Πατερναλισμός

Ένα είναι το χούι που όλους μάς ενώνει,
...

Όχι. Ο πατερναλισμός είναι.

Και όλους μας ενώνει.

Σε άλλες κοινωνίες ο πατερναλισμός είναι συνήθως ταξική συμπεριφορά. Στην Αγγλία γίνεται τεράστια συζήτηση σχετικά με τον πατερναλισμό (στα όρια του ρατσισμού) της μεσαίας τάξης απέναντι στην εργατική. Στη Γαλλία, ο πατερναλισμός του κοσμικού λευκού παριζιάνου αστού είναι πια κοινός τόπος, αφού μάλιστα τροφοδοτείται από την ουνιβερσαλιστική ιδεολογία του γαλλικού κράτους: οι αξίες της Γαλλίας είναι οι πανανθρώπινες αξίες και όλοι οι ελεύθεροι άνθρωποι έχουμε δύο πατρίδες με δεύτερη τη Γαλλία, τελεία και παύλα.

Στην ελληνική κοινωνία, όπως τρικυμιωδώς εκφράζεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης χωρίς τη διαμεσολάβηση του τύπου, των ραδιοσταθμών ή των καναλιών πια, ο πατερναλισμός εκπορεύεται από όλους και καταπέμπεται προς όλους.

Όλοι λοιπόν μπορούμε να διακρίνουμε με μοναδική διαύγεια τις προθέσεις όλων, ατόμων και ομάδων: κουκιά μετρημένα είναι οι άλλοι, είτε διάφανοι και απλοϊκά οργανωμένοι είτε δεκτικοί άμεσης ετικετοκόλλησης. Ακόμα και αν παραιτηθούμε από την απόλαυση μιας δίκης χαρακτήρα, που μας χαρίζει την αίσθηση ηθικής ανωτερότητας την οποία τόσο στερούμαστε και λαχταράμε, προχωράμε στην ντετερμινιστική ερμηνεία των πράξεων του άλλου: τέτοια είναι, τέτοια κάνει· από το σινάφι του τι να περιμένει κανείς· ο λύκος κι αν εγέρασε κτλ.

Στην κατάσταση γενικευμένου πατερναλισμού που ζούμε, θα πίστευε κανείς ότι δεν υπάρχουνε περιθώρια αυτενέργειας, απόφασης κι ελευθερίας. Όλοι μυγαράκια, σβουρίζουμε γύρω από τη φλόγα του υπερπατερναλιστή Γκυ Ντεμπόρ, έρμαια της "νοοτροπίας", του Zeitgeist. Τις περισσότερες φορές, απλώς είμαστε παίγνια αυτού που είμαστε -- το οποίο βεβαίως αντιλαμβάνεται και κατανοεί ο άλλος πολύ καλύτερα από εμάς τους ίδιους. Η ζωή ολωνών είναι μελωδία μηχανικού πιάνου που οι άλλοι γνωρίζουνε τάχα εκ των προτέρων, αφού βλέπουν καθαρά τα σημαδάκια στον περιστρεφόμενο κύλινδρο. Αίτιο, αποτέλεσμα. Οι πατερναλιστές, όλοι μας, γνωρίζουμε το πρώτο. Το δεύτερο μηχανικά αναπόφευκτο: ο άλλος, ο απέναντι.

Και ναι, όλοι είμαστε πατερναλιστές, έστω κι αν μας έχει δοθεί μισό κλικ αυθεντίας πάνω από τον απέναντί μας: σοφοί γονείς, διορατικοί δάσκαλοι, ώριμοι ενήλικες, θυμόσοφοι δεξιοί, πεφωτισμένοι αριστεροί, πιο πεφωτισμένοι αναρχικοί, αδιάφθοροι έφηβοι, ώριμοι γκόμενοι, ψαγμένες γκόμενες, υψιπετείς θεωρητικολόγοι, προσγειωμένοι πραγματιστές, ψημένοι άνθρωποι των πόλεων, γνήσιοι άνθρωποι της επαρχίας, ακομπλεξάριστοι στρέιτ, μεταρσιωμένοι γκέι, ευλογημένοι χριστιανοί, ήμεροι αγνωστικιστές, απελευθερωμένοι άθεοι, σοβαροί μονογαμικοί, υγιείς πολυγαμικοί, βαθιά μορφωμένοι, αγνοί ολιγογράμματοι, περήφανα νιάτα, τιμημένα γερατειά. Ο Γιανναράς και ο Γεωργελές. Η Διβάνη κι ο Ζουράρις. Ο Αποστολίδης, ο Ραφαηλίδης κι ο Σαββόπουλος. Η Μαλβίνα κι η Αρβελέρ. Ο Πάσχος και η Κανέλλη. Το ΚΚΕ κι οι δεσποτάδες. Όλοι αυτοί θεωρούμε όλους τους άλλους κατ' αρχήν βλάκες. Ή ανήθικους. Ή μπανάλ. Ή αφελείς. Ή πλανημένους. Κι έτσι αδυνατούμε να ξεχωρίσουμε και τους γνήσια κακόβουλους στο τέλος.

Μετά από τόσα χρόνια που είμαι Έλληνας δεν έχει πάψει να με κουφαίνει η ευκολία και η αυτοπεποίθηση με την οποία οποιοσδήποτε από εμάς είναι έτοιμος να πατρονάρει οποιονδήποτε άλλο. Δεν έχει πάψει να με τρελαίνει σαν πονόδοντος το πόσο λαγνευόμαστε τον ετεροκαθορισμό, πόσο γουστάρουμε να καμωνόμαστε ότι ξέρουμε ποιος είναι ο άλλος, πόσο καυλώνουμε να του πούμε για τη ζωή του, πόσο ποθούμε να του επιβάλουμε αυτό που ξέρουμε γι' αυτόν. Για το καλό του, τελικά.

Ένας είναι ο εχθρός, ειν' ο πατερναλισμός.