(ή Οι αποσιωπημένες στον ευθύγραμμο λαβύρινθό τους)
(από το Hotel Memory, του Μισέλ Φάις -- με κάποιες μικροδιορθώσεις ορθογραφικές. Τα εκεί λάθη οφείλονται σε δική μου αβλεψία, όχι του ξενοδόχου.)
Ακόμα και αν ξέρουμε ποια είναι η Camille Claudel και η Clara Schumann, μάλλον σε ελάχιστους από εμάς διαφεύγει ότι πάνω από το 50% του πληθυσμού αντιπροσωπεύεται από πάρα πολύ λίγες γυναίκες καταξιωμένους επιστήμονες, στοχαστές, συγγραφείς και δημιουργούς. Επιπλέον, πιθανότατα δεν έχουμε υπόψη μας τη Sophie Germain, μια από τις σημαντικότερες μορφές στον κόσμο των μαθηματικών, της κλάσης του Euler και του Gauss. Αμα είσαι γυναίκα, η φιλοσοφία και οι επιστήμες βρίσκονται, απλούστατα, πίσω από κλειδωμένες πόρτες για σένα.
Και η καλλιτεχνική δημιουργία; Ας μετρήσουμε τις γυναίκες δημιουργούς που γνωρίζουμε. Ας κρατήσουμε, κλείνοντας ένα-ένα τα δάχτυλα όπως ο σολωμικός μοναχός Διονύσιος δίπλα στο φιλιατρό, όσες θεωρούμε "σημαντικές". Όταν οι γυναίκες δημιουργοί δεν πέφτουν θύματα πατερναλισμού, εγκλεισμού και λογοκλοπής (υποθέτοντας ότι έχουνε στο μεταξύ καταφέρει να μαθητεύσουν προς την κατεύθυνση που η κλήση τους τις ελκύει), τις αναλαμβάνουν η κριτική και το κοινό (αμφότερων φύλων). Οι γυναίκες δημιουργοί καταλογογραφούνται καταλλήλως: ευαίσθητες αλλά ρηχές, οξυδερκείς αλλά μονόπλευρες, ανθρωπίστριες αλλά μελό. Κατάλληλες να εκτελούν μουσική, όχι να τη συνθέτουν. Ικανές να ενσαρκώνουν ηρωίδες στο σανίδι, όχι να τις πλάθουν δραματουργικά ή να τις σκηνοθετούν. Ιδανικές για ποίηση (και δη κλειστών χώρων), όχι για πεζογραφία (και δη διαστάσεων τοιχογραφίας). Αναντικατάστατα μοντέλα για εικαστικούς -- όμως πόσες γυναίκες εικαστικούς καλλιτέχνες μπορείτε να ονομάσετε; Υπάρχουν έργα στη λογοτεχνία, στη μουσική, στις εικαστικές τέχνες που να απηχούν την ανθρώπινη κατάσταση; που να αποκαλύπτουν την ανθρώπινη φύση; που να προβάλλουν ολοζώντανα μπροστά μας τα καθολικά χαρακτηριστικά της ανθρώπινης φύσης; Ναι. Πόσα από αυτά είναι γραμμένα από γυναίκες;
Η πορεία των γυναικών δημιουργών περνάει μέσα από έναν λαβύρινθο που όμως αποτελείται από έναν μακρύ ευθύγραμμο καφκικό διάδρομο με μια σειρά κλειδωμένες πόρτες κατά μήκος του: να καταφέρεις να λάβεις εκπαίδευση και μαθητεία, να ασχοληθεί κάποιος με τα πρωτόλειά σου, να διαδοθεί το έργο σου, να κάνεις θυσίες, να ασχοληθεί μαζί σου η κριτική ώστε να γυρίσεις πίσω στο έργο σου και να το παλέψεις κι άλλο, να κάνεις θυσίες, να μη χαθείς εκτελώντας την "ιερή" κι ανθρώπινη αποστολή της οικογένειας, να κάνεις θυσίες, να σε ανθολογήσει και να σε μνημονεύσει η κριτική... Ακόμα και όσες καταφέρουν να ανοίξουν όλες τις πόρτες, μπροστά τους βρίσκουν όλους εκείνους τους άνδρες συναδέρφους τους οι οποίοι δε χρειάστηκε ποτέ να διαπραγματευτούν τις κλειστές πόρτες και τις κλειδαριές τους, παρά πέρασαν μπροστά από αυτές πηγαίνοντας απ' έξω και από γύρω.
Πρέπει λοιπόν να αναφέρω ονόματα; Ελληνίδων αποσιωπημένων δημιουργών; Να μιλήσω για το παραγνωρισμένο έργο και την παρεξηγημένη προσωπικότητά τους; Δυστυχώς των περισσοτέρων δε γνωρίζω καν τα ονόματα, πολύ περισσότερο το έργο ή τη σημασία του. Αυτό συμβαίνει και επειδή πολλές από αυτές δεν κατάφεραν να γράψουν ή να ζωγραφίσουν ή να συνθέσουν τίποτα.
Την επόμενη φορά λοιπόν που, λόγου χάρη, θα σαρκάσετε ακόμα μία ελληνίδα πεζογράφο, ατελή Sei Shonagon προς βρώσιν σε παραλίες ή σε μισοάδεια διπλά κρεβάτια, σκεφτείτε ότι -- αν ήταν άντρας -- μπορεί και να θαυμάζατε τη λεπτοφυή πρόζα του, την τόλμη του, τους ρεαλιστικούς χαρακτήρες του, καθώς και τη διακριτική ματιά του στην καθημερινότητα...
Νάφε και μέμνασο απιστείν
Παρασκευή 27 Απριλίου 2007
Τετάρτη 25 Απριλίου 2007
Τα ματάκια μας
Η στιχομυθία Οιδίποδα-Τειρεσία είναι πάντα στην καρδιά μου. Όπως το λέω, στην καρδιά μου. Η εξουσία δεν αρκείται στο να απαιτεί απαντήσεις, απαιτεί απαντήσεις που δεν την αμφισβητούν, που δεν αντικρούουν την -- όπως θα φανεί -- πολλαπλή στραβομάρα της. Ο Τειρεσίας έχει τη Γνώση, γι' αυτό είναι απρόθυμος να μιλήσει στην αρχή, παιδιαρίζει σχεδόν. Μετά τα λέει χύμα και αμέσως κατηγορείται ως συνωμότης και προδότης.Εγώ που δεν έχω τη Γνώση, αλλά ματάκια και βλέπω, όπως τόσοι και τόσοι, είμαι κι εγώ απρόθυμος να μιλήσω για τα προφανή. Ευτυχώς τα λένε άλλοι.
Τέλος, επειδή δεν μπορώ άλλο, λέω να κόψω την τηλεόραση το πρωί και να βλέπω τσόντες στο εφεξής: να μας βγαίνουν τα ματάκια, αλλά τουλάχιστον να μας βγαίνουν τελέσφορα.
Δευτέρα 16 Απριλίου 2007
Κύπρος: Μνήμη και αγάπη - Επίμετρο
αφιερωμένο στην τρυφερή συμβία και πολυαγαπημένη σύντροφο της ζωής μου, η οποία ποτέ δε με διαβάζει· διαβάζει thas και μόνον thas, άντε και Γκ. Καπλάνι.
Η κυπριακή τηλεόραση είναι πολύ χάλια. Πολύ. Είναι σαν να βλέπεις ΤυρίTV, ΤηλεΚουτσούφιανη ή ΤηλεΜπουρνάζι στην Ελλάδα, αλλά με ένα πέρασμα βερνίκι. Αν σκεφτεί επίσης κανείς ότι τριάμισυ κανάλια είναι βάσαλοι και παραρτήματα ελληνικών ιδιωτικών καναλιών, τα οποία δυστυχώς αναμεταδίδουν μερικώς, ε, άσε: και ντόπιος αγνός επαρχιωτισμός και Μάκης, και τι κουρέλια παραγεμίζουν το μπουμπάρι και αγγλόφωνο κανάλι για τους Βρετανούς συνταξιούχους της Πάφου, και οδοιπορικά στα κατεχόμενα χωριά μας και Τατιάνα-Ματιάνα-Η Ελλάδα (την) Παίζει. Και Γιούρονιουζ και Λαζόπουλος. Όλα. Δεν έχουμε Λιακόπουλο και ΤηλεΆστυ.
Ένα κάπως σοβαρό ελληνοκυπριακό κανάλι είναι το Σίγμα. Αν και ειδησεογραφικά πρόκειται για χαλκείο παραπληροφόρησης, διαστρέβλωσης και προπαγάνδας (ιδίως το μαρτυρικό 2003-2004), τουλάχιστον παράγει κυπριακές σειρές (οι περισσότερες αρκετά καλές) και άλλες ντόπιες εκπομπές. Κι επειδή δεν μπορεί να υπάρχει κοινωνία, κράτος, και τα λοιπά χωρίς το τωκ σόου τους, το Σίγμα έχει αναθέσει σε μία γυναίκα να κάνει ό,τι θέλει. Τι για τηλεπάθεια, τι για πορνεία, τι για ναρκωτικά, τι για σχέσεις, τι για μαγεία, τι για τη μετανάστευση, τι για τον σατανισμό, τι για τις ανασφάλειες του μέσου Κυπρίου, τι για την εμμηνόπαυση, τι για θεραπείες με τη δύναμη του νου, τι για δίαιτες -- όλα τα συζητάει η Ελίτα.
Σήμερα, λοιπόν, κύριε ισαγγελέφ, έκατσα να φάω με την τρυφερή συμβία και πολυαγαπημένη σύντροφο της ζωής μου και με χτύπησε αυτό το ούφο:
Αυτή είναι η "κυρία Ελίτα-μου":
Επίλογος: Για όσους βρίσκουν την Ελίτα σέξι (εγώ πάλι όχι: δε με πολυεξιτάρουν οι καρδινάλιοι), προσφέρω Με Αγάπη την παρακάτω φωτογραφία:
Σήμερα μιλάμε για τα θαύματα της Αγίας Μαρίνας της Άνδρου (καρτερία που την έχουνε κι αυτοί οι Άγιοι, όμως, ρε παιδί μου).
Η κυπριακή τηλεόραση είναι πολύ χάλια. Πολύ. Είναι σαν να βλέπεις ΤυρίTV, ΤηλεΚουτσούφιανη ή ΤηλεΜπουρνάζι στην Ελλάδα, αλλά με ένα πέρασμα βερνίκι. Αν σκεφτεί επίσης κανείς ότι τριάμισυ κανάλια είναι βάσαλοι και παραρτήματα ελληνικών ιδιωτικών καναλιών, τα οποία δυστυχώς αναμεταδίδουν μερικώς, ε, άσε: και ντόπιος αγνός επαρχιωτισμός και Μάκης, και τι κουρέλια παραγεμίζουν το μπουμπάρι και αγγλόφωνο κανάλι για τους Βρετανούς συνταξιούχους της Πάφου, και οδοιπορικά στα κατεχόμενα χωριά μας και Τατιάνα-Ματιάνα-Η Ελλάδα (την) Παίζει. Και Γιούρονιουζ και Λαζόπουλος. Όλα. Δεν έχουμε Λιακόπουλο και ΤηλεΆστυ.
Ένα κάπως σοβαρό ελληνοκυπριακό κανάλι είναι το Σίγμα. Αν και ειδησεογραφικά πρόκειται για χαλκείο παραπληροφόρησης, διαστρέβλωσης και προπαγάνδας (ιδίως το μαρτυρικό 2003-2004), τουλάχιστον παράγει κυπριακές σειρές (οι περισσότερες αρκετά καλές) και άλλες ντόπιες εκπομπές. Κι επειδή δεν μπορεί να υπάρχει κοινωνία, κράτος, και τα λοιπά χωρίς το τωκ σόου τους, το Σίγμα έχει αναθέσει σε μία γυναίκα να κάνει ό,τι θέλει. Τι για τηλεπάθεια, τι για πορνεία, τι για ναρκωτικά, τι για σχέσεις, τι για μαγεία, τι για τη μετανάστευση, τι για τον σατανισμό, τι για τις ανασφάλειες του μέσου Κυπρίου, τι για την εμμηνόπαυση, τι για θεραπείες με τη δύναμη του νου, τι για δίαιτες -- όλα τα συζητάει η Ελίτα.
Σήμερα, λοιπόν, κύριε ισαγγελέφ, έκατσα να φάω με την τρυφερή συμβία και πολυαγαπημένη σύντροφο της ζωής μου και με χτύπησε αυτό το ούφο:
Αυτή είναι η "κυρία Ελίτα-μου":
Επίλογος: Για όσους βρίσκουν την Ελίτα σέξι (εγώ πάλι όχι: δε με πολυεξιτάρουν οι καρδινάλιοι), προσφέρω Με Αγάπη την παρακάτω φωτογραφία:
Σήμερα μιλάμε για τα θαύματα της Αγίας Μαρίνας της Άνδρου (καρτερία που την έχουνε κι αυτοί οι Άγιοι, όμως, ρε παιδί μου).
Πέμπτη 12 Απριλίου 2007
Κύπρος: Μνήμη και αγάπη - Με τον φακό του Sraosha II
Χριστός Ανέστη, χριστιανοί.
Η Κύπρος δεν είναι νησί στην ευρωπαϊκή Μέση Ανατολή (πώς λέμε την Ανατολική Θράκη "ευρωπαϊκή Τουρκία")· είναι μια αρένα όπου το Κακό (φαντασιακό και θεολογικώς μη ον, αλλά δε βαριέσαι) και το Καλό (τρέχα γύρευε) συγκρούονται. Το Καλό νικάει ανελλιπώς, απλώς δεν του φαίνεται συνήθως.
Αυτό το ξέρουν οι δεν-ξέρω-ποιοι που γράφουν τα κηρύγματα. Έτσι, και φέτος, στο αναστάσιμο κήρυγμα οι ανώνυμοι κηρυγματογράφοι ταυτίσαν την Ανάσταση του Χριστούλη με την "ανάσταση" της Κύπρου. Για μένα αυτό θα ήτουνε βλασφημία, αλλά έχω αποσκληρυνθεί και δε με νιάζει -- άσε που είμαι φάρα ανατολίτικη περσικιά (βλέπε και Ξέρξη κομιξάτο με τα πίρσινγκ) και δε μασάω: όλα ζεν, ρε, όλα ζεν.
Τα παραπάνω όμως είναι άσχετα με το παρακάτω φωτορεπορτάζ που ως άλλος Σεφέρης θα σας προσφέρω.
Μια φορά κι ενάν καιρό, την Κύπρο την πατούσαν ξένοι. Πλην όμως ήξεραν πολλά γράμματα:
Τώρα στο μεγαλύτερο μέρος της Κύπρου έχουμε το ρωμαίικο. Το οποίο όμως δεν τα ξέρει τα ξένα τα γράμματα. Αυτό εντέλει είναι καλό -- το είπε κι ο Κοσμάς ο Αιτωλός:
Το μικρότερο μέρος της Μαρτυρικής Μεγαλονήσου το πατεί ο Τούρκος. Παρότι αυτό το μέρος είναι μικρότερο από το γαλανόλευκο και λιγότερο από το μισό του νησιού, είναι φτωχό κι έρμο και σκλαβωμένο (οι πιο ακριβολόγοι ελληνοκύπριοι μιλούν για την "ημικατεχόμενη πατρίδα μας"· για τους ημιπεζόδρομους και τους ημικρατικούς οργανισμούς της Κύπρου θα σας πω άλλη φορά).
Το ημικατεχόμενο τμήμα πολιτικώς δεν υπάρχει (προς το παρόν). Έτσι, οι πονόψυχοι αδερφοί Ελληνοκύπριοι έφτιαξαν ταξιδιωτικά γραφεία στην 'ελεύθερη' Λευκωσία για να ταξιδεύουν και οι συμπατριώτες τους Τουρκοκύπριοι, οι οποίοι εμ θέλουνε KKTC εμ πκιάουσι (ελληνο)κυπριακά διαβατήρια για να πετούν απευθείας από Λάρνακα σε 7635 προορισμούς -- αντί για τους 3,75 του ψευδοαεροδρομίου Ercan / Τύμπου:
Ο ελληνισμός μπορεί να πέρασε από πολλούς ζυγούς, ασύμμετρους και άλλους, όμως το Self του, η ιδιοσυστασία του είναι ντούρα και ανόθευτη και μονίμως ορτή (που θα 'λεγε κι ο Σικελιανός). Μόνο τα ονόματα των προαιώνιων φαγητών του (όχι τα ίδια τα φαγητά!) και μικροτίτλους φεουδοευγενείας παίρνει από τον Ξένο. Έτσι, ανάμεσά μας κυκλοφορούν ακόμα παλιοκαιρίσιοι πρίγκηπες κι ακρίτες:
Στο μεταξύ, ο κυπριακός ελληνισμός νικά τον Ιουστινιανό, που νίκησε τον Σολομώντα, ανεγείροντας Αγια-Σοφιές και πάλι
Δυστυχώς όμως κι εδώ κυκλοφορούν και ανώμαλοι, και ανορθόγραφοι, και ανάρχες: διαδοχικά στρώματα, σα φύλλα μπακλαβά, πάνω από την ουσία της ιστορίας μας.
Ευτυχώς υπάρχουνε και τα κουτάβια. Μάνναμ μου ρέεϊιι!
Η Κύπρος δεν είναι νησί στην ευρωπαϊκή Μέση Ανατολή (πώς λέμε την Ανατολική Θράκη "ευρωπαϊκή Τουρκία")· είναι μια αρένα όπου το Κακό (φαντασιακό και θεολογικώς μη ον, αλλά δε βαριέσαι) και το Καλό (τρέχα γύρευε) συγκρούονται. Το Καλό νικάει ανελλιπώς, απλώς δεν του φαίνεται συνήθως.
Αυτό το ξέρουν οι δεν-ξέρω-ποιοι που γράφουν τα κηρύγματα. Έτσι, και φέτος, στο αναστάσιμο κήρυγμα οι ανώνυμοι κηρυγματογράφοι ταυτίσαν την Ανάσταση του Χριστούλη με την "ανάσταση" της Κύπρου. Για μένα αυτό θα ήτουνε βλασφημία, αλλά έχω αποσκληρυνθεί και δε με νιάζει -- άσε που είμαι φάρα ανατολίτικη περσικιά (βλέπε και Ξέρξη κομιξάτο με τα πίρσινγκ) και δε μασάω: όλα ζεν, ρε, όλα ζεν.
Τα παραπάνω όμως είναι άσχετα με το παρακάτω φωτορεπορτάζ που ως άλλος Σεφέρης θα σας προσφέρω.
Μια φορά κι ενάν καιρό, την Κύπρο την πατούσαν ξένοι. Πλην όμως ήξεραν πολλά γράμματα:
Τώρα στο μεγαλύτερο μέρος της Κύπρου έχουμε το ρωμαίικο. Το οποίο όμως δεν τα ξέρει τα ξένα τα γράμματα. Αυτό εντέλει είναι καλό -- το είπε κι ο Κοσμάς ο Αιτωλός:
Το μικρότερο μέρος της Μαρτυρικής Μεγαλονήσου το πατεί ο Τούρκος. Παρότι αυτό το μέρος είναι μικρότερο από το γαλανόλευκο και λιγότερο από το μισό του νησιού, είναι φτωχό κι έρμο και σκλαβωμένο (οι πιο ακριβολόγοι ελληνοκύπριοι μιλούν για την "ημικατεχόμενη πατρίδα μας"· για τους ημιπεζόδρομους και τους ημικρατικούς οργανισμούς της Κύπρου θα σας πω άλλη φορά).
Το ημικατεχόμενο τμήμα πολιτικώς δεν υπάρχει (προς το παρόν). Έτσι, οι πονόψυχοι αδερφοί Ελληνοκύπριοι έφτιαξαν ταξιδιωτικά γραφεία στην 'ελεύθερη' Λευκωσία για να ταξιδεύουν και οι συμπατριώτες τους Τουρκοκύπριοι, οι οποίοι εμ θέλουνε KKTC εμ πκιάουσι (ελληνο)κυπριακά διαβατήρια για να πετούν απευθείας από Λάρνακα σε 7635 προορισμούς -- αντί για τους 3,75 του ψευδοαεροδρομίου Ercan / Τύμπου:
Ο ελληνισμός μπορεί να πέρασε από πολλούς ζυγούς, ασύμμετρους και άλλους, όμως το Self του, η ιδιοσυστασία του είναι ντούρα και ανόθευτη και μονίμως ορτή (που θα 'λεγε κι ο Σικελιανός). Μόνο τα ονόματα των προαιώνιων φαγητών του (όχι τα ίδια τα φαγητά!) και μικροτίτλους φεουδοευγενείας παίρνει από τον Ξένο. Έτσι, ανάμεσά μας κυκλοφορούν ακόμα παλιοκαιρίσιοι πρίγκηπες κι ακρίτες:
Στο μεταξύ, ο κυπριακός ελληνισμός νικά τον Ιουστινιανό, που νίκησε τον Σολομώντα, ανεγείροντας Αγια-Σοφιές και πάλι
Δυστυχώς όμως κι εδώ κυκλοφορούν και ανώμαλοι, και ανορθόγραφοι, και ανάρχες: διαδοχικά στρώματα, σα φύλλα μπακλαβά, πάνω από την ουσία της ιστορίας μας.
Ευτυχώς υπάρχουνε και τα κουτάβια. Μάνναμ μου ρέεϊιι!
Τρίτη 3 Απριλίου 2007
Ναιαιαιαιαιαιαιαιαιαιαιαιαιαιαιαι...
Τεμ τεμ τεριρέμ.
Θα παύσω για λίγο να χτυπώ με "την ρητορικη ευχερεια, την καλη ειρωνεια ή την διαισθηση" μου, την οποία "μπερδευ[ω] συχνα [...] με την επιστημονικη αληθεια" και θα μιλήσω για κάτι πολύ προσωπικό και εντελώς άσχετο με οποιαδήποτε αλήθεια, γενικότερο ενδιαφέρον ή σοβαρό ζήτημα. Στην πραγματικότητα ό,τι ακολουθεί είναι αδιάφορο.
Πάντα θα θυμάμαι εκεί στην αρχή της Πολίτικης Κουζίνας που ταξιδεύουμε από τον μουεζίνη πάνω σε έναν μιναρέ της Πόλης μέχρι έναν καλόγερο (;) κωδωνοκρούστη στην Αθήνα. Χτες στη Λευκωσία θυμήθηκα ξανά αυτή τη σκηνή: αφού έβγαλαν τον σκασμό οι μουεζίνηδες του Ισλάμ που κλαυθμηρίζοντας και τερετίζοντας μάς καλούν όλους σε προσευχή (άρα η τιμωρία μου, σύμφωνα με το Κοράνι, θα είναι 19), μας άρχισαν οι μουεζίνηδες της Ανατολικής του Χριστού Εκκλησίας, κι αυτοί δυναμωμένοι από τα επετειακά μεγάφωνα. Απόψε μάλιστα συντονίστηκαν κακόφωνα ψαλτάδες και μουεζίνηδες.
Επιμένω: δεν έχει καμμιά σημασία αυτό που λέω, εκτός κι αν -- για κάποιο λόγο -- σας ενδιαφέρει το γούστο μου.
Ανέκαθεν ένιωθα στα αυτιά μου τη βυζαντινή μουσική ως ρινοφωνία, κλαψούρα κι ηχορρύπανση: το χειρότερο και πιο δυσβάσταχτο κομμάτι της λατρείας. Αν και συνειδητά θρήσκιο παιδί, ποτέ δε συμφιλιώθηκα ούτε με την ψαλτική, αλλά ούτε και με τη μουεζινική της λαγγεμένης ανατολής. Έτσι, βιώματα του Αθήναιου όπως αυτό και εξομολογήσεις όπως αυτή του Θας μού είναι τελείως ξένες.
Έφτασα να ζηλεύω το είδος μεικτό αλλά άνομο του Σακελλαρίδη -- τις γλυκερές ψαλτοτετραφωνίες. Μέσα σε ένα παγωμένο ξωκκλήσι το Πάσχα του '98 ζήλεψα τους Ρώσους ομόδοξους αδερφούς που το δούλεψαν το θέμα 'χορωδία' περισσότερο.
Προκειμένου να θεραπευθώ από την αμανεδοφοβία και τη λιγούρα που μου φέρνει, επί δεκαετίες ακούω και ακολουθώ πρακτικές συμβουλές: "Πρέπει να ακούσεις πραγματική βυζαντική χορωδία" έλεγε η θεια μου όταν ήμουν παιδί. Πεπαιδευμένη μεν, ρινοφωνία, κλαψούρα κι ηχορρύπανση δε. "Άμα ακούσεις ψαλτική αγιορείτικη θα τα δεις όλα", μου έλεγαν φανατικοί μελουργών συνονόματων με μπλογκάδες. Το τι είδα δε θέλω να πω, αφού μιλάμε για ιερή μουσική και κρίμα είναι να κολαζόμαστε, μέρες που είναι. "Α! σαν της Πόλης τους ψαλτάδες...", μου έλεγαν κυρίες που περιστοίχιζαν ραδιοφωνικές περιηγήτριες καθώς και μία πρώην μου. Τελικά προτιμώ τους μπακλαβάδες της και τα κεμπάπια της (και την ίδια την Πόλη).
Δε με ενοχλεί η οθωμανική κλασσική μουσική, ίσα-ίσα: αρμονία, γλυκασμός, επεξεργασία. Τελικά, επειδή δεν είμαι μουσικολόγος, δεν ξέρω γιατί η μουεζινική και η ψαλτική μού φαίνονται το ίδιο πράγμα και το ίδιο ενοχλητικές: έναρθρες σειρήνες καραβιών, μονότονες, νωχελικές και άνευρες, θέλουνε να σε χώσουνε μέσα στη νιρβάνα με τον τρόπο των επαναληπτικών θιβετιανών ψαλμωδιών: ζαλίζοντάς σε.
Καμμία ανάταση, καμμία κατάνυξη, καμμία μεταρσίωση. Γι' αυτά μου χρειάζονται άλλα: είτε επιλεγμένη μουσική της Δύσης, είτε οι Ρώσοι, είτε να προσπαθώ να επικεντρώνω στα λόγια της Υμνογραφίας, τα μόνα που (άνετα) σώζουν τα μακρόσυρτα αμανελίδικα μινυρίσματα και τα ασπόνδυλα χρωματικά λικνίσματα που εκτελούνται (και ενίοτε κατακρεουργούνται) μέσα στις εκκλησίες μας.
Κάποια μελίσματα μου αρέσουνε μελωδικά για τον ίδιο λόγο που μ' αρέσουν εφήμερα ποπάκια όπως το "I don't feel like dancing" των Scissor Sisters, ο χθαμαλός Βιβάλντι και κάποια της Motown: γιατί είναι κολλητικές οι μελωδίες τους, με τρόπο κάπως εκνευριστικό. Να το πω κι αλλιώς: αύριο δε θα πάω να ακούσω το τετράλεπτο 'οίμοι!' του ανυπόφορου πονοκέφαλου της Κασσιανής. Όμως πάντοτε ξεχωρίζω τον άψογο Κανόνα του Μεγάλου Σαββάτου (ο οποίος μελωδικά είναι τόσο θεσπέσιος, ώστε τον πάνε στο μισό της ταχύτητας συνήθως, ώστε να γίνει κι αυτός νανούρισμα) -- αλλά κι αυτόν θα τον αποφύγω. Ακόμα και το κανονικά εξαίσιο πασχαλινό 'Σαρκί υπνώσας ως θνητός'.
Ασπασμούς στους πρωτοψάλτες: στον φίλο και μπαταζανάκη Χοιροβοσκό και στον Ακίνδυνο. Ελπίζω να μην τα πήραν τα γούστα μου ούτε σοβαρά ούτε προσωπικά, σιγά κιόλας, δηλαδή. Επίσης παρακαλώ τον Πετεφρή να κόψει την πλάκα.
Ερουρέμ και τέρμινα.
Θα παύσω για λίγο να χτυπώ με "την ρητορικη ευχερεια, την καλη ειρωνεια ή την διαισθηση" μου, την οποία "μπερδευ[ω] συχνα [...] με την επιστημονικη αληθεια" και θα μιλήσω για κάτι πολύ προσωπικό και εντελώς άσχετο με οποιαδήποτε αλήθεια, γενικότερο ενδιαφέρον ή σοβαρό ζήτημα. Στην πραγματικότητα ό,τι ακολουθεί είναι αδιάφορο.
Πάντα θα θυμάμαι εκεί στην αρχή της Πολίτικης Κουζίνας που ταξιδεύουμε από τον μουεζίνη πάνω σε έναν μιναρέ της Πόλης μέχρι έναν καλόγερο (;) κωδωνοκρούστη στην Αθήνα. Χτες στη Λευκωσία θυμήθηκα ξανά αυτή τη σκηνή: αφού έβγαλαν τον σκασμό οι μουεζίνηδες του Ισλάμ που κλαυθμηρίζοντας και τερετίζοντας μάς καλούν όλους σε προσευχή (άρα η τιμωρία μου, σύμφωνα με το Κοράνι, θα είναι 19), μας άρχισαν οι μουεζίνηδες της Ανατολικής του Χριστού Εκκλησίας, κι αυτοί δυναμωμένοι από τα επετειακά μεγάφωνα. Απόψε μάλιστα συντονίστηκαν κακόφωνα ψαλτάδες και μουεζίνηδες.
Επιμένω: δεν έχει καμμιά σημασία αυτό που λέω, εκτός κι αν -- για κάποιο λόγο -- σας ενδιαφέρει το γούστο μου.
Ανέκαθεν ένιωθα στα αυτιά μου τη βυζαντινή μουσική ως ρινοφωνία, κλαψούρα κι ηχορρύπανση: το χειρότερο και πιο δυσβάσταχτο κομμάτι της λατρείας. Αν και συνειδητά θρήσκιο παιδί, ποτέ δε συμφιλιώθηκα ούτε με την ψαλτική, αλλά ούτε και με τη μουεζινική της λαγγεμένης ανατολής. Έτσι, βιώματα του Αθήναιου όπως αυτό και εξομολογήσεις όπως αυτή του Θας μού είναι τελείως ξένες.
Έφτασα να ζηλεύω το είδος μεικτό αλλά άνομο του Σακελλαρίδη -- τις γλυκερές ψαλτοτετραφωνίες. Μέσα σε ένα παγωμένο ξωκκλήσι το Πάσχα του '98 ζήλεψα τους Ρώσους ομόδοξους αδερφούς που το δούλεψαν το θέμα 'χορωδία' περισσότερο.
Προκειμένου να θεραπευθώ από την αμανεδοφοβία και τη λιγούρα που μου φέρνει, επί δεκαετίες ακούω και ακολουθώ πρακτικές συμβουλές: "Πρέπει να ακούσεις πραγματική βυζαντική χορωδία" έλεγε η θεια μου όταν ήμουν παιδί. Πεπαιδευμένη μεν, ρινοφωνία, κλαψούρα κι ηχορρύπανση δε. "Άμα ακούσεις ψαλτική αγιορείτικη θα τα δεις όλα", μου έλεγαν φανατικοί μελουργών συνονόματων με μπλογκάδες. Το τι είδα δε θέλω να πω, αφού μιλάμε για ιερή μουσική και κρίμα είναι να κολαζόμαστε, μέρες που είναι. "Α! σαν της Πόλης τους ψαλτάδες...", μου έλεγαν κυρίες που περιστοίχιζαν ραδιοφωνικές περιηγήτριες καθώς και μία πρώην μου. Τελικά προτιμώ τους μπακλαβάδες της και τα κεμπάπια της (και την ίδια την Πόλη).
Δε με ενοχλεί η οθωμανική κλασσική μουσική, ίσα-ίσα: αρμονία, γλυκασμός, επεξεργασία. Τελικά, επειδή δεν είμαι μουσικολόγος, δεν ξέρω γιατί η μουεζινική και η ψαλτική μού φαίνονται το ίδιο πράγμα και το ίδιο ενοχλητικές: έναρθρες σειρήνες καραβιών, μονότονες, νωχελικές και άνευρες, θέλουνε να σε χώσουνε μέσα στη νιρβάνα με τον τρόπο των επαναληπτικών θιβετιανών ψαλμωδιών: ζαλίζοντάς σε.
Καμμία ανάταση, καμμία κατάνυξη, καμμία μεταρσίωση. Γι' αυτά μου χρειάζονται άλλα: είτε επιλεγμένη μουσική της Δύσης, είτε οι Ρώσοι, είτε να προσπαθώ να επικεντρώνω στα λόγια της Υμνογραφίας, τα μόνα που (άνετα) σώζουν τα μακρόσυρτα αμανελίδικα μινυρίσματα και τα ασπόνδυλα χρωματικά λικνίσματα που εκτελούνται (και ενίοτε κατακρεουργούνται) μέσα στις εκκλησίες μας.
Κάποια μελίσματα μου αρέσουνε μελωδικά για τον ίδιο λόγο που μ' αρέσουν εφήμερα ποπάκια όπως το "I don't feel like dancing" των Scissor Sisters, ο χθαμαλός Βιβάλντι και κάποια της Motown: γιατί είναι κολλητικές οι μελωδίες τους, με τρόπο κάπως εκνευριστικό. Να το πω κι αλλιώς: αύριο δε θα πάω να ακούσω το τετράλεπτο 'οίμοι!' του ανυπόφορου πονοκέφαλου της Κασσιανής. Όμως πάντοτε ξεχωρίζω τον άψογο Κανόνα του Μεγάλου Σαββάτου (ο οποίος μελωδικά είναι τόσο θεσπέσιος, ώστε τον πάνε στο μισό της ταχύτητας συνήθως, ώστε να γίνει κι αυτός νανούρισμα) -- αλλά κι αυτόν θα τον αποφύγω. Ακόμα και το κανονικά εξαίσιο πασχαλινό 'Σαρκί υπνώσας ως θνητός'.
Ασπασμούς στους πρωτοψάλτες: στον φίλο και μπαταζανάκη Χοιροβοσκό και στον Ακίνδυνο. Ελπίζω να μην τα πήραν τα γούστα μου ούτε σοβαρά ούτε προσωπικά, σιγά κιόλας, δηλαδή. Επίσης παρακαλώ τον Πετεφρή να κόψει την πλάκα.
Ερουρέμ και τέρμινα.
Εγγραφή σε:
Αναρτήσεις (Atom)