Κοιτάξτε αυτή τη φωτογραφία. Μοιάζει κάπως με το Πασαλιμάνι ή τη Σαλονίκη. Συμφωνείτε; Ίσως όχι. Πάντως συμφωνείτε ότι αυτές οι παραθαλάσσιες πολυκατοικίες, φάτσα στο λιμάνι, είναι τοπίο τριτοκοσμικής χώρας. Εν μέρει θα έχετε δίκιο. Εν πολλοίς θα έχετε άδικο.
Πριν σας πω από πού είναι η φωτογραφία, ας σπάσουμε το θέμα στα δύο:
Όμορφες πόλεις, άσχημες πόλεις
Οι περισσότεροι θα λέγατε ότι η Λάρισα είναι πιο άσχημη από τη Γλασκώβη, η Αθήνα από το Παρίσι, η Θεσσαλονίκη από τη Βαρκελώνη, το Ηράκλειο από την Κοπεγχάγη. Θα σας πω ότι παραγνωρίζετε τον παράγοντα κλίμα και τον παράγοντα εισροή πόρων από αποικίες και εμπόριο. Τα έχω ξαναπεί αυτά.
Υπάρχει όμως ακόμα ένας παράγοντας: πότε αναπτύχθηκε το κέντρο της πόλης. Της Σιένας (που τόσοι λατρεύουν) τον 13ο αιώνα, κάτι κουκλίστικων πόλεων της Μεσευρώπης τον 17ο, του Λονδίνου και του Παρισιού στα τέλη του 19ου, της Αθήνας τη δεκαετία του '60. Όσο πιο πρόσφατα διαμορφωμένο το κέντρο μιας πόλης, τόσο πιο "απάνθρωπη" μάς φαίνεται. Αυτή είναι μια συγκαλυμμένη αντινεωτερική αξιακή κρίση και σε καμμία περίπτωση αισθητική: η Πανεπιστημίου δεν είναι πιο "άσχημη" από τις ομοιόμορφες λεωφόρους του Ωσμάν. Όποιος βρίσκει την Πλατεία Αριστοτέλους "άσχημη", μάλλον καλύτερα να μην κουβεντιάζει για αρχιτεκτονική και πολεοδομία.
Χώρος για ελιγμούς
Θα πούνε κάποιοι ότι τα πολιτισμένα έθνη αντί να κατεδαφίζουν το κέντρο, π.χ. τα ωραία νεοκλασσικά, παίρνουνε την ασχήμια (βλέπε νεωτερικότητα) και την πετάνε έξω από το κέντρο. Η Βρετανία, γεμάτη ξεκοιλιασμένες πόλεις, είναι αντιπαράδειγμα, αλλά δεν τη λες και πολιτισμένη τη Μεγαλόνησο. Και πάλι, από το Πόρτο και τη Λισαβώνα μέχρι τη Ρίγα και το Ταλίν και από τη Στοκχόλμη και το Ελσίνκι μέχρι την Ιταλία, το Βελιγράδι και τη Σόφια, η μπίχλα, η μαζική στέγαση, το μπετό, τα μεγάλα σουπερμάρκετ, οι βιομηχανίες είναι έξω, κρατώντας το κέντρο κουκλίστικο και φανταιζί. Αυτό το είχα δει πριν κάτι χρόνια στο Τρόντχαϊμ. Κουκλίστικο κέντρο. Κι όταν ρώτησα πού είναι τα μπλόκα και τα ΙΚΕΑ και οι βιομηχανίες, λένε οι Τροντχαμινοί "α, πίσω από το βουνό, βεβαίως: για να μην τρομάζουν οι τουρίστες".
Γιατί στην Ελλάδα ξεκοιλιάσαμε τα κέντρα; Γιατί στην πλειοψηφία τους ήτανε χθαμαλά κι ασήμαντα. Λυπάμαι, αλλά ναι. Και γιατί η χώρα αναπτύχθηκε τις δεκαετίες του '50 και του '60. Αυτό ακριβώς κάνει μερικούς να λένε τις πόλεις μας τριτοκοσμικές. Επαναλαμβάνω, δεν έχετε πάει σε τριτοκοσμικές πόλεις.
Θα ηταν όμως καλό να δούμε τι έγινε σε πόλεις που αναπτύχθηκαν τις δεκαετίες του '50 και του '60. Μη "τριτοκοσμικές".
Όπως αυτή της φωτογραφίας. Πρωτεύουσα ενός φτωχού κράτους με υποτυπώδη μέσα παραγωγής, περιορισμένες υποδομές λόγω ανάγλυφου και μεγάλες επενδύσεις στην εθνική υπερηφάνεια, γνώρισε εκρηκτική ανάπτυξη τη δεκαετία του '50 και του '60 λόγω πετρελαίου. Αποτέλεσμα, το κέντρο ξεκοιλιάστηκε, τα πάντα παραδόθηκαν στην μπουλντόζα και οι λίγες κουκλίστικες χαρούμενα βαμμένες όψεις ξεχωρίζουνε μέσα στην τσιμεντοθύελλα που έφερε η ανάπτυξη και το ξαναχτίσιμο του κέντρου, η επέκταση της πόλης που σκαρφάλωσε τους γύρω λόφους. "Εδώ δεν είχαμε βουνά για να κρύψουμε από πίσω τις πολυκατοικίες", μου έλεγαν γελώντας οι ντόπιοι.
Κι έτσι μοιάζει πάρα πολύ με την Αθήνα το Όσλο.
Υποθέτω κάπως έτσι θα είχε γίνει και η Λευκωσία αν το νησί είχε άλλη ιστορική διαδρομή.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ απορία μου εμένα είναι άλλη: αυτό το 600 στον τίτλο πού παραπέμπει;
Κάποτε είχα την άποψη ότι, στην εποχή τους, θα έβρισκα τα νεοκλασικά κιτς (σήμερα δεν έχω σχετική άποψη). Και ο Κωνσταντινίδης, αν θυμάμαι καλά, έλεγε κάτι παρόμοιο, ότι αν ήταν στο χέρι του θα κατεδάφιζε το "απαίσιο κτίριο Βάιλερ" στου Μακρυγιάννη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕίναι η εξακοσιοστή ανάρτησή μου.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ Λευκωσία αναπτύχθηκε τις δεκαετίες '80 και '90 και ακόμα πιο βιαστικά από τις ελληνικές πόλεις.
Κράτησε όμως το κέντρο της, αυτό θέλω να πω.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕεεεε, μιλάμε για τον εντός των τειχών ερειπιώνα; Μην ξεχνάτε ότι η παλιά πόλη είναι διχοτομημένη από το 1957.
ΑπάντησηΔιαγραφήΜα, αυτό ακριβώς εννοούσα (και ότι την κρίσιμη εποχή της ανάπτυξης, κανείς δεν θα επένδυε σε "ανάπλαση ιστορικού κέντρου").
ΑπάντησηΔιαγραφήΕύχομαι και στις 1000, στο μεταξύ!
δύτη, ναι, αλλά ποιος ασχολείται με το κέντρο της;
ΑπάντησηΔιαγραφήτα συμπαντικά σημαντικά πρώην σχόλια τα κάναμε γαργάρα ε; καλά...περιμένω Βηρυττό, Τέλ Αβίβ ε...το νου σου!
ΑπάντησηΔιαγραφήΜπα, ξεκοίλιασμα σαν το ελληνικό δεν υπάρχει πουθενά στην Ευρώπη. Συμφωνώ μεν με τη γενική γραμμή του ποστ, αλλά νομίζω ότι το Όσλο διατήρησε μεγάλα κομμάτια του κέντρου του αλώβητα. Άσε που έχει υποθαλάσσια που σε πηγαίνει από τη μια μεριά της πόλης στην άλλη και μια όπερα που βγαίνει από τη θάλασσα. Οι δε κάτοικοι μοιάζουν να μην έχουν αυτοκίνητα αλλά σκάφη.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο Τοροντο γνωρισε τη μεγαλη του ανθιση στα σεβεντις. Περα απο μερικα σχετικα κακασχημα κτηρια σαν αυτo και αυτο η πολη γενικα ειναι ομορφη οταν δεν ειναι αδιαφορη. Το downtown core βεβαια ειναι η χαρα του ουρανοξυστη, αλλα το downtown εν γενει ειναι γλυκουλι (παραδειγμα, παραδειγμα και αλλο παραδειγμα) με την εξαιρεση της Chinatown. Απο την αλλη, το harbourfront (στη λιμνη Ονταριο) το ειχαν παραμελημενο (με την εξαιρεση του CN Tower) και πριν καμια δεκαετια αρχισαν να το αξιοποιουν. Τα προαστια βεβαια ειναι κλασικο δραμα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑλλα βεβαια μιλαμε για Βορειοαμερικανικη πολη.
Α, σορι το σωστοτερο ειναι "με την εξαιρεση της Chinatown και του St James Town". Το προσθετω γιατι το St James Town ειναι ισως το κοντινοτερο που εχει το Τοροντο σε Ελληνικου τυπου ξεκοιλιασμα. Στις περιοχες που περιεγραψα σαν γλυκουλες, οι κατοικοι πολλες φορες εκαναν σοβαρους αγωνες για να αποτρεψουν το αντιστοιχο. Απο το Annex πχ υπηρχαν σε καποια φαση σχεδια να περασει μεχρι και ...highway!
ΑπάντησηΔιαγραφήΣυμφωνώ πάρα πολύ με την ανάρτηση.
ΑπάντησηΔιαγραφήΓια μένα η Πανεπιστημίου και η Βασιλίσσης Σοφίας είναι από τους πιο όμορφους δρομους που έχω δει. Και η πλατεία Αριστοτέλους είναι κούκλα, άλλο αν προτιμώ τη Ναυαρίνου προσωπικά. Λίγο σκούπισμα το χρειάζονται βέβαια.
Κατά τα άλλα, αν θέλει κανείς να δει αναρχία, ανοργάνωτη δομή και διαλυμμένο κέντρο, τον καλώ να έρθει μια βόλτα στο Βρυξελλοχώρι*. Κι αν δεν βρει την Αθήνα κουκλάρα μετά, εγώ θα μεταναστεύσω στο Κάιρο! :)
*Με βάση αυτά τα "αντικειμενικά κριτήρια", γιατί κατά τα άλλα εγώ το βρίσκω κουκλάκι το Βρυξελλοχώρι, μάλλον επειδή περνάω καλά εδώ.
ΥΓ. Α, και πριν να διαβάσω πως πρόκειται για το Όσλο στη φωτο, νόμιζα πως ήταν Μονακό ή Κάννες (χάλι μαύρο δλδ)
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο θέμα σου απίστευτο!!!
ΑπάντησηΔιαγραφήΠριν απο μερικα χρονια, ειχε γινει μια εκθεση φωτογραφιας στο Γκαίτε, με φωτογραφιες ενος γερμανου φωτογραφου. Το θεμα ηταν είσοδοι πολυκατοικιων της Αθηνας! Μαλιστα. Και ηταν πολύ ωραίες... Τις βλέπω με άλλο μάτι απο τοτε.
Φωτογραφιζω επισης (μανιωδώς!) εισόδους και πόρτες κτιρίων σε καθε πόλη που επισκέπτομαι, αλλά τις εισοδους των αθηναϊκών πολυκατοικίων δεν μου περασε απο το νου να τις απαθανατίσω. Τι να σημαινει αυτο, αραγε;...
Ναι, αλλά το χανσεατικό Μπέργκεν;
ΑπάντησηΔιαγραφήΔεν ξέρω πώς να συγκρίνω τα διάφορα ξεκοιλιάσματα, οι Βρετανοί είναι πρωταθλητές, οι Αμερικάνοι δεν πάνε πίσω (είχα δει λ.χ. ένα άρθρο, ίσως στο BLDGBLOG, για το περιοδικό κύμα κατεδαφίσεων από Νότο προς Βορρά στο Μανχάτταν.
ΑπάντησηΔιαγραφήΑλλά δε με απασχολούν οι βορειοαμερικανικές πόλεις, με τρεις-τέσσερις εξαιρέσεις δεν έχουνε χαρακτήρα (ή, έστω, ζητήματα ιστορικότητας), τα downtown τους ζουν και πεθαίνουν από τις επιχειρήσεις και οι ίδιες βασίζονται σχεδόν αποκλειστικά σε αξιοθέατα (landmarks) για να έχουν αναγνωρισιμότητα.
Οι ουρανοξύστες μια χαρά είναι: Ρότερνταμ, Φρανκφούρτη, Λονδίνο, Παρίσι...
Τώρα, το Όσλο, ε ναι, έχει διατηρήσει "μεγάλα κομμάτια του κέντρου", μάλλον τα έχει συντηρήσει. Όπως εμείς την Πλάκα και τα Αναφιώτικα, λ.χ. Κατά τ' άλλα χτίζουνε μέσα στο κέντρο σα μουρλοί. Και είναι και καθαρή πόλη. Και την όπερα την έφτιαξαν να έχουνε κι αυτοί ένα αξιοθέατο, ένα landmark.
Πολλοί μου είπαν "ναι, αλλά έχει ωραία πάρκα". Είναι σαν να λέει κανείς "ναι, αλλά η Βαρκελώνη ή η Αθήνα έχουν ωραίες παραλίες": θέμα κλίματος και χωροταξίας είναι αυτό.
Το θέαμα όπως κοιτάς τις Βρυξέλλες από την αποβάθρα του Bruxelles-Midi / Brussel-Zuid κάνει την Πετρούπολη και το Περιστέρι να μοιάζουν αξιοζήλευτα.
Η Αθήνα χρειάζεται δήμαρχο, βασικά. Αλλά αυτά τα είπαμε... :-)
Τέλος, μια ιστορία από το Μπέργκεν της θλίψης και αυτοχειρίας: μια γνωστή μου έχει σπίτι στα 50 μέτρα από τη θάλασσα. Λόγω θολομαυρίλας και ατέρμονης βροχόπτωσης βλέπει τη θάλασσα περίπου 60 μερούλες τον χρόνο. Ίσως να υπερβάλλει.
Με όλο το θάρρος, αντιγράφω το σχόλιο που άφησα ήδη στο Buzz:
ΑπάντησηΔιαγραφήΩραίο είναι το ποστ και ως αντίκρουση στερεοτύπων έχει την αξία του και κερδίζει την αμέριστη συμπάθειά μου. Ωστόσο, η εξήγηση που προτείνει ο οικοδεσπότης στηρίζεται κατ' ανάγκη σε απλουστεύσεις: ο χρόνος ανάπτυξης του κέντρου της πόλης είναι μία από τις εξηγήσεις για την εικόνα που αυτή παρουσιάζει, δεν είναι η μοναδική και σε κάποιες περιπτώσεις ούτε καν η κύρια. Η ιστορική σημασία και, κυρίως, συνέχεια της πόλης, η ατομική και συλλογική αισθητική, ο πλούτος και η διάθεση ανάπλασης συνοικιών που ξέπεσαν αποτελούν παράγοντες με τη δικιά τους αξία για τη σύγχρονη εικόνα μιας πόλης.
Και σύμφωνοι οι ελληνικές πόλεις δεν είναι ακριβώς τριτοκοσμικές. Πολλές όμως όψεις τους είναι πιο κοντά σ' αυτό, παρά στη μέση δυτικοευρωπαϊκή πόλη. Ας πούμε πως ό,τι είναι π.χ. γύρω απ' τον Κηφισό παραπέμπει χαλαρά σε γειτονιές του Κίτο και της Μπογκοτά (ΟΚ, όχι απαραίτητα τις φτωχότερες).
Ένα πολύ καλό δώρο για την 600στη σου ανάρτηση.
ΑπάντησηΔιαγραφή@gasireu: Όλη μέρα σήμερα προσπαθώ να αποκρυπτογραφήσω το εξής: "τα συμπαντικά σημαντικά πρώην σχόλια τα κάναμε γαργάρα ε; καλά...περιμένω Βηρυττό, Τέλ Αβίβ ε...το νου σου!". Δεν τα κατάφερα.
ΑπάντησηΔιαγραφή@rogerios: "με όλο το θάρρος"; σιγά την αυθεντία στην οποία απευθύνεστε. Και τέλος πάντων έχετε δίκιο, δεν είναι όλες οι πόλεις το ίδιο. Κι άλλωστε εγώ ο ίδιος έχω παραπονεθεί για την ελεφαντώδη αδιαφορία μας απέναντι στον δημόσιο χώρο στην Ελλάδα.
Που μας πάει
@kukuzelis: ναι, ναι: δεν είναι όλα ίσα κι όμοια. Ο Πετεφρής (που ξέρει και 975 πράματα παραπάνω από μένα, ο άνθρωπος είναι ειδικός) έχει δίκιο και σε αυτό:
"Οι ελληνικές πόλεις είναι το πεδίο της μάχης ανάμεσα στο έμπορο και στον χωριάτη. [...] Οι πόλεις φτιάχτηκαν μόνον επειδή στην Κατοχή, μερικες χιλιάδες μικροαστοί πουληθηκαν αυτοί και τα επιπλακια τους γιά μερικά γραμμάρια λαδι και μπομπότα, οπότε γάμησαν και οι χωρικοί την σάρκα με τα καλτσάκια. [...]Οι πόλεις αυτές, ως τοξικα και γοητευτικά εργαλεία κοινωνικης απελευθέρωσης, στάθηκαν αιτία κι αφορμή να γεμίζουν τα χωριά με ιταλικό πλακάκι."
ε όχι ευανάγνωστος, γνωστό κουσούρι, λοιπόν
ΑπάντησηΔιαγραφή''τα γνωστα σημαντικά συμπαντικά μηνύματα'' για Ντόρντρεχτ...δεν τα σχολιάσαμε ντε!
Αφου η Δύση θέτει τα πολεοδομικά ερωτηματικά της , αναμένω κανα πόνημα για Μέσες Ανατολές, για να δούμε που ανήκουμε και που γέρνουμε ως έθνος...
κατά τ' άλλα χρόνια πολλά και στα 1000 Καλομοίρα δεν θέλω, θέλω Αλ Γκορ λόγο και στριπ τιζ Τιτα φον Τιζζ! :)
Τι θέλετε μωρέ να σας πω κι εγώ για το Ντόρντρεχτ πια...
ΑπάντησηΔιαγραφήΓενικά οι πραγματικά τριτοκοσμικές πόλεις μού προκαλούνε έντονη κι απότομη αναγούλα, αλλά σε επίπεδο εντελώς αντανακλαστικό και ενστικτώδες, οπότε σε καμμία περίπτωση αυτή η αντίδραση δεν μπορεί να αξιωθεί να μεταφραστεί σε άποψη, γνώμη κτλ. Άσε που (ευτυχώς) δεν έχω δει αρκετές.
Με την (Ν)Τίτα είμαστε σε διαπραγματεύσεις.
Διαβάζω τον Θεοδωρίδη, ή μάλλον και τον Θεοδωρίδη, και αντιλαμβάνομαι πόσο πολύπλοκα είναι τα πράγματα. Άσε που είμαι σίγουρος ότι πίσω από τις φράσεις του (όχι μόνο του Θεοδωρίδη αλλά και τις δικές σου) μπορεί να υπάρξουν επάλληλες αναλύσεις, σε δεύτερο και τρίτο βαθμό ή και παράλληλες. Και καταλήγω, συνηθισμένο αυτό για μένα, ότι κάθε λύση, αν βρεθεί, είναι μια βαρβαρότητα επί της πραγματικότητας. Μόνο που με τα προβλήματα, αυτά που αντιλαμβάνεται κανείς ως προβλήματα, δεν μπορείς καν να πεις απελθέτω απ εμού το ποτήριον τούτο. Κάτι πρέπει να κάνεις υποχρεωτικά, μάλλον γρήγορα, με τρόπο άμεσο ή έμμεσο. Αντιλαμβάνομαι επίσης τη σημασία μιας (κατά πάσα πιθανότητα ελλιπέστατης) αφήγησης των πραγμάτων. Κάτι ταυτόσημο με την ιδεολογία/ψευδή συνείδηση. Η ύπαρξή της σχεδόν με γλυτώνει από την τρέλα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΥΓ Υποθέτω βέβαια ότι προβλήματα και λύσεις είχες κατά νου, εκτός από τα ταξιδιωτικά, όταν έγραφες το ποστ. Δεν είμαι 100% σίγουρος.
Στην Ελλάδα έχουμε το κλασικό παράδειγμα Αργος - Ναύπλιο.
ΑπάντησηΔιαγραφήΤο πάλαι ποτέ όμορφο Άργος αναπτύχθηκε απότομα (και φυσικά καταστράφηκε) λόγω του πλούτου του κάμπου του (πορτοκάλια γαρ) ενώ το φτωχό Ναύπλιο των μεταπολεμικών δεκαετιών αφέθηκε στην μοίρα του και ευτυχώς σώθηκε στην πορεία από τις κοινοτικές επιδοτήσεις με τις οποίες τα ερείπια έγιναν ξανά αρχοντικά (έστω και παραδοσιακοί ξενώνες).
Οι πόλεις οι οποίες έχουν πλέον ένα όμορφο ιστορικό κέντρο είναι φυσικά εκείνεις στις οποίες ιστορικά άκμασε μια σοβαρή αστική τάξη.
Σωστός ο Τζων Μπόης!
ΑπάντησηΔιαγραφήkukuzelis, προτού μας καταπιεί το βαθύ λαρύγγι του σχετικισμού, η πολύπλοκη εικόνα που δίνει η συνάρτηση πληθώρας παραγόντων δεν αποκλείει οι παράγοντες καθεαυτοί να είναι απλοί ή απλοειδείς. Υπάρχει η χωροταξία, υπάρχει το κλίμα, υπάρχει η (τοπική) οικονομία, υπάρχει η στάση ατόμου και ομάδων απέναντι στον δημόσιο χώρο, υπάρχει η στάση μας απέναντι στο καινούργιο, υπάρχουν κι άλλα. Ο κίνδυνος είναι να μπούμε στα πολτός, καπνός, θρασύβουλας.
Μικρή επισήμανση. Εκτός από τον "έμπορο και το χωριάτη", τους μαυραγορίτες και τα λάδια, παίζουν ρόλο, εντελώς πρόχειρα, και η εμφυλιοπολεμική συντριβή της υπαίθρου και η ανάγκη απορρόφησης των συρρέοντων ανειδίκευτων εργατών και το όραμα της αντιπαροχής και το ιδεολόγημα του εκσυγχρονισμού και ο μιμητισμός των δυτικών προτύπων και η καραμανλική «ανασυγκρότηση» και οι πελατειακές εξυπηρετήσεις και η (ηθελημένη / αθέλητη) απουσία ρυθμιστικών αρχών και η υπεροχή του μοντερνισμού και άλλα διάφορα. Also, in passim: Στο Πασαλιμάνι αυτό καθαυτό, από την πλατεία Αλεξάνδρας ως τη Μαρίνα Ζέας δεν έχει κτίρια γραφείων, πλην ενός Carrefour, ενός Σκλαβενίτη, μιας τράπεζας και ενός-δύο άλλων που θα ξεχνάω. Είναι αποκλειστικά οικιστική περιοχή - δεν ξέρω αν φτάνει αυτό για να ζηλέψουν οι Οσλόοι.
ΑπάντησηΔιαγραφή