Προεκλογικά γερόντια

Για τις εκλογές έγραψα στο περιοδικό Μόνο που κυκλοφορεί.

Θέλω να συμπληρώσω τα εξής, στον δρόμο για το πραγματικό μου θέμα, που είναι η κιόλας ξεχασμένη αυτοκτονία του Δημήτρη Χριστούλα.

Πρώτον, υπάρχει κόσμος στα -άντα που θα ψηφίσει ΠΑΣΟΚ συνειδητά, μια και το Κίνημα απαρτίζεται από ανθρώπους δοκιμασμένους στην εξουσία. Ακούγεται βαθύτατα σαρκαστική η προηγούμενη πρόταση, αλλά είναι κι αυτό μια στάσις, νιώθεται. Για κάποιους. Που εξακολουθούν να έχουν και καλώς έχουν πολιτικά δικαιώματα. Κραυγές τύπου "αυτά τα ζώα ψηφίζουν" είναι πολποτισμός.

Δεύτερον, σε αυτό το μπλογκ γκρινιάζω για πάνω από εφτά χρόνια ότι λόγω ζαβής Παιδείας σε αυτόν τον τόπο οι πολιτικές επιλογές εκφράζονται σαν διλήμματα, συνήθως εκβιαστικά. Ξεκινάμε από το "Λαοκρατία ή Βασιλιά", πάμε στο "ή εγώ ή τα τανκς", κάνουμε μια στάση στο "Μνημόνια ή πείνα"... Απλώς να πω ότι πληρώνουμε πλέον ακριβά την αποστροφή του εκπαιδευτικού συστήματος προς την αναλυτική σκέψη και την κριτική σκέψη, για προφανέστατους λόγους: όποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά και δε μασάει κουτόχορτο για πολύ. Επειδή το κουτόχορτο (πολιτικό και εθνικιστικό-πατριωτικό) είναι το σανό που μας ταΐζει η ελληνορθόδοξη (πατριωτίζουσα κι αριστερίζουσα) ιδεολογία, ε, καταλαβαίνετε.

Τρίτον, ήθελα να συμπληρώσω κάτι σχετικά με τον αντιδημοκρατικό χαρακτήρα αστείων του τύπου "κλειδώστε τους ηλικιωμένους σπίτι για να μην ψηφίσουνε ΠΑΣΟΚ και ΝΔ". Σ' αυτό (αλλά και στο προηγούμενο) με πρόλαβαν. Να πω μόνον το εξής: το να κλειδώσεις κάποιον πολίτη (δε μιλάμε δηλαδή για αντιπροσώπους, βουλευτές, γερουσιαστές, δημάρχους κτλ. -- οι οποίοι στο κάτω-κάτω εκπροσωπούν άλλους, δηλαδή εσένα) στο σπίτι για να μην ψηφίσει στις εθνικές εκλογές είναι βαθύτατα αντιδημοκρατική ιδέα. Αν ζοριστώ πολύ, μπορώ να τη σκεφτώ ως ενδεχομένως επαναστατική. Αλλά έτσι μίζερα θα γίνει η επανάσταση των χίψτερ, ρε παιδιά;

Αν πάντως θέλετε να κάνετε σωστές επαναστατικές δουλειές, κλειδώστε άλλη μια κατηγορία ανερμάτιστων και αφελών στα σπίτια τους, τους επαρχιώτες: Α' Β' Αθηνών, Α' Θεσσαλονίκης και Α' Β' Πειραιώς φτάνουνε και περισσεύουν -- οι υπόλοιποι πίσω από τον ήλιο ζούνε, ΠΑΣΟΚ και ΝΔ ψηφίζουνε.

Διαβάζα λοιπόν για τις εκλογές: για το σκάρτο εκλογικό σύστημα που πριμοδοτεί το πρώτο κόμμα και όχι μόνο με αποχές, λευκά και άκυρα. Παρακολουθώ τις εκ του πονηρού επιθέσεις του τύπου κατά του ΣΥΡΙΖΑ, και του Τσίπρα (ο οποίος ωστόσο χρειάζεται επειγόντως τη βοήθεια του Τάλω, ιδίως όταν λ.χ. παινεύει το δάνειο που πήρε η Κύπρος από τη Ρωσία και κάτι τέτοια). Θυμήθηκα την κηδεία του Δ. Χριστούλα: θα έπρεπε λοιπόν να απαγορεύεται στους γέρους να αυτοκτονούνε για πολιτικούς λόγους.

Η αυτοκτονία του Χριστούλα είναι από τα κορυφαία πολιτικά γεγονότα της γενιάς μας, υποκατάστατο μιας εξέγερσης που δεν έγινε, φυσική συνέπεια πραγματικής αγανάκτησης για την κατάσταση υποτέλειας στην οποία μάς έφερε το διεφθαρμένο και παράλληλα ανίκανο πολιτικό σύστημα. Η κηδεία του, στην οποία πήγα για να νιώσω κι εγώ το θρόισμα του παλτού της Ιστορίας, το βάδισμα της Ελευθερίας (κι εσύ αθάνατη εσύ θεία, που ό,τι θέλεις ημπορείς...) έκανε σαφή τρία πράγματα:

α. Την επιτακτική ανάγκη για σοβαρό και στιβαρό πολιτικό λόγο αλλά και σοβαρή θεωρητική συγκρότηση στις όποιες αυτο-οργανωτικές ή αντιστασιακές ή εξεγερτικές προσπάθειές μας. Ο αλληλεγγυισμός είναι απλώς ανεπαρκής, ενώ ο συναισθηματισμός σκοτώνει -- και κυριολεκτικά πλέον, αφού γίνεται άλλοθι του σοβαρού αγώνα. Στην κηδεία έκαναν σώου αυτάρεσκοι μίκηδες, αφελώς και εκ του ασφαλούς αντιμνημονιακοί πατριώτες, ενώ έπαιξε πολύ και η ρητορεία των νεκρών που μεταφυσικώς θα φέρουν τη μεταφορική πολιτική Ανάσταση (δείτε και αυτό το βιβλίο). Μόνον η κόρη του Χριστούλα στον επικήδειό της έθεσε στα σωστά συμφραζόμενα την πολιτική πράξη του πατέρα της.

β. Την πλήρη μαλάκυνση της ευρύτερης κομμουνιστικής αριστεράς, όπως διαφαίνεται από τη ρητορική της. Την καπιταλιστική αγριότητα του 2012 δεν την πολεμάς με αγκυλωμένες ρητορικές του 1936 και του 1944 (στο Πολυτεχνείο δεν έφτασαν οι σύντροφοι ακόμα).

γ. Κατ΄επέκταση, την κυνική αγριότητα των μέσων στο πώς χειρίστηκαν το θέμα· επίσης, την ταξική τους στράτευση εναντίον οποιασδήποτε πράξης, ιδέας ή κίνησης υπονομεύει τις επιλογές της ελίτ: την οικειοθελή και ελλιπώς διαπραγματευμένη υπαγωγή στο Μνημόνιο, τις ρητορικές του κίβδηλου ορθολογισμού (ακόμα ένας κύκλος καπήλευσης του Διαφωτισμού, πολίτες), τον ενστερνισμό της απαραίτητης πολιτικής υποτέλειας, την αποσιώπηση της εξαθλίωσης.


Αυτά τα λίγα και σκόρπια.

Φόβητρα

Όταν ήμουν μικρός, ο φόβος για το μέλλον της χώρας ήταν σχεδόν συνώνυμος της εδαφικής απώλειας: "Μην μπει ο Μεμέτης και μας πάρει τα νησιά", έλεγε ο παππούς ο Πολίτης, σαν να ήταν ο Τούρκος διαρρήκτης. "Με δαύτους θα φτάσουνε τα σύνορά μας στα Τέμπη", προφήτευαν οι νεοδημοκράτες μακροσυγγενείς τη δεκαετια του '80, καθώς ο Αντρέας Παπανδρέου εκγύμναζε το κλισέ περί εδαφικής ακεραιότητας επαναλαμβανόντας ότι "δε θα παραχωρήσουμε ούτε μια σπιθαμή ελληνικής γης / εθνικού εναέριου χώρου".

Μετά ξεχάστηκαν αυτά, ο Μητσοτάκης πήγε να πουλήσει κάτι βραχονησίδες αλλά το μέλλον της χώρας ήταν εξασφαλισμένο με την ευρωπαϊκή ολοκλήρωση, με τις επενδύσεις μας στα Βαλκάνια. Ακόμα και τότε, τη δεκαετία του '90 και μετά, υπήρχε βεβαίως μορμολύκειο: "δε θα μιλάει κανείς ελληνικά σε 10 χρόνια", έλεγαν στη γειτονιά των δικών μου, "μαύρισε ο τόπος" (και δεν εννοούσαν τη σκόνη και τα αιωρούμενα σωματίδια, αυτό που παλιά λέγαμε 'καυσαέριο') μουρμούριζαν κάτι ηλικιωμένοι στα τρόλεϋ. Είχαμε, βλέπετε, γεμίσει Αλβανούς φονιάδες, έτσι τους έλεγαν.

Μετά ξεχάστηκαν ακόμα κι αυτά με τις νέες δόξες των ολυμπιακών έργων, του ευρώ, των Ολυμπιακών, της ισχυρής Ελλάδας των ΚΠΣ (γιατί κάθε τοπικός παράγοντας δικαιούνταν ένα τρίτο αυτοκίνητο, καλό). Το φόβητρο ήτανε πια πνευματικο-θεωρητικό, αν θυμάστε την εκκλησιαστική όπερα μπούφα "ταυτότητες".

Ο φόβος τελείωσε το 2010 ή λίγο μετά: βλέπουμε και ζούμε πια την υλοποίηση ενός καινούργιου και πολύ πραγματικού σεναρίου καταστροφής: φτώχεια-αμάθεια-τυ-ραν-νί-α. Ναι, κατά το πάλαι "ψωμί, παιδεία, ελευθερία".

Απ' έξω

Πλησιάζει η δεύτερη επέτειος από την υπαγωγή μας στην Τρόικα. Ο εξωτερικός έλεγχος έγινε αρχικά αντιληπτός ως ο μοχλός που θα αποκυλούσε τον ογκόλιθο της κακοδιοίκησης, της διαφθοράς, αυτού που από την εποχή Σημίτη αποκαλούμε 'διαπλοκή' κτλ. Κάτι τέτοιο δεν κατέστη δυνατό. Γιατί δεν κατέστη δυνατό, στον βαθμό που ήταν κάτι τέτοιο εφικτό, είναι ζήτημα το οποίο έχει συζητηθεί εκτενέστατα, λεπτομερέστατα και με περισσό πάθος.

Γενικά, εδώ και δύο χρόνια χορτάσαμε λόγια και ρητορικές. Στα μακροπρόθεσμα αποτελέσματα της παρούσας κατάστασης πάντως θα συγκαταλέγεται οπωσδήποτε και η πλήρης χειραφέτηση των μέσων ενημέρωσης: από αρνιά τη δεκαετία του '70, κομματικοί παρατρεχάμενοι τη δεκαετία του '80, πελάτες και συνέταιροι των κομμάτων τη δεκαετία του '90 και μετά, σε στιβαρούς ρυθμιστές και κραταιούς διαμορφωτές ρητορικών, απόψεων και πολιτικών πραγματικοτήτων. Τα ελληνικά μέσα δεν παρασκευάζουν απλώς συναίνεση πια (κατά το τσομσκιανό), παρά κατασκευάζουν πραγματικότητες και ερμηνεύουν με παρρησία και πλήρη αφοβία τα κοινωνικά συμφραζόμενα. Η στρεψοδικία και μονομέρεια της Fox δεν είναι πια εξωτικό στίγμα της αμερικανικής κοινωνίας.

Εν πάση περιπτώσει, κανονικά δεν έχω τίποτε να προσθέσω, εκτός από την προοπτική ενός Έλληνα του εξωτερικού, ο οποίος συνθέτει άποψη μιλώντας με πραγματικούς ανθρώπους αλλά και παρακολουθώντας τα μέσα σε μικρές δόσεις. Όσα θα πω παίρνουν, όπως πάντα, νερό ή, για τους λογιότερους, το χρειάζονται το αλατάκι τους.

Ακούγονται πολλά λοιπόν: ότι η ελληνική κοινή γνώμη πολώθηκε ή διχάστηκε· ότι η πρωτοφανής φονική βία μέσα από την οποία επαναχειραφετήθηκε η "ευνουχισμένη" αστυνομία κι αποκαταστάθηκε στοργικά στον βίαια κατασταλτικό της ρόλο μούδιασε και πάγωσε τους αγανακτισμένους και εξεγερμένους· ότι η κοινωνία καταρρέει ενώ παράλληλα ωριμάζει από τη μια η αυτο-οργάνωση κι από την άλλη ένας μάλλον εστέτ φιλανθρωπισμός·  ότι η πολιτική απαξιώνεται και ότι τα παλιά κόμματα πεθαίνουν· ότι ο φασισμός αναγεννάται από την τέφρα του ενώ η αριστερά, παρά την αβουλία και την ασυνάρτητη, αναιμική, αυτάρεσκη και πολυδιασπασμένη προσέγγισή της, φορτώνεται όλες τις αμαρτίες του δημόσιου βίου από τον καιρό της Βάρκιζας. Ίσως. Παράλληλα, ή και απεναντίας, εγώ βλέπω (και) κάποια άλλα πράγματα.

Πρώτον, οι φτωχοί αυτού του τόπου, οι "υποτελείς τάξεις" που λέει κι ο λενινιστής φίλος, απλώς εξαθλιώνονται περαιτέρω. Γίνονται και τυπικά φτωχοί. Είναι σφάλμα να ξεχνάμε ότι υποφέρουν κι εξαθλιώνονται ήδη από τουλάχιστον το 2004, για να δώσω ένα συμβατικό ορόσημο. Η ανεργία είναι πολύ υψηλή εδώ και χρόνια, η ζωή ήταν δυσανάλογα ακριβή στην Ελλάδα και πριν να αρχίσει το πετσόκομμα μισθών και συντάξεων. Αυτοί ποτέ δεν είχανε φωνή, κάνουν απλώς γραφικά περάσματα απόγνωσης από τους λαζόπουλους και τους αυτιάδες του κόσμου τούτου. Πριν ζούσανε με μακαρόνια και με ψώνια "που έφερνε σπίτι" η γιαγιά κι ο παππούς· τώρα ψάχνουνε στα σκουπίδια. Επίσης τώρα που η δημόσια υγεία αποσυναρμολογείται, αρρωσταίνουν περισσότερο και πεθαίνουνε πιο εύκολα. Ως εργαζόμενοι, παλιά, θα πήγαιναν από εργατικά ατυχήματα και τα συναφή, τώρα σβήνουν αλλιώς, επειδή δεν έχουνε λεφτά για φάρμακα και γιατρούς κτλ.

Δεύτερον, τα (πρώην) μεσαία εισοδήματα βάλλονται ομαδόν αλλά σε γενικές γραμμές δεν έχουνε φτάσει ακόμα στα χάλια των προ Τρόικας φτωχών. Ακόμα, λέω. Επειδή τα μεσαία εισοδήματα είναι στην πλειοψηφία τους νοικοκυραίοι, δηλαδή πολιτικά υποκείμενα με αστρονομικά υψηλή αδράνεια, στις τάξεις τους πρυτανεύει η επιθυμία και η ψευδαίσθηση, η φρεναπάτη μάλλον, ότι τίποτα δεν αλλάζει. Και με τις δύο ερμηνείες: και ότι "δεν αλλάζει ποτέ τίποτα σ' αυτόν τον τόπο" κτλ. κτλ. αλλά και ότι δε θα αλλάξει τίποτα σπουδαίο στον τρόπο ζωής τους. Γι' αυτό και θα αναδείξουν τη ΝΔ σε πρώτο κόμμα στις επόμενες εκλογές και γι' αυτό το ΠΑΣΟΚ θα συνεχίσει να υπάρχει.

Τρίτον, τα μεσαία έως υψηλά εισοδήματα δεν έχουνε κανένα πρόβλημα επιβίωσης. Άλλωστε δε βασιζόντουσαν ποτέ ούτε στη δημόσια παιδεία, ούτε στη δημόσια υγεία, ούτε στις δημόσιες συγκοινωνίες. Απλώς πλέον καταναλώνουν λιγότερο, αποταμιεύουν λιγότερο, δεν επενδύουν πια. Επίσης έχουνε βροντερή φωνή, φωνή καθεστωτική και ψευδεπίγραφα ορθολογιστική: ανάμεσά τους βρίσκονται οι λόγιοι των 4000 ευρώ μηνιαίως (όπως έλεγαν και στο τουίτερ) που κουνάνε το δάχτυλο στην ανάξια, διεφθαρμένη και τουρκοβαλκανική πλέμπα που πετάει αποτσίγαρα στον δρόμο και τα έκανε όλα σαν τα μούτρα της. Την πλέμπα που καλείται με 400 ευρώ μηνιαίως να ζήσει από 2 έως 5 άτομα.

Τέταρτον, το πολίτευμα στην Ελλάδα διαμορφώνεται σε μια περιορισμένης ευθύνης δημοκρατία, σε μια κοινοβουλευτική αυταρχία κατά τα πρότυπα της δεκαετίας του '50, στην οποία οι πολιτικοί που θα επιβιώσουν και οι σχηματισμοί στους οποίους θα συμμετέχουν θα πλασάρονται ως το μετριοπαθές αντίβαρο στις φασιστικές και νεοναζιστικές οργανώσεις. Ήδη οι φασίστες και οι νεοναζί έχουν αναλάβει ρόλους τραμπούκων που αντιμάχονται τους αριστερούς και αναρχικούς "κουκουλοφόρους": οι μεν, ασκεπείς κι ακουκούλωτοι, θα σφάζουνε μετανάστες και θα χαρακώνουν αλλοδαπές (κατά προτίμηση γηραιότερες και βαλκάνιες) πόρνες με την ανοχή της αστυνομίας ίσως, οι δε θα σπάζουνε βιτρίνες τραπεζικών ναών και θα καίνε τα σινεμά μας (και, μια μέρα, την Εθνική Βιβλιοθήκη, όπως λεει η αυτοεκπληρούμενη προφητεία). Κάπως έτσι έχουν ήδη κάνει τη διανομή τα μέσα ενημέρωσης . Άλλωστε, παλαιόθεν η λεγόμενη "αστική τάξη" έβαζε τους ακροδεξιούς να λειτουργούν ως αντίπαλον δέος των αριστερών και των αναρχικών αλλά και ως μορμολύκειο μιας κατάστασης πραγμάτων χωρίς την κηδεμονία της. Δυστυχώς, βεβαίως, πολλές φορές η κατάσταση ξεφεύγει από τα χέρια των "αστών". Να υποσημειώσω επί τη ευκαιρία πόσο ωραία ταιριάζει το ΚΚΕ σε αυτό το σκηνικό, όπως λέει επιγραμματικά κι εδώ: μην κάνετε τίποτα γιατί "είναι καταδικασμένο να αποτύχει" (εκτός απ'το να ψηφίσετε ΚΚΕ).

Πέμπτον: δεν υπάρχει θέμα εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ. Ή θα καταργηθεί το ευρώ ή θα παραμείνουν όλες οι χώρες εντός της ευρωζώνης. Βάλτε κάποιο υψηλό στέλεχος που δουλεύει σε τράπεζα (αυτοί ξέρουν καλύτερα από τους "οικονομολόγους") να σας εξηγήσει γιατί μια υποτιθέμενη έξοδος της Ελλάδας από το ευρώ θα χτύπαγε άσχημα τις μεγάλες χώρες της ευρωζώνης. Μα, θα πείτε, με το επιχείρημα της παραμονής στο ευρώ... ε, αυτό μας πάει πίσω στον ρόλο των μέσων.

Τι θα γίνει λοιπόν; Θα δούμε. Θα δούμε αφού τα μεσαία στρώματα νιώσουν πραγματικά το τέλος του σχολείου, αφού δούνε πανεπιστήμια να κλείνουν, αφού το Υγεία και το Ιατρικό δε θα είναι "για καλύτερα" αλλά η μόνη ελπίδα επιβίωσης, που θα περνάει από κάποιον από τους αυξανόμενους και πληθυνόμενους παντοίους αργυραμοιβούς, αφού υιοθετήσουν τη δίαιτα ζυμαρικών που κάνουν οι όντως φτωχοί εδώ και χρόνια· όταν οι αυτόχειρες καταστηματάρχες και οι οπλοφόροι απολυμένοι πολλαπλασιαστούν. Προς το παρόν, ακόμα, βρισκόμαστε στη σφαίρα της ρητορείας, της χρηστομάθειας, των σεξουαλικών μεταφορών, της κινδυνολογίας. Προς το παρόν, για πολλούς τελείωσε η διαβίωση και 'μόνο', σειρά όμως έχουν η επιβίωση καθώς και οι πολιτικές και ατομικές ελευθερίες μας.

Αλίμονό μας.

Η ελευθερία ως προϋπόθεση

Make my boy realize that, at the side of the everlasting "why", there is a "yes". And a "yes" and a "yes"! -- 'A Room with a View'

Εντάξει, όταν υποσχέθηκα ότι θα γράψω για το σεξ, το εννοούσα φιλολογικώς, ας πούμε. Άλλωστε υπάρχουν αρμοδιότεροι, πιο πεπειραμένοι και πιο ταλαντούχοι από μένα, άντρες και γυναίκες, για να γράψουνε για το θέμα.

Θα γράψω λοιπόν με αφορμή το ότι προχτές τελείωσα επιτέλους τον ανθολογημένο Μεγάλο Ανατολικό. Πραγματικά μυθιστόρημα-ποταμός. Δε θα ξαναμιλήσω για όσα έγραψα στην προηγούμενη ανάρτηση: την ουτοπική πολιτική ιδεολογία του μυθιστορήματος, τον διδακτικό-προγραμματικό του χαρακτήρα, την επαναληπτικότητά του, το ότι θα μπορούσε να γίνει για την ελληνική ερωτογραφία ένας Σολωμός, ένα έργο με το οποίο θα μπορούσε να ανοίξει διάλογο κάθε Έλληνας και Ελληνίδα ερωτογράφος (κλέφτε τον, παιδιά, κλέφτε τον ανελέητα κι ανερυθρίαστα!), αντί να μιμούνται γοτθιές και γαλλικές τσόντες ή να αφηγούνται μεταλυκειακές φαντασιώσεις.

Ο Μεγάλος Ανατολικός είναι μια μεγάλη κιβωτός στην οποία ο Εμπειρίκος φόρτωσε όλα του τα ινδάλματα, πολλά διαβάσματά του, πολλούς καημούς του, όλες του τις ιδέες ως ψυχαναλυτής, ως ποιητής κι ως άνθρωπος, τον ίδιο τον εαυτό του, τις φαντασιώσεις του και -- σημαντικό αυτό -- όλη του την ποίηση. Το βιβλίο περιέχει πανέμορφα κομμάτια, κομμάτια για σχολικά βιβλία: που μπορούνε να σε εκπαιδεύσουνε στο τι είναι λογοτεχνία και γιατί ασχολούμαστε με αυτή την ιδιότροπη απόλαυση. Λόγου χάρη, το κεφ. 96 περιέχει μια ονειρεμένη και ονειρική περιήγηση της Άνδρου των παιδικών χρόνων του Εμπειρίκου. Έχεις κομμάτια που κάνουνε κομψό παστίς των γαλλικών μυθιστορημάτων που μεταφράζονταν σωρηδόν στην καθαρεύουσα, διαμορφώνοντας τη γλώσσα και την αφήγησή μας -- κι όχι μόνο σε λογοτεχνικό επίπεδο. Έχεις μακροσκελή παραθέματα και φευγαλέους υπαινιγμούς. Έχεις επίμονα μοτίβα (τον παφλασμό των κυμάτων λ.χ.) και στιγμιαίες μαρμαρυγές. Πραγματικό έργο ζωής ο Μέγας Ανατολικός, από αυτήν την άποψη.

Υπάρχει πολύ σπέρμα σε από το βιβλίο αλλά και πολλές λεπτές διακρίσεις, σχεδόν σοφές. Υπάρχει πολλή ελευθεριότητα αλλά και τρυφερότητα και πόνος, και βάσανο. Βρίσκεις άφθονη μεγαλοστομία και τολστοϊανά οράματα μα και ποίηση συγκλονιστική.

Ποίηση όχι μόνον υψηλή: του ωκεανού, του Πανός, του έρωτα, των μηχανών και του κύτους του πλοίου, της Ουτοπίας. Υπάρχει άφθονη γλωσσική τσαχπινιά στον Μεγάλο Ανατολικό, σχεδόν όσες και λαγνουργίες. Ανάκραση δημοτικής και καθαρευούσης, ποιητικά και με ίμερο. Το κεφάλαιο 54 από την αρχή έως το τέλος (όπου κι ένα "εις την άκραν της σφυζούσης αφαντάστως πούτσης του"), το τσαχπίνικο "συμπαθής ψωλοτρομπάρισσα" στο 39, κάτι "χονδρομπουρνέλλα" στο 45, η πληροφορία στο 40 ότι η "γαμική διαδρομή" λέγεται και "γαμιά" (κατά το "χεριά" κτλ.), μνημειώδεις διατυπώσεις όπως η "τέτοια λόγια ερωτικά, της τρυφερότητος και της καύλας" στο 68. Εύστοχα σύνθετα σαν το "γαμοπαρμένος" στο κεφάλαιο 41· κάτι σαν το "καρδιοσπαράχτρα θλίψη" στο 53, κι αχ αν την έχει πει καλύτερα κανείς τους τη θλίψη ποτέ.

Ο Μέγας Ανατολικός θα έπρεπε να είναι η αρχή, θα έπρεπε να γίνει η αρχή. Η αρχή για "να συζητάμε τα κορμιά μας και τα λάγνα έργα τους όχι γιατί μας έχει κόψει η καύλα τα γόνατα και γιατί είμαστε λιγούρια και μπακούρια και αγάμητες, παρά γιατί πρέπει να συζητιούνται και αυτά στη δημόσια σφαίρα". Η αρχή για να αρχίσουμε να γδέρνουμε το σκληρό βερνίκι της καταπίεσης, έστω στα ερωτικά μας, έστω και λίγο, που κάνουν τον Άρη Μαραγκόπουλο να παραπονιέται δικαιολογημένα στον πρόλογο ενός μυθιστορήματός του (δε θυμάμαι ποιου) ότι δεν μπορείς να γράψεις για τον έρωτα όταν απευθύνεσαι σε ελληνικό λογοτεχνικό κοινό. Ακόμα χειρότερα: το σκληρό βερνίκι της καταπίεσης, εξαιτίας του οποίου στο φουτουριστικά αριθμημένο 2012, όπως γράφει εδώ,

"Την αυτοδιάθεση του κορμιού σου την [βαφτίζουν] πουτανιά", παρότι "τίποτα άλλο στον έρωτα που τόσο προφασίζονται δεν είναι ηθικό πέρα απο τα γυμνά σώματα που αδυνατούν να κρύψουν την αλήθεια... [...] Οι ώρες, οι μέρες, οι μήνες ή τα χρόνια που περνάμε με τους ανθρώπους που επιλέγουμε να ξαπλώσουμε δίπλα τους είναι το δώρο που κάνουμε ο ένας στον άλλον."

Όχι,  δεν πιστεύω καθόλου στις πρακτικές χρήσεις και στη χρησιμότητα της λογοτεχνίας, στους πλεχανοφικούς και σταλινικούς (του αποδίδονται έργα γλωσσολογίας και θεωρίας λογοτεχνίας) συσχετισμούς κοινωνίας και τέχνης του λόγου. Αλλά ο Εμπειρίκος ξεκάθαρα γράφει, συν τοις άλλοις, και ένα ογκώδες μανιφέστο. Εν πολλοίς ξεπερασμένο: συμβαίνει αυτό με τα μανιφέστα. Αλλά, όπως και με άλλα μανιφέστα, ο Μέγας Ανατολικός είναι φορέας μεγάλων αληθειών και μεγαλύτερων αναγκών, της εξής μίας: της ανάγκης για ολόπλευρη κι ολόψυχη ελευθερία.

Το Χάος της αγάπης Β'

Φαντάζομαι μια κινηματογραφική σκηνή από αυτές που δε γυρίζονται πια, γιατί μας εφαγε η ειρωνεία κι ο μεταμοντερνισμός κομμάτι-κομμάτι σαν μπισκοτάκι. Ο Μάλαμας τραγουδάει το "Σ' τα είπα όλα" (σιωπή, ΔΜ) και δυο εραστές κοιτιούνται με νόημα. Το ανάλογο νόημα.

Πήγα χτες σε μια μουσική σκηνή, καιρό είχα να πάω. Με κάλεσε ένας φίλος, από τους πιο οξυδερκείς ανθρώπους που έχω γνωρίσει στη Μεγαλόνησο (λέμε "οξυδερκής", δε λέμε "έξυπνος" -- είναι βρώμικη λέξη. Έξυπνος είναι ο Θέμος, ο Μπένυ, ο Μεγαλοδημοσιογράφος. Ο έξυπνος λέει εξυπνάδες, σοφιστής πουλημένος). Άκουγα τη 'Ρωγμή του χρόνου' και θυμήθηκα ένα στίχο από το Λύκειο, Αντιγόνη:

ἀλλ᾽ οὐδὲν αὐτῷ τῶν ἐμῶν μ᾽ εἴργειν μέτα

Οι εμοί. Η Αντιγόνη εννοεί την οικογένεια, τον πεθαμένο Πολυνείκη. Οι εμοί εμοί; Οι φίλοι. Οι δικοί μου. Οι αγάπες.

Την τελευταία λέξη για την αγάπη την έχει πει ο Απόστολος Παύλος στο κεφάλαιο 13 της Α' προς Κορινθίους, στον γνωστό "ύμνο της αγάπης". Όσο κι αν προσπαθούν οι θεολόγοι να τον κουρέψουν και οι οπαδοί του πρακτικού βίου να τον θαμπώσουν, εκεί τα λέει όλα. Φίλα με τώρα.

Όλοι κάπου θα ξοδέψουμε τις ζωές μας. Το στοίχημα του Πασκάλ δεν είναι παρά ένα στοίχημα. Αν είναι να τις ξοδέψουμε, ας τις ξοδέψουμε στην αγάπη. Αυτό σκεφτόμουν έφηβος. Αυτό σκέφτομαι τώρα. Μυαλό δεν έβαλα.

Σέβομαι και τιμώ όλος δέος και ευγνωμοσύνη τον έρωτα, το πάθος που (όπως είπε κάποτε μια αγάπη) καταναλώνει σκοτάδια και παράγει θερμότητα, κάποτε και φως. Τον έρωτα τον σέβομαι και τον τιμώ με το σώμα και με το πνεύμα και ολόψυχα. Αλλά αναγνωρίζω, κάθε μέρα της ζωής μου, την υπεροχή της αγάπης. Ιδίως τώρα πια, την εποχή μετά τον καταναλωτισμό, την εποχή που το δήθεν λίγοι πια είναι πρόθυμοι να χάψουν και να ανεχτούν. Κι είναι αλλόκοτο αλλά όμορφο πώς μία αγάπη μπορεί να φωτίσει πλαγίως άλλες αγάπες, κι όλες τους μαζί ετερόκλητες και ποικίλες σχέσεις κι αλισβερίσια και συναντήσεις και συνδέσμους.

Η ζωή δεν είναι απλή. Τα μεγάλα λόγια είναι ωραία κι εμψυχώνουν, αλλά η ζωή είναι πέρα και πάνω από αυτά. Δεν είμαστε εμείς και οι απόψεις μας, οι αλήθειες που σεπτά και όλο ευλάβεια λιτανεύουμε, υπεράνω της ζωής. Η ζωή ξέρει να μας ρίχνει σκαμπιλάκια, συνήθως όταν πιστέψουμε ότι, ξέρω γω, πορευόμαστε μέσα της με τιμή και κατά συνείδηση, όταν θα πούμε "οὐκ εἰμὶ ὥσπερ οἱ λοιποὶ τῶν ἀνθρώπων, ἅρπαγες, ἄδικοι, μοιχοί, ἢ καὶ ὡς οὗτος ὁ τελώνης". Η ζωή θα μας καλέσει για εξηγήσεις πάνω που θα νομίσουμε ότι είμαστε τακτοποιημένοι στις υποχρεώσεις μας απέναντί της. Και τελικά θα μας υπαγορεύσει τους όρους της ρητά και χωρίς πολλά περιθώρια για δικές μας ερμηνείες.

Καθένας από εμάς έχει 2-3 πράγματα εύκολα, διαφορετικά ο καθένας, και δυσκολευόμαστε σε όλα τα άλλα. Όταν σμίγουμε μπορούμε να δώσουμε από αυτά που είναι για εμάς εύκολα. Ή μπορεί να καθιζήσουμε παρέα, και να αφήσουμε αυτό που δυσκολεύει εμάς να κάνει και του άλλου τη ζωή δύσκολη. Αυτό είναι θέμα επιλογής.

Για το σεξ και για το Βερολίνο θα γράψω άλλη φορά. Το υπόσχομαι. Πάω τώρα για ύπνο.