημίσεις;» με ρώτησε η φίλη μου. Μα, επειδή, ο Έλληνας σε αυτήν ακριβώς την Ελλάδα νιώθει άνετα. Στην Ελλάδα της αγαπούλας, του ομορφάντρα μου και της φουκαριάρας της μάνας του. Στην Ελλάδα της δραχμής...

Εδώ πάλι είναι προσωπικό το κείμενο. Προσθέτω απλώς τον ισχυρισμό ότι η κυρία Χ. Ταχιάου δεν έχει δει διαφημίσεις στη Γερμανία ή στην Ισπανία. Αλλά δεν είναι εκεί το θέμα, το θέμα είναι ότι η κόλαση είναι οι άλλοι. Επίσης, όπως είπε και ο sun Ra σε κάποιο νεαρό μουσικό που παρωδούσε το disco "δεν είναι για γέλια τα όνειρα ενός άλλου ανθρώπου". Ούτε οι εφιάλτες του. Εγώ καταλαβαίνω το κρύο χέρι που σφίγγει το κεφάλι σας. Εδώ και πολλά χρόνια πολλοί αισθάνονται κάποιο κρύο χέρι να τους σφίγγει την καρδιά, την τσέπη, το παρόν, το μέλλον. Κάποιοι πέθαναν στους δρόμους κατά λαθος, κάποιοι ένιωσαν κρύα γκλομπ πάνω τους, κάποιοι έχασαν την ακοή τους, κάποιοι εξαθλιώθηκαν, κάποιοι ξενιτεύονται, πολλοί απελπίζονται. Δεν πρέπει να γινόμαστε συναισθηματικοί: όπως μας λένε και οι λειτουργοί της δημοσιογραφίας, πρέπει να μάθουμε να αντιμετωπίζουμε το πολιτικό σαν θεομηνία, σαν κάτι πέρα από τις δυνάμεις μας.

Πάντως αυτό με το λουκάνικο και το φέρετρο με τη σημαία να το κοιτάξετε. Οπωσδήποτε. Και σε πρακτικό επίπεδο, γιατί είμαι πάντα των πρακτικών λύσεων, σας είπα: Νορβηγία. Κατάλευκη χώρα, αλλά πράσινη το καλοκαίρι, ψηλοί και φωκοπρόσωποι άντρες, μούχλα, μυρωδιά (αυτό μάλλον είναι η "βρωμιά") ιδρώτα μόνο στα αποδυτήρια των γυμναστηρίων (ούτε σάουνα δεν κάνουν), λίπη ψαριού με ωμέγα-3 και βούτυρο αγελάδας. Και το αλκοόλ πανάκριβο: μόνο τα σαββατόβραδα έχει εμετούς και μπυρίλες.

Σημασία έχει πού του αρέσει του καθενός. Η κρίση έγινε ευκαιρία να ξεκουμπιστούμε και να πάμε κάπου όπου θα μας αρέσει, όπου δε θα φρικάρουμε. Σημασία έχει ότι όλοι φταίμε εξίσου, ε; Και για να μην το παίζω παρθένα, κι εγώ έχω γράψει κείμενα παραπονιάρικα και λίγο "πώς είμαστε έτσι, ρε συ", όπως λ.χ. αυτό. Αλλά, προς υπεράσπισή μου, το έγραψα δύο μήνες πριν το Καστελόριζο: εννοώ ότι οι συζητήσεις για τη σως και τα λαχανοκαρότα έπρεπε να είχανε κοπεί προ πολλού.

Επίλογος 8.ΙΙ.2012 (από σχόλιο της Кроткая από κάτω):

[...] συχνά συμβαίνει, και όχι μονάχα στους Έλληνες, να μιλούν οι άνθρωποι για τα συλλογικά τους αρνητικά με μια υποδόρια υπερηφάνεια, τύπου "είμαστε η πρώτη χώρα σε τροχαία" ή "έχουμε τα μεγαλύτερα ποσοστά καπνιστών" και πάει λέγοντας. Είναι μια ασυναίσθητη προσπάθεια εξαγνισμού και παρηγοριάς, σχετικά με χαρακτηριστικά που όντως είναι αρνητικά, όπερ και αναγνωρίζουμε. Συμβαίνει και εις Παρισίους (κυριολεκτικά και μεταφορικά), δεν ανακαλύψαμε τον τροχό. Ας πάρουμε απόφαση πως ούτε εμείς ούτε οι άλλοι είναι κάτι πολύ σπέσιαλ, κάθε τόπος/λαός/πράγμα/κατάσταση έχει αρνητικά και θετικά. Και συνήθως αυτά δεν είναι τα κλισέ τύπου "λίγο κρασί, λίγο θάλασσα και τ'αγόρι μου".

[Τ]ο βασικό πρόβλημα που έχει το κείμενο που λινκάρεται είναι ότι δημοσιεύεται σε ένα ιστορικό, κοινωνικό και χρονικό κόντεξτ που βρομάει λίγο. Πάει με πολύ ύπουλο τρόπο να μεταθέσει ευθύνες για μια κατάσταση την οποία όλοι μας υφιστάμεθα στον "κακορίζικο εαυτό μας" που δεν παίρνει διορθώσεις και είναι από το dna του προβληματικός. Αποπνέει μια κακομοιριά, ένα κόμπλεξ, μια παραίτηση και μια μιζέρια που πολιτικά μπορεί να παραπέμψει σε συγκεκριμένα πράγματα τύπου παγκάλιες ρήσεις "μαζί τα φάγαμε", "εμείς φταίμε" και δε συμμαζεύεται.

Όχι, λοιπόν, δεν είναι έτσι. Παντού, μα παντού υπάρχουν "ομορφάντρες", "ασχημάντρες", τζάμπα μάγκες, βλαμμένοι, αντικοινωνικοί και τεμπέληδες. όπως παντού, μα παντού υπάρχουν ευγενείς, αξιόλογοι, καλλιεργημένοι, έξυπνοι και ενδιαφέροντες άνθρωποι. Οι γενικεύσεις και οι αφορισμοί είναι άκυροι όσο και επικίνδυνοι.

Και για να έρθουμε στο διά ταύτα, που πιστεύω πως με ύπουλο, έμμεσο και εξαιρετικά επικίνδυνο τρόπο υπονοεί και παραπέμπει στο κείμενο που λινκάρεται, η κρίση που βιώνετε σήμερα στην Ελλάδα δεν είναι ελληνική και γι' αυτήν δεν ευθύνεται ο ραγιαδισμός και η κοτζαμπάσικη νοοτροπία που (ενδεχομένως όχι άδικα, αλλά έτερον εκάτερον) χρεώνεται στους νεοέλληνες. Ευθύνονται συγκεκριμένες πολιτικές επιλογές που ακολουθήθηκαν στις δυτικές οικονομίες τα τελευταία τουλάχιστον σαράντα χρόνια.

Αν αυτό δεν ίσχυε, δεν θα λαμβάνονταν μέτρα λιτότητας στο Βέλγιο, στη Γαλλία και στη Δανία (του Βορρά, για να εξηγούμαστε), που δεν χαρακτηρίζονται από τα δομικά προβλήματα της ελληνικής ή της πορτογαλέζικης οικονομίας. Ούτε θα υπήρχαν τα τρομαχτικού μεγέθους σκάνδαλα της Γερμανίας ή του Βελγίου, για τα οποία τεχνηέντως κανείς δεν βγάζει τσιμούδια εν Ελλάδι.