Το σώμα μάς αφορά όσο είναι ζωντανό. Δηλαδή, το σώμα μάς απασχολεί ενόσω είναι κάποιος.
Παράδειγμα, το σώμα μάς θέλγει και μας καυλώνει και μας χαρίζει ηδονές κι οργασμούς όσο είναι κάποιος και με την προϋπόθεση ότι είναι κάποιος. Όχι “το σώμα κάποιου”, αλλά κάποιος. Δεν είναι απαραίτητο να μιλάμε για πρόσωπο, αν και η διολίσθηση από το “κάποιος” στο “πρόσωπο” είναι λογικώς αναμενομένη στον όλο εξιδανικεύσεις και μεγάλες αφαιρέσεις πολιτισμό μας. Δεν ποθούμε και δεν ερωτευόμαστε και δεν λαγνουργούμε με πρόσωπα, παρά με κάποιον ή κάποια. Από αυτήν την άποψη, ο έρωτας είναι ανθρώπινος αλλά όχι προσωπικός. Ναι μεν δεν έχει τίποτα το ζωώδες, είτε μιλάμε για γούστο της μιας αρπαχτής είτε για αυτό το πράγμα που βρίσκεται στις παρυφές της αγάπης, αλλά δεν είναι προσωπικός ο έρωτας· πολύ απλά, ο έρωτας δεν είναι φιλία. Ο έρωτας εξαρτάται περισσότερο από το πώς μιλάει η άλλη ή από τη νοσταλγία μας για τις γάμπες της ή από τις ιδιοτροπίες του φιλιού της, παρά από την κοσμοθεωρία της, τις επαγγελματικές επιλογές της ή τα μουσικά γούστα της. Ναι, ο έρωτας προσφέρει δυνατότητες για μέθεξη σε αδιανόητα βάθη και μεταρσιωτικές εντάσεις: και ο Χειμωνάς και ο Ροθ συμφωνούν ότι τελικά κανείς δεν είναι σοφότερος από το σώμα και κανείς δεν είναι ανώτερος του έρωτα. Αλλά ήδη από την εποχή του Ψελλού δεν συγχέουμε τις δυνατότητές του με το ίδιο το πράγμα, όπως δεν συγχέουμε τον συγγραφέα με τα κείμενά του.
Γενικότερα το σώμα μάς απασχολεί ενόσω είναι κάποιος: ενόσω πάσχει, κρυώνει, το πιάνει κόψιμο, πεινάει, παραλύει, διψάει, αρρωσταίνει, στέκεται προς ενατένιση, μεθάει, κουράζεται, φονεύεται, κατουριέται, ζεσταίνεται, γίνεται κτήμα ή αντικείμενο βασανισμού. Κάποια από τα πάθη αυτά μάς φαίνονται πολιτικότερα από άλλα, π.χ. άλλο ο εξανδραποδισμός και άλλο η δίψα και το κόψιμο. Βεβαίως εξανδραποδισμός και βασανισμός δεν υφίσταται παρά μέσα σε ένα πολύ συγκεκριμένο πολιτικό πλαίσιο, καθώς επιβάλλεται από κάποια αυθεντία (την οικογένεια, το κράτος, το ιερατείο κτλ.), ενώ από τη δίψα ή την αρρώστεια δύσκολα ξεφεύγει κανείς. Ωστόσο, η πείνα ενός ανθρώπου (και πώς ή πόσο εύκολα θα την κορέσει) ή το χέσιμο ενός ανθρώπου (και αν θα πρέπει λ.χ. να πληρώσει για να χέσει) δεν μας αφορά αν δεν είναι κάτι που παθαίνει κάποιος. Και το να είσαι κάποιος είναι και πολιτικό ζήτημα.
Θα αντιτείνει κανείς ότι σε μια πρωτόγονη κατάσταση το πώς αντιμετωπίζεις την πείνα, την δίψα, το κρύο κτλ. εξαρτάται αποκλειστικά από δεξιότητες που έχεις εσύ ο ίδιος: ψάρεμα, κυνήγι, απλή οικοδομική. Εξαρτάται επίσης και από το κατά πόσο είναι φιλόξενο το περιβάλλον στο οποίο βρίσκεσαι: αλλιώς στην τούνδρα, αλλιώς στο Ρουμπ-Αλ-Χαλί, αλλιώς σε κοιλάδες με καρποφόρα. Με δυο λόγια, θα αντιτείνει κανείς, και πρόκειται για σκεπτικό πολύ της μόδας, ότι ο πρωτόγονος άνθρωπος και το σώμα του είναι μόνος απέναντι στη φύση και στα στοιχεία της. Όντως η εποχή θέλει να βλέπει τα πάθη του σώματος ως εντελώς πρακτικά ζητήματα η επίλυση των οποίων προϋποθέτει προσκοπικές δεξιότητες, άριστη φυσική κατάσταση και γνώσεις τροφοσυλλεκτών ως προς το τι είναι εδώδιμο και πόσιμο.
Βεβαίως πρόκειται για σοβαρή πλάνη: οι τροφοσυλλέκτες πρόγονοί μας δεν πέρασαν δεκάδες χιλιάδες χρόνια ανθρώπινης προϊστορίας τριγυρνώντας ολομόναχοι και χτισμένοι στα κρόσφιτ σαν τον Ταρζάν ή σαν τον Bear Grylls. Οι τροφοσυλλέκτες ζούσαν και ταξίδευαν ως κοινότητες ανθρώπων, μικρές οργανωμένες κοινωνίες με καταμερισμό αρμοδιοτήτων και καθηκόντων αλλά χωρίς εξουσία όπως την κατανοούμε σήμερα (δηλαδή συνδυασμό απραξίας και αυθεντίας). Οι τροφοσυλλέκτες ήξεραν ότι κανείς δεν πεινάει μόνος, ακριβώς γιατί είναι κάποιος, ότι κανείς δεν κρυώνει μόνος, ότι κανείς δεν πεθαίνει μόνος (αν και χωρίς σύγχρονη ιατρική θα του συνέβαινε το πολύ μέσα σε 3-4 δεκαετίες από τη γέννησή του). Και όταν έπαυε να είναι κάποιος με τον θάνατό του, θα του απέδιδαν τιμές και θα του χάριζαν κτερίσματα.
Από τον έρωτα μέχρι την πείνα, από τον εξανδραποδισμό μέχρι τα βασανιστήρια, από την κούραση μέχρι την αρρώστεια (ιδίως αυτήν!) όσα υφίσταται το σώμα τα υφίσταται ενόσω είναι κάποιος. Από αυτή την άποψη, πρόκειται για παθη λιγότερο ή περισσότερο πολιτικά, πάθη που αφορούν την κοινότητα, αφού είμαστε κάποιοι μέσα στην κοινότητα, την κοινωνία (αν προτιμάτε).
Πάντως, παρά τις όποιες εντυπώσεις, το λιγότερο πολιτικό από τα πάθη πρέπει να είναι ο έρωτας, και μάλιστα σε έναν κόσμο με αποτελεσματικές μεθόδους αντισύλληψης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου