Μια μέρα θα καταφέρω να τραγουδήσω αυτήν την πόλη

Προτεραιότητες

Υπέβαλα τον εαυτό μου στη δοκιμασία να παρακολουθήσει ειδησεογραφικές εκπομπές του Σκάι, του Άλφα, του Άλτερ. Το έχω ξαναπεί, σαν να βλέπεις ανατολικογερμανικές ειδήσεις είναι: καταστροφολογία, διαστρέβλωση, προπαγάνδα. Πόσους τόνους μάρμαρο έφαγαν οι αστυνομικοί, η αδιαλλαξία των ιδιοκτητών ταξί (μια φορά έχουνε δίκιο κι αυτοί οι άνθρωποι...) και καπάκι ρεπορτάζ για τα αλβανικά καλάσνικοφ: καινούργια όπλα κατά αστυνομικών -- λίγο να μην προσέχεις, νομίζεις ότι ο Σύριζα κατεβάζει στις διαδηλώσεις ένοπλους με καλάσνικοφ.

Είμαστε πάντως πια η χώρα των αλλού γι' αλλού προτεραιοτήτων. Μέτρα για τη μείωση του θορύβου, λέει. Και πολύ σωστά. Ξεκινάμε από τα φρικτά μηχανάκια; Όχι, από τις καμπάνες των ρολογιών. Μέτρα για τα κατοικίδια. Και πολύ σωστά. Ξεκινάμε από την εφαρμογή του νόμου για την κακοποίηση ζώων, και μάλιστα δημοσία, ή τις φόλες; Όχι, από το να φορολογήσουμε ιδιοκτήτες τριών ζώων.

Και πάλι, σε μεγάλη κλίμακα, το θέμα των αντεστραμμένων ιεραρχικά προτεραιοτήτων το βλέπουμε παντού, ας μην κολλάμε στα μικρά. Εντάξει, ναι, και πολύς κόσμος μιλάει για μισθούς, συντάξεις και τον ΦΠΑ του 23% -- ακόμα και στο τι θέλει το ΥΠΕΠΘ (ή πώς το λένε στο Newspeak) να κάνει στα πανεπιστήμια. Απ' όσο φαίνεται όμως οι αντεστραμμένες ιεραρχικά προτεραιότητες είναι συστημικές, ένα γενικευμένο μόντους οπεράντι, που θα έλεγε και ο Ευάγγελος Βενιζέλος, αυτής της κυβέρνησης. Μια Ζεν προσέγγιση στην πολιτική πράξη, αλλά όπως θα καταλάβαινε το Ζεν ο Σταν Λη, ο κομιξάς όμως. Μετά το ταοϊστικό wu-wei του Κωστάκη, το τρελο-Ζεν του Γιωργάκη. Ο οποίος πλέον, όταν τον ακούς, είναι πλέον εξίσου καραγκιοζοπαίχτης με τον προκάτοχο, όταν ήταν πρωθυπουργός, πριν χάσει τη μιλιά του.

Ιούλιος

Ως γνωστόν, το καλοκαίρι με κουράζει ενώ τη ζέστη την απεχθάνομαι με ζέση, ειλικρίνεια και συνέπεια.

Όμως, ο Ιούλιος.

Ο Ιούλιος είναι μηνας συμφορών, όπως και κάθε μήνας τελικά. Απλώς, όταν άκουσα για τη νορβηγική εκατόμβη (κι αναρωτήθηκα -- "μα έχει εχθρούς η Νορβηγία;") θυμήθηκα την επίθεση στο Λονδίνο to 2007, στην παλιά γειτονιά μου, στο λεωφορείο που έπαιρνα να πάω σπίτι μου.

Ο Ιούλιος είναι και μήνας θαυμάτων όμως. Μεγάλων και μικρών. Αν ήμουν ο ολντμπόυ θα σας έλεγα τώρα για τη διάσκεψη κορυφής της 21ης Ιουλίου, αν ήταν θαύμα και τι θαύμα κι αν έγινε τελικά, αλλά ούτε που κατάλαβα τι προέκυψε. Άλλωστε τα θαύματα που έχω στον νου μου είναι ιδιωτικά θαύματα: όχι από αυτά που θα δείξουν επιτέλους στον κόσμο ποιος κυβερνά τις συγκυρίες, ή τίνος είναι η γη και το πλήρωμα αυτής, παρά εκείνες οι στιγμές επιφάνειας που μας φωτίζουν, και που θα τις πάρουμε μαζί μας.

Μεγάλα θαύματα: όλα στη ζωή μου τον Ιούλιο, πλην ενός.

Μικρά θαύματα: δύο πάρα πολύ πρόσφατα.

Χτες το απόγευμα, με τον ήλιο πίσω μου, μέσα στο νερό, κοιτάζω τους φωτεινούς ίσκιους απέναντί μου, ό,τι με αφήνει ο αστιγματισμός να διακρίνω, δηλαδή. Από το ίδιο σχεδόν σημείο (πώς να μπεις στο ίδιο σημείο μέσα στο νερό) τις κοιτούσα πριν τρία χρόνια. Τότε προσδοκούσα ήρεμος το αδιανόητο. Χτες χαιρόμουν τον ερχομό των μικρών πραγμάτων, περιμένοντας να τους αφοσιωθώ.

Το πρωί σήμερα πριν το πλοίο διάβασα αυτό, για τον Μπαγιαντέρα. Απόψε, πριν από λίγο, βγήκα στο σκοτάδι να απλώσω τα ρούχα. Θαύμαζα το αγαπημένο δέντρο στον ακάλυπτο και ξαφνικά ακούω από τη διπλανή πολυκατοικία κάποιον να τραγουδάει χαμηλόφωνα αλλά καθαρά -- όπως αρμόζει σε καλοκαιρινή οινοποσία που βγάζει στον ακάλυπτο -- "σα μαγεμένο το μυαλό μου φτερουγίζει". Μετά τραγούδησε άλλα τρία του ρεμπέτη. Όχι όμως το "ξεκινά μια ψαροπούλα" που, σε μια εκτέλεση λίγο τζαζομπαλαντίσια, επενδύει το ψοφόκρυο του Σικάγου στην πιο χαρακτηριστική κινηματογραφική εικονογράφηση της νοσταλγίας, στο 'Big fat Greek wedding'...

Μετς

Αφορμές να γράψεις πάντα υπάρχουν πολλές. Με ρωτάνε λ.χ. για την Κύπρο αλλά με καλύπτει αυτό, εκτός από την τελευταία παράγραφο: δεν υπάρχει λόγος να ντρέπεται κανείς για το πού γεννήθηκε: και στην Κύπρο ενδημεί ομόλογη καφρίλα άφθονη, απλώς διαφορετικών προδιαγραφών.

Άλλη αφορμή: μπαίνω σε ταξί και κλείνω την πόρτα. Το ράδιο λέει για τον φόνο στον Λαγανά και ότι η "τοπική κοινωνία είναι συγκλονισμένη και σοκαρισμένη". Τον ταξιτζη κι εμένα μας πιάνουν αμέσως νευρικά γέλια επιτόπου, λες και είμαστε συνεννοημένοι. "Πάντα αντιδρούμε λες και δεν ξέρουμε τίποτα, όπως με τα στημένα και τόσα άλλα", λέει στα μισά της σύντομης διαδρομής, Ζακυνθινός ο ίδιος.

Λοιπόν, όχι. Να σας πω για χτες. Κατά τις 6 κατέβαινα από το Κολωνάκι (του οποίου τον κόσμο σιχαίνομαι αμείωτα από τότε που ήμουν 16) κι είπα να κόψω μέσα από το Μετς και να κάνω πως χάνομαι εκεί μέσα κιόλας. Η ώρα ήταν όμορφη. Είχε ζέστη αλλά υποφερτή, ωραία ζέστη για πόλη, ζέστη με το αεράκι της. Όλα έλαμπαν κι αστράφταν, ήδη από τη Βασιλέως Κωνσταντίνου. Μέσα στους δρόμους κοιτούσα τις προσόψεις και ένιωθα την ησυχία. Μια ησυχία που μου υπενθύμιζε διαρκώς ότι περπατούσα ανάμεσα σε σπιτικά ανθρώπων. Είναι κρίμα που μια πόλη με τόσο διαφορετικές γειτονιές και τόσο διαφορετική αίσθηση από γειτονιά σε γειτονιά να την εκτιμούν τόσο λίγοι από τους κατοίκους της.

Μετάνιωσα που δεν είχα τη φωτογραφική μηχανή μαζί μου.

Υπο γωνία

Ντρέπομαι να ξεφωνίζω πράγματα που διαβάζω, όσο πλανεμένα ή και εξωφρενικά και αν τα βρίσκω, γιατί μου έχουνε σφυρίξει ότι αντί να αναιρέσω αυτό που θεωρώ πλάνη, το αποκαλώ παραλογισμό και αποκύημα ημιμάθειας ή αμάθειας και σταματώ εκεί.

Η αμάθεια δεν είναι ούτε χειρότερη ούτε καλύτερη από την ημιμάθεια. Δε νομίζω ότι τελικά εκεί βρίσκεται το θέμα: ό,τι ξέρει ξέρει ο καθένας, ό,τι καταλαβαίνει καταλαβαίνει. Όπως ξαναέγραψα πριν κάτι χρόνια, εδώ που βρισκόμαστε, ένα από τα προβλήματά μας είναι ότι ο άλλος, είτε αμαθής, είτε ημιμαθής, φρονεί ότι μπορεί να μας πουλήσει μυαλό και πολυπράγμονα σπουδαιοσύνη έτσι κι αλλιώς, με τουπέ και με άποψη περίσσια. Τέλος πάντων.

Ο λόγος που δεν προσπαθώ να αναιρέσω όσα θεωρώ προϊόντα πλάνης είναι γιατί συνήθως δεν είμαι σίγουρος ότι ο άλλος πλανάται. Επιπλέον, είμαι πολύ ανεκτικός στην πλάνη. Οπότε, άμα ασχολούμαι με κάτι για να το κράξω, ασχολούμαι συνήθως μόνο με πραγματικά κολοσσιαίες μπούρδες: είτε αποκυήματα αυτής της επιθετικής και τσαμπουκαλίδικης ημιμάθειας ή και αμάθειας, είτε αγυρτείες.

Ωστόσο ας προσπαθήσω να δω τρεις συζητήσεις που σίγουρα δε φαίνονται να είναι αποτέλεσμα ούτε επιθετικής ημιμάθειας, ούτε όμως και αγυρτείας (και παραγωγής προπαγάνδας) -- για να φανώ πολύ καλόπιστος. Η πρώτη αφορά τη συζήτηση περί πολιτικής βίας, καταστροφής του αστικού τοπίου και αστυνομικής διαχείρισης πλήθους. Η δεύτερη -- σαφώς πιο απλή στις παραμέτρους της -- περιστρέφεται γύρω από την Αθήνα ως τουριστικό προϊόν. Η τρίτη, η πιο σύνθετη από όλες, ταυτίζει την πολιτική ανυπακοή με την ανομία· γι' αυτήν την τρίτη απλώς κάποιες σκέψεις θα εκθέσω.

Τα πλήθη και τα στίφη

Διάβασα με έκπληξη κείμενο της Σώτης Τριανταφύλλου το οποίο, ανάμεσα στα άλλα, προχωράει στη διατύπωση δύο ισχυρισμών: ότι η κατάχρηση δακρυγόνων από την ΕΛ.ΑΣ. είναι συνέπεια της ελλιπούς κατάρτισής της στη διαχείριση πλήθους και ότι στην Ελλάδα ανεχόμαστε τη βία κατά της αστυνομίας και εν γένει τη βία των πολιτών αλλά απεχθανόμαστε και στηλιτεύουμε την αστυνομική βία.

Ενδεχομένως η ΕΛ.ΑΣ. να είναι ελλιπώς καταρτισμένη στη διαχείριση πλήθους, όπως και σε τόσα άλλα. Ενδεχομένως η ωμότητα, η μεθοδευμένη βαρβαρότητα και το περίσσευμα σκληρότητας και φονικής επιμονής να είναι αποτέλεσμα μόνον ελλιπούς κατάρτισης, όχι σαφών άνωθεν εντολών να σπάσει η πλατεία με κάθε τίμημα ή του πολιτικού ενστερνισμού εκ μέρους στελεχών και ομάδων της ΕΛ.ΑΣ. αυταρχικών και ολοκληρωτικών αντιλήψεων περί την καταστολή και αστυνόμευση. Θα έπρεπε να είναι αυτονόητο ότι δεν έχουν έτσι τα πράγματα -- δεν παραθέτω παρά ένα λινκ. Επίσης, τελικά το πρόβλημα δεν είναι μόνο τα δακρυγόνα αλλά το ελεεινό και σαρωτικό βρωμόξυλο εναντίον πολιτών, όχι μόνον στις 29 Ιουνίου αλλά πάντοτε: πας σε πορεία και ξέρεις ότι πιθανότατα θα φας ξύλο από τα ΜΑΤ, κι αυτό το λέει κάποιος που έχει πάει σε ελάχιστες πορείες, λόγω ιδιοσυγκρασίας και περιστάσεων. Δεύτερον, αν η ΕΛ.ΑΣ. έκανε kettling ή έριχνε βρωμόξυλο εφίππως, πέρα από το να ρίχνει δακρυγόνα, δε θα λύνονταν τα προβλήματά μας. Όταν ο γιατρός (για να χρησιμοποιήσω τη δικαιωμένη χουντική μεταφορά) είναι αλμπάνης, δε φταίνε τα ελαττωματικώς αποστειρωμένα εργαλεία του, αυτά απλώς χειροτερεύουν την κατάσταση.

Όσο για το αν προτιμάει ο Έλληνας την βία των πολιτών από την αστυνομική (εικάζοντας προς στιγμήν ότι δεν έχει λόγο να την προτιμάει, π.χ. επειδή είναι έκφραση αντίστασης απέναντι σε μια αδίστακτη και βαθιά πατερναλιστική εξουσία), νομίζω ότι η επισκόπηση των αντιδράσεων της κοινής γνώμης π.χ. στην υπόθεση Μελίστα ή τον Δεκέμβριο του 2008 θα είναι διαφωτιστικότατη. Βεβαίως και ο κοσμάκης θέλει ο αστυνόμος να μπορεί να ρίχνει και καμμιά ψιλή (ή χοντρή) όταν χρειάζεται.
Πέρα από τη Σώτη Τ., κι εγώ λυπάμαι για τα σπασμένα μάρμαρα, αλλά πιο πολύ λυπάμαι για τα σπασμένα κεφάλια, πλευρά, μύτες, κνήμες, τύμπανα, σπλήνες. Κι εγώ απεχθάνομαι τη βία αλλά δεν μπορώ να συμψηφίσω την απρόκλητη, βάναυση και κτηνώδη επίθεση στο πλήθος την 29η Ιουνίου με το έγκλημα της Μαρφίν ή -- πολύ περισσότερο -- με τους δικαιολογημένους προπηλακισμούς βουλευτών εκ μέρους όσων εκπροσωπούν στο αντιπροσωπευτικό νομοθετικό σώμα.

Come with me για να τη βρεις

Οι τουρίστες πηγαίνουν κάπου είτε γιατί κάτι μη-ιστορικό τους τραβάει το ενδιαφέρον (ήλιος, θάλασσα, βουνά, χιόνια, κορίτσια, αγόρια, κραιπάλη), είτε γιατί κάτι ιστορικό τους τραβάει το ενδιαφέρον (Ιερουσαλήμ, Αθήνα, Ρώμη, Παρίσι, Νέα Υόρκη), είτε -- σπανιότερα -- ένας συνδυασμός των δύο (Βαρκελώνη και περίχωρα). Οι μη-ιστορικοί προορισμοί μπορούν να διαμορφωθούν σχετικά άνετα ώστε να προσφέρουν στον τουρίστα το μη-ιστορικό τουριστικό προϊόν με τον προσφορότερο δυνατό τρόπο: ήλιο και θάλασσα στην Κόστα Μπράβα, ψώνια στο Ντουμπάι, συνέδρια στο Πόρτο Καρράς κτλ. Το να αναρωτιέσαι όμως γιατί η Αθήνα (ιστορικός προορισμός) δεν έχει το αεροδρόμιο του Τελ Αβίβ, τις προσόψεις του Παρισιού, τις συγκοινωνίες της Φρανκφούρτης, τα βαπόρια του Βανκούβερ ή τους πεντακάθαρους δρόμους της Σιγκαπούρης (αυταρχικής πόλεως-κράτους της Άπω Ανατολής) δεν είναι παρά ένα συγκεκαλυμμένο αίτημα να αντικαταστήσεις έναν ιστορικό προορισμό (με τη γεωγραφία, την κουλτούρα και την πολιτική του) με κάποιον άλλο, ενδεχομένως λιγότερο ιστορικό, προορισμό.

Ανομία κι ανυπακοή

Η απαγόρευση του καπνίσματος πολεμήθηκε και καταστρατηγήθηκε και στα πλαίσια αυτού που λέμε ανομία (το οποίο στην Ελλάδα μεταφράζεται σε πλήρη περιφρόνηση για τον δημόσιο χώρο, και δεν ανάγεται σε θεολογικές κατηγορίες, όπως ισχυρίστηκε η Κρίστεβα παλιότερα κι ο Ράμφος πρόσφατα) και ως πράξη πολιτικής ανυπακοής. Δεν είναι κάθε πράξη ανομίας, όπως το να παρκάρω όπου μου καπνίσει, πολιτική ανυπακοή. Δεν είναι κάθε πράξη πολιτικής ανυπακοής ανομία, όπως το να αμυνθώ κατά του μπάτσου που μου την πέφτει απρόκλητα.

Βόλτα στον Κήπο

Με βόλτες στον Εθνικό Κήπο μεγάλωσε ο πατέρας μου αλλά κι εγώ. Νομίζω ότι ακόμα και τώρα είναι το αγαπημένο μου πάρκο στον κόσμο. Στον κόσμο. Διάστικτος από αναμνήσεις, μια γεωγραφία οικεία και όλο νόημα. Ακόμα και τώρα, νιώθω τον Εθνικό Κήπο σαν το πρότυπο πάρκου, ή και δάσους. Τόπος ευτυχίας για μένα. Άλλωστε για μένα, μόνον όπου υπάρχουν δέντρα πολλά και νερά που τρέχουν υπάρχει κι ο Θεός.

Η Παιδική Βιβλιοθήκη του Εθνικού Κήπου άνοιξε όταν ήδη θεωρούσα τον εαυτό μου πάρα πολύ μεγάλο για να διαβάζει παιδικά βιβλία, κι έτσι την είχα επισκεφτεί μόλις τέσσερις πέντε φορές τότε. Ξαναπήγα σήμερα για πρώτη φορά μετά το 1984 ή 1985. Ένα κομμάτι της Ελλάδας που τελειώνει: ένας χώρος ταγμένος στο να δίνει σε παιδιά βιβλία να διαβάζουν κι έναν όμορφο χώρο όπου να διαβάζουν. Δεν τον υποσκελίζει η ηλεκτρονική εποχή, τον υποσκελίζει η αδιαφορία της ελληνικής κοινωνίας μετά το 1985, και κυρίως από τη δεκαετία του 90 και μετά, για καθετί δυσκολο, τον καθιστά ντεμοντέ η γενικευμένη επιθυμία να υποκατασταθεί ο χρόνος με τα παιδιά (με περίπατο, παιχνίδι κτλ.) από νταντάδες, γιαγιάδες, τηλεοράσεις κτλ. Άλλωστε, στην Ελλάδα η ανάγνωση άρχισε δειλά δειλά να γίνεται απόλαυση μόλις επί Μάρως Βαμβουνάκη, και κυρίως για σαραντάρες σε διάσταση, ε, και εκεί έχει μείνει.

Η κυρία Στέλλα της βιβλιοθήκης ισχυρίστηκε ότι με θυμόταν. Ποιος ξέρει.

Μετά από τσίπουρα και καφέδες, πήγαμε να βγούμε από την Αμαλίας, από την οποία είχαμε μπει. Κλειδωμένη η πόρτα, μια πινακίδα με πληροφορούσε ότι η αστυνομία -- λέει -- ζήτησε να κλείσουν όλες οι έξοδοι του Εθνικού Κήπου πλην αυτής της Ηρώδου Αττικού. Να ελέγχεται το πλήθος. Ακολουθούμενοι από σαστισμένους τουρίστες βγήκαμε από εκεί, σιχτιρίζοντας. Ευτυχώς δεν είχαμε ανάπηρο ή γέροντα μαζί μας ή παιδί στην αγκαλιά. Αλλά θα μου πεις, μετά τη βάρβαρη και δολοφονικών προδιαγραφών επική επίθεση με χημικά, εσύ αυτή την εκδήλωση αυθαιρεσίας βρήκες να στηλιτεύσεις; Ε...