Τρίτη 3 Απριλίου 2007

Ναιαιαιαιαιαιαιαιαιαιαιαιαιαιαιαι...

Τεμ τεμ τεριρέμ.

Θα παύσω για λίγο να χτυπώ με "την ρητορικη ευχερεια, την καλη ειρωνεια ή την διαισθηση" μου, την οποία "μπερδευ[ω] συχνα [...] με την επιστημονικη αληθεια" και θα μιλήσω για κάτι πολύ προσωπικό και εντελώς άσχετο με οποιαδήποτε αλήθεια, γενικότερο ενδιαφέρον ή σοβαρό ζήτημα. Στην πραγματικότητα ό,τι ακολουθεί είναι αδιάφορο.

Πάντα θα θυμάμαι εκεί στην αρχή της Πολίτικης Κουζίνας που ταξιδεύουμε από τον μουεζίνη πάνω σε έναν μιναρέ της Πόλης μέχρι έναν καλόγερο (;) κωδωνοκρούστη στην Αθήνα. Χτες στη Λευκωσία θυμήθηκα ξανά αυτή τη σκηνή: αφού έβγαλαν τον σκασμό οι μουεζίνηδες του Ισλάμ που κλαυθμηρίζοντας και τερετίζοντας μάς καλούν όλους σε προσευχή (άρα η τιμωρία μου, σύμφωνα με το Κοράνι, θα είναι 19), μας άρχισαν οι μουεζίνηδες της Ανατολικής του Χριστού Εκκλησίας, κι αυτοί δυναμωμένοι από τα επετειακά μεγάφωνα. Απόψε μάλιστα συντονίστηκαν κακόφωνα ψαλτάδες και μουεζίνηδες.

Επιμένω: δεν έχει καμμιά σημασία αυτό που λέω, εκτός κι αν -- για κάποιο λόγο -- σας ενδιαφέρει το γούστο μου.

Ανέκαθεν ένιωθα στα αυτιά μου τη βυζαντινή μουσική ως ρινοφωνία, κλαψούρα κι ηχορρύπανση: το χειρότερο και πιο δυσβάσταχτο κομμάτι της λατρείας. Αν και συνειδητά θρήσκιο παιδί, ποτέ δε συμφιλιώθηκα ούτε με την ψαλτική, αλλά ούτε και με τη μουεζινική της λαγγεμένης ανατολής. Έτσι, βιώματα του Αθήναιου όπως αυτό και εξομολογήσεις όπως αυτή του Θας μού είναι τελείως ξένες.

Έφτασα να ζηλεύω το είδος μεικτό αλλά άνομο του Σακελλαρίδη -- τις γλυκερές ψαλτοτετραφωνίες. Μέσα σε ένα παγωμένο ξωκκλήσι το Πάσχα του '98 ζήλεψα τους Ρώσους ομόδοξους αδερφούς που το δούλεψαν το θέμα 'χορωδία' περισσότερο.

Προκειμένου να θεραπευθώ από την αμανεδοφοβία και τη λιγούρα που μου φέρνει, επί δεκαετίες ακούω και ακολουθώ πρακτικές συμβουλές: "Πρέπει να ακούσεις πραγματική βυζαντική χορωδία" έλεγε η θεια μου όταν ήμουν παιδί. Πεπαιδευμένη μεν, ρινοφωνία, κλαψούρα κι ηχορρύπανση δε. "Άμα ακούσεις ψαλτική αγιορείτικη θα τα δεις όλα", μου έλεγαν φανατικοί μελουργών συνονόματων με μπλογκάδες. Το τι είδα δε θέλω να πω, αφού μιλάμε για ιερή μουσική και κρίμα είναι να κολαζόμαστε, μέρες που είναι. "Α! σαν της Πόλης τους ψαλτάδες...", μου έλεγαν κυρίες που περιστοίχιζαν ραδιοφωνικές περιηγήτριες καθώς και μία πρώην μου. Τελικά προτιμώ τους μπακλαβάδες της και τα κεμπάπια της (και την ίδια την Πόλη).

Δε με ενοχλεί η οθωμανική κλασσική μουσική, ίσα-ίσα: αρμονία, γλυκασμός, επεξεργασία. Τελικά, επειδή δεν είμαι μουσικολόγος, δεν ξέρω γιατί η μουεζινική και η ψαλτική μού φαίνονται το ίδιο πράγμα και το ίδιο ενοχλητικές: έναρθρες σειρήνες καραβιών, μονότονες, νωχελικές και άνευρες, θέλουνε να σε χώσουνε μέσα στη νιρβάνα με τον τρόπο των επαναληπτικών θιβετιανών ψαλμωδιών: ζαλίζοντάς σε.

Καμμία ανάταση, καμμία κατάνυξη, καμμία μεταρσίωση. Γι' αυτά μου χρειάζονται άλλα: είτε επιλεγμένη μουσική της Δύσης, είτε οι Ρώσοι, είτε να προσπαθώ να επικεντρώνω στα λόγια της Υμνογραφίας, τα μόνα που (άνετα) σώζουν τα μακρόσυρτα αμανελίδικα μινυρίσματα και τα ασπόνδυλα χρωματικά λικνίσματα που εκτελούνται (και ενίοτε κατακρεουργούνται) μέσα στις εκκλησίες μας.

Κάποια μελίσματα μου αρέσουνε μελωδικά για τον ίδιο λόγο που μ' αρέσουν εφήμερα ποπάκια όπως το "I don't feel like dancing" των Scissor Sisters, ο χθαμαλός Βιβάλντι και κάποια της Motown: γιατί είναι κολλητικές οι μελωδίες τους, με τρόπο κάπως εκνευριστικό. Να το πω κι αλλιώς: αύριο δε θα πάω να ακούσω το τετράλεπτο 'οίμοι!' του ανυπόφορου πονοκέφαλου της Κασσιανής. Όμως πάντοτε ξεχωρίζω τον άψογο Κανόνα του Μεγάλου Σαββάτου (ο οποίος μελωδικά είναι τόσο θεσπέσιος, ώστε τον πάνε στο μισό της ταχύτητας συνήθως, ώστε να γίνει κι αυτός νανούρισμα) -- αλλά κι αυτόν θα τον αποφύγω. Ακόμα και το κανονικά εξαίσιο πασχαλινό 'Σαρκί υπνώσας ως θνητός'.

Ασπασμούς στους πρωτοψάλτες: στον φίλο και μπαταζανάκη Χοιροβοσκό και στον Ακίνδυνο. Ελπίζω να μην τα πήραν τα γούστα μου ούτε σοβαρά ούτε προσωπικά, σιγά κιόλας, δηλαδή. Επίσης παρακαλώ τον Πετεφρή να κόψει την πλάκα.

Ερουρέμ και τέρμινα.

GatheRate

18 σχόλια:

  1. Στη σχολή του Σίμωνα Καρά είχαμε έναν major καθηγητή ο οποίος ρωτούσε κάθε νέον σπουδαστή αν είχε στο παρελθόν του μουσικές σπουδές. Πίστευα ότι θα έδινε συγχαρητήρια σε όποιον είχε στην πλάτη του τόσα χρόνια πιάνο, αρμονίες κλπ. Αντιθέτως κουνούσε το κεφάλι του με απογοήτευση και σημείωνε: «Ωχ, αυτά είναι τα προβλήματα! Δυστυχώς δεν θα μπορέσεις να παρακολουθήσεις. Δεν φταις εσύ, έχει καταστραφεί η ακοή σου». Και τον έδιωχνε.
    Είσαι κατώτερο είδος ανθρώπου Sraosha. Δυτικοθρεμμένο και δυτικόφρον. Ευτυχώς για σένα υπάρχει ο σύγχρονος κόσμος που ανέχεται όλες τις τάσεις και όλες τις φωνές, άσε που θα βρεις συμπαραστάτες αμέσως πρόθυμους να συμφωνήσουν πως ναι, είναι απαράδεκτο μουρμουρητό που φέρνει ύπνο (αν όχι ανατριχίλα). Άκου, του αρέσουν λέει όπως κάποια εφήμερα ποπάκια. Ιησούς Χριστός νικά κι όλα τα κακά σκορπά. Π(ι)τού π(ι)τού π(ι)του, στον κόρφο μας.

    (το στερεοφωνικό φταίει. Μόλις ακούσεις το χαμηλομεσαίο του spendor, θα πάθς τμπλάκασ, θα κορτωθείς σα τη πέρτικα και άρον άρον θα μεταβάλεις γνώμη. Πορεύου τώρα και μηκέτι αμάρτανε.)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Μπορείς να φανταστείς αυτο; ----> http://www.ionio.gr/central/gr/events/read/161/

    Έχασα την ευκαιρία να το δω λάιβ, αλλά αν βρω σιντί θα στο στείλω και σένα προς ενημέρωση.

    O Rakashaς που είναι; Δεύρο όξω βρε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Δηλαδή, αν καταλαβαίνω καλά, υπαινικτικώ τω τρόπω λέτε πως όταν οι Reamonn τραγουδούν
    Through the darkest night comes the brightest light
    And the light that shines is deep inside
    It’s who you are
    εσείς τάχαμου δεν καταλαβαίνετε πως πρόκειται για την ηχώ, μετά από αιώνες τραγικής καθυστέρησης, των τσαρτς της καθημάς Ανατολής;

    Αυτό λέτε, το είχα καταλάβει. Αλλά με αυτή την αναφορά στα εφήμερα ποπάκια βεβαιώθηκα.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Πάντως ο πατέρας μου το μεν σιγοντάριζε στο ψαλτήρι, το δε εκστασιαζόταν με την όπερα. Άβυσσος η ψυχή του ανθρώπου.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. @Θάς
    Επέσατε θύματα αδέλφια εσείς σε άνιση μάχη κι αγώνα μετα των καθηγητών του Καρά.(γράψε μου ένα μέηλ ποίος ήτο ο φονεύς των μουσικών σου αναζητήσεων)!

    Βλέπεις οι πιό πολλοί κάνανε αυτό που γίνεται σε όλες τις τέχνες.Κρατούσαν την μανιέρα του δασκάλου (θυμώδης χαρακτήρας) χωρίς να έχουν αφομοιώσει τίποτα απο την στάση του!


    @Μπατζανάκιος
    Το θέμα είναι τεράστιο... κρατώ μόνον το ότι η Βυζαντινή (το σωστό είναι η μουσική της λεκάνης της Μεσογείου) μουσική χρησιμοποιήθηκε για να επενδυθούν τα lyrics... πράγμα ξεχασμένο απο την στιγμή που η Τέχνη άρχισε να αυτονομείται απο την Λατρεία, και οι ψάλτες απέκτησαν (ή έτσι νόμισαν) δική τους οντότητα!

    @Ακίνδυνος,
    Μου διαφεύγει την στιγμή τούτη το όνομα του διάσημου Εβραίου -Αμερικάνου τραγουδιστή της όπερας ο οποίος έχει στο ενεργητικό του και αρκετούς δίσκους ώς κάντορας της Συναγωγής (όπου ψέλνει "Βυζαντινά" άν μπορούμε να αποκαλέσουμε έτσι την μουσική της λεκάνης της Μεσογείου).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Τι μου λέγεις ινα αφήκω την πλακαδικήν - έχουν ήδη εφορμήσει οι μεσογειακίται και μας ολεθρεύουν, τους Πατσινακίτας.

    Ο μόνος τρόπος να αντέξεις των Γραικών, των Σαμάνων, των Ινδών, των Αράβων και των Τατζίκων τα μελίσματα, ήναι ο πλαισιωτικός. Επαρε απλόν ρυθμόν, άς πούμε τον δισκαίον, 4/4 και ξεκίνα:

    νταπ ντουπ νταπ ντουπ...

    Είτα παρακάλεσον τον Ακίνδυνον, επί του νταπ ντουπ να μονωδήσει

    όια, όια, όια, όια ....

    Και τον Χοιροβοσκόν ομοίως, αλλά δια του

    γκόιν γκόιν γκόιν....

    Είτα τηλεφώνει σε φίλους και εκκάλει τους. Τον Αλφα να λέγει

    ζμπρικ ζμπρίκ ζμπρικ

    τον βήτα

    βου βα βου βα βου βα βου..

    και εντέλει, βάλε τον Μπερεκέτη να ψάλλει επί του υποβάθρου δρομαίον τι, ώς το "πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν".

    Θα σοι αρέσει. Το κάμνομεν χρόνια με τον Σβάρτσιχ και υπομένομεν. Ηναι ωσάν να καλύπτεις κινίνο με σακχαρόπηκτον άλικον βάμμα...

    Καλά, παίζω και κάνω πλάκα...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. @thas: ε, άμα είναι να κορτωθώ... (θέλω μόνο μαζί σας, και με το σπλέντορ.)

    @helion: μπορώ να το φανταστώ, ενδεχομένως να θέλω και να το ακούσω, αρκεί να μην είναι τίποτε Anastasija, Άβατον, Lane Moje και ο,τι στη δυτική Βαλκανική λένε turbo-folk...

    @akindynos: η όπερα πέθανε με τον Αμαντέους. Ανέστη στην Αμερική με το μιούζικαλ.

    @Άρχων Πρωτοψάλτη & Καραμπουζουκλή: Κάτσε, κάτσε: δεν ταυτίζεται η το επίκλην Βυζαντινή μουσική με αυτήνα της λεκάνης της Μεσογείου, ούτε καν της Ανατολικής. Τα δημώδη και δημοτικά βαλκανικής και μικρασίας τα λατρεύω, τα αστικά Πόλης τα τραγουδάω με αγάπη και τα πιο γρήγορα της Σμύρνης τα ακούω (όχι αμανέδες, πληζ), τη μουσική της συναγωγής και τις Ουμ Καλσούμ / Φεϊρούζ τις ανέχομαι, την οθωμανική κλασική την καταλαβαίνω, άντε τη γουστάρω κιόλας.

    Τι εννοώ: εννοώ ότι συμφωνώ μ' εσένα στο ότι μου τη σπάει αυτή η περίκλειστη και κανιβαλικά έσωθεν ανακυκλούμενη μουσική αμανέδικη παράδοση που είναι η ιερά μουσική του Ισλάμ και της Ορθοδοξίας. Κάπου εκεί κολλάω και τη νοσηρή ενασχόληση με τα κλάματα των Βεδουίνων καθώς και το να διασκευάζουμε ό,τι έχει τραγουδηθεί ανατολικά της Κορσικής για νέι, σάζι, τζουρά, ταμπλά και κανονάκι. Έλεος, δηλαδή, πια.

    @πετεφρή: Ζήτω οι Πατσινάκες / Πετσενέγοι, ζήτω το Ίλιντεν και το Μπαλκάνι.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. @πετεφρή, iterum: η μέθοδός σας δουλεύει, ω αλάνθαστε! Ναιαιαιαιαιαιαιαιαιαι! Όσο για το "πλούσιοι επτώχευσαν και επείνασαν", δρομαίον, όντως: αυτό είχα στο νου μου όταν μίλαγα για ποπάκια. Γι' αυτό αποφεύγω τις αρτοκλασίες και πηγαίνω στις τσιπουροποσίες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. Μπρέ, τι έγινε το σχόλιο του Θάς...; Το ήφαγε η Ιρανική Λογοκρισία; ή οι οπαδοί του Νικολάι
    Γκλέντωρφ, Πρώην Προέδρου του Συλλογου πρός Διάδοσιν της Εθνικής Ρουμανικής Μουσικής!

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Το έσβησε ο ίδιος ο Θας κι εγώ μετά, ως Άρχων Λογοθέτης, εξαφάνισα σταλινικώς το ίχνος του.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. Για το "χορό των πυρσών" μέσα έπεσες μάλλον.Πάει προς το γνώριμο fusion. Μπορείς να ακούσεις εδώ.
    Καλά να περάσετε.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. @m: ??? (ζμπόνκ!)

    @alberich: μα αυτό μοιάζει με Enigma, Sadeness κι έτσι.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  13. Αυτό εννοούσα.Το fusion είναι "κακή λέξη".

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  14. Και για μένα είναι ανυπόφοροι οι Βυζαντινοί ύμνοι. Θα μπορούσα να ακούω ένα Γρηγοριανό Υμνο για ώρες αλλά ένα Βυζαντινό ούτε για ένα λεπτό.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  15. καλο αρθρο, αργα το προσεξα. να πω την αληθεια ενας λογος που αντιπαθω την ορθοδοξη ψαλμωδια ειναι μαλλον οτι οι ψαλτες ειναι εντελως απαιδευτοι.

    Αλλα και παλι, καλα λες, η βαση της μουσικης πασχει. Τα κολληματα των βυζαντινων που δεν τους αφησαν να ξεφυγουν απο την βαρετη εικονογραφια και την μονοφωνικη μουσικη ποτε δεν τα καταλαβα.

    Ακουστε πολυφωνικες χορωδιες σε ισπανικο μοναστηρι, εκκλησιαστικο οργανο σε στον καθεδρικο της Κολωνιας, Haendel ή Μπαχ σε καμμια καλη εκτελεση και νταξει, καμμια συγκριση...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  16. Χαίρετε ο εν σακελλαριδισμώ συμπεριπεσών (το δίχως άλλο για τους πουρίστες της Ορθόδοξης παράδοσης). Συμμερίζομαι την απαρέσκεια για την καθ' ημάς καθεστηκυία ψαλμωδία, αλλά: ες γην ου τεθέσπισται μ' οικειν τα τελευταία χρόνια έπεσα πάνω σε αριστερό ψάλτη καλλίφωνο, προσεκτικό και -το σημαντικότερο- διόλου έρρινο. Ξέρω, ινκρεντίμπιλε λέκτου, αλλά διόλου έρρινος, ζίλτς, πώς το λένε; Τον έχω ακούσει διάφορες Κυριακές, γιορτές και σχόλες, θα πάω κι απόψε να δω πώς θα τα πάει.

    Μ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή