Πέμπτη 11 Μαΐου 2006

Μουσική από το Δυτικό Βασίλειο

Δε θα σας πω για τους κακόμοιρους τους Πιραχά (Pirahã) και τη γλώσσα τους, το έκανε ήδη ο Old Boy με τον δικό του λυρικοσαρκαστικό τρόπο εδώ.

Θα ξεκινήσω από κάποιες σκέψεις και θα πάω σε κάποιες διαπιστώσεις.

Το ελληνικό κράτος (από τον καιρό που ήταν κυκλαδορουμελομοριάς) λειτουργεί (και) ως σύμβολο. Εκπροσωπεί, ενσαρκώνει ή και υποστασιάζει -- αν προτιμάτε, την παρουσία του Ελληνικού πνεύματος στον σύγχρονο δυτικό κόσμο με χειροπιαστό τρόπο και εκτός και εντός των εκάστοτε ελληνικών συνόρων: με τα τοπωνύμιά του, με την ιστορία του, με τη γλώσσα του, με τα ερείπιά του, με χίλια-δυο τόσα άλλα. Αυτό ήτανε πολύ σημαντικό για τον 19ο αιώνα που την είχε ψωνίσει με την Ελλάδα, τον ελληνισμό, τα κλασικά γράμματα και την κλασική τέχνη. Με άλλα λόγια, το ελληνικό κράτος δε στήθηκε για να στεγάσει τους καλοκάγαθους Κεντρο-Σλάβους των νοτίων Άλπεων (Σλοβένους), ούτε τους απογόνους Κελτών, Πικτών και Βρετανών (Σκωτσέζων), ούτε τα ορεινά περισσέματα του φιλέτου της Ευρώπης (Ελβετία) αλλά τους οιονεί απογόνους του Ur-πολιτισμού στο κέντρο του Δυτικού Πολιτισμού και τα μνημεία αυτού του πολιτισμού, από τα ανύπαρκτα ερείπια της Σπάρτης έως τα στενά της Σαλαμίνας. Από ιδεαλιστική και ιδεολογική άποψη, μόνον ένα λόγου χάρη εβραϊκό κράτος θα ήτανε πιο σημαντικό (όμως οι Εβραίοι είναι κακοί και δόλιοι άνθρωποι, γι' αυτό και άργησε να υλοποιηθεί το συγκεκριμένο σενάριο -- άσε που, αντίθετα με τους Έλληνες, ήταν όλο διχόνοιες και δεν έλεγαν με τίποτε να πάνε ούτε στην Ουγκάντα ούτε στην Ουρουγουάη).

Άρα, εφόσον το ελληνικό κράτος θεσμίστηκε ως κράτος-έμβλημα του Δυτικού Πολιτισμού, ως η κολοβή Ντίσνεϋλαντ της κλασικής εποχής, ως ένα απέραντο μουσείο, τελικά καταλήγω να θεωρώ λογικό που το δέρνει ο μαύρος εθνικισμός, η άκρατη σπουδαιοφάνεια, ο επεκτατισμός, η συλλογική οίηση, ποικίλοι μεγαλοϊδεατισμοί και καταλήγω να το θεωρώ φυσικό που την πήρε τελικά και την Ολυμπιάδα (το Ολυμπιακό Ιδεώδες δεν εμφορείται από πανανθρώπινα ιδανικά, μια μαξιμαλιστική έκφραση πανδυτικισμού είναι -- η ελευθερία και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι πανανθρώπινα).

Τι κάνει λοιπόν το ελληνικό κράτος ως κράτος-έμβλημα του Δυτικού Πολιτισμού, ως η κολοβή Ντίσνεϋλαντ της κλασικής εποχής, ως ένα απέραντο μουσείο που θέλει να είναι πιστό στη θέσμισή του, ως ένα κράτος που θέλει (όπως καλή ώρα η Γαλλία) να δικαιολογεί στη διεθνή κοινότητα τον εθνικισμό του, τις αντιμεταναστευτικές πολιτικές του, τον ντεκαφεϊνέ θρησκομιλιταρισμό του (ποιος τολμάει να σατιρίσει με δριμύτητα Στρατό και Εκκλησία;), τις εκλεκτικές συγγένειές του, τη διεκδίκηση τοπωνυμίων, τη σταδιακή σύνθλιψη του χαρακτήρα εθνογλωσσοθρησκευτικών μειονοτήτων; "Με το να θεραπεύει τις επιστήμες, τον πολιτισμό, τα γράμματα, τις τέχνες." Αυτό εν ολίγοις ήτανε και το πνεύμα πίσω από την ένταξη της Ελλάδας στην ΕΟΚ: ούτε ελεημοσύνη θέλανε (τότε) να μας δώσουν (όπως στους δέκα νεήλυδες), ούτε τα λεφτά μας ζητούσαν (όπως στο κύμα Νορβηγία-Σουηδία-Φινλανδία-Αυστρία): εμείς εκπροσωπούμε το Geist, το (ευρωπαϊκό) πνεύμα!

Αντί να κλαυτώ γενικώς για το ότι ούτε την (ιδεο-φαντασιακή) θέσμισή του δεν τιμάει το Ελληνικό, θα επικεντρωθώ στην εκκωφαντική απουσία μιας πτυχής της: την αποπνικτική έλλειψη μουσικής παιδείας στην Ελλάδα.

Μουσική παιδεία δεν είναι να ακούς Μπαχ στο πούλμαν, Φίλιπ Γκλας στο τρόλεϋ, Παγκανίνι στη φάμπρικα και 'sensual classics 7' στο κωλάδικο, δεν είναι να γνωρίζεις πότε πέθανε ο Μότσαρτ και εάν ο Σούμαν είχε σύφιλη, δεν είναι να θεωρείς τον Ραχμάνινοφ χαλαρωτική μουσική και τον Μπετόβεν πηγή έμπνευσης, δεν είναι να αναγνωρίζεις ότι η παράφωνη κόρνα του ταρίφα μπροστά σου παίζει μια δευτέρα. Επίσης, έλλειψη μουσικής παιδείας δεν είναι η ύπαρξη Βέρας Λάμπρου και Μπέλας Μπούλα, δεν είναι η μυθική προβολή των ντενεκέδων του σκυλοπόπ, δεν είναι ο ισχυρισμός πως το Παγκάκι (Πεγκάκι, μπαρδόν) έχει σωστή φωνή (έχει, αλλά τι τραγουδάει). Για μένα η πιο μπανάλ έκφανση έλλειψης μουσικής παιδείας με βρήκε κατακέφαλα στο Île St. Louis, τρώγοντας παγωτό Μπερτιγιόν σε ένα καφέ με τη Missa Solemnis χαλάκι / ηχητικό μπακγκράουντ.

Τελικά μουσική παιδεία είναι (ανάμεσα σε άλλα) να μπορεί ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού να εκτιμάει και να απολαμβάνει τη μουσική, να κουτσοδιαβάζει μουσική και να κουτσοτραγουδάει και να κουτσοπαίζει και κανα όργανο. Να ξέρει με ποια μουσική θα κάνει έρωτα, με ποιες θα χορέψει, με ποια θα ξεδώσει, με ποια θα βρει ανάταση, με ποια θα χαλαρώσει -- και να του έχουνε δοθεί από την κοινωνία τα εργαλεία για να διαμορφώσει τις δικές του προτιμήσεις ο καθένας αναλόγως. Όπως είμαστε τώρα, μουσικά μοιάζουμε με μια αγράμματη κι αδιάβαστη κοινωνία όπου ψαγμένα και μερακλίδικα άτομα, μοναχικές μονάδες, ψάχνουνε και βρίσκουν και βασανίζουνε τη μουσική, είτε ως εκτελεστές είτε ως ακροατές, κι αυτή τους ανταμείβει.

Αφού σκοπεύουμε να βαραίνουμε τον κόσμο, τους ξένους μας (εμείς, οι κάποτε κατ' εξοχήν ξένοι) και τους γείτονές μας με την εθνική μας έπαρση, με την μάλλον αμερικανικής εμπνεύσεως ριγέ σημαία μας και με τις αρχαίες πέτρες που φυτρώνουν στα ζηλευτά ξερονήσια και τις κατσικοπλαγιές μας, με το ότι μας έπεσε το λαχείο να έχουμε στην κορφή της πρωτεύουσάς μας το τοτέμ της Δύσης και όχι κανένα φρούριο, ας δικαιολογήσουμε επιτέλους την ξιπασιά και τη βία που παράγουμε (κι έχουμε παραγάγει) δίνοντας πίσω κάτι, δικαιολογώντας λίγο την ύπαρξή μας: κάνοντας πολιτισμό, ίσως και μουσική.

Υστερόγραφο: Δυτικό Βασίλειο (χσι λα) είναι το όνομα της Ελλάδας στα κινέζικα, μου το θύμισε σήμερα η xilaren: μέχρι και τους Κινέζους έχουμε πείσει για τη σπουδαιότητά μας...

GatheRate

12 σχόλια:

  1. Πότε το γραψες αυτό αδερφέ μου και είναι ακόμα ασχολίαστο;

    Τι στιβαρός λόγος. Βαριέμαι και μόνο στην ιδέα κάποιος να αρχίσει το μουτζούρωμα με διάφορα "ναι-μεν-αλλά" και μια σειρά άλλες συνήθεις κοινοτοπίες. Λες και τον αντίλογο δεν τον περιέχεις...

    Δεν έχω να προσθέσω τίποτα (πλην επαίνων) θυμίζοντας ότι οι απόψεις, όταν εμφανίζουν αυτή τη διαύγεια και καθαρότητα, δεν είναι ποτέ αποτέλεσμα του περίφημου (και τόσο συκοφαντημένου) "ορθού λόγου" και μόνον, αλλά μιας σύνθετης, ευαίσθητης και εξαντλητικής επεξεργασίας του βιώματος.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Πολύ μου άρεσε αυτό το «λυρικοσαρκαστικό». Θα το δείχνω στα εγγόνια μου μια μέρα :)
    Πολύ ενδιαφέρον κείμενο και σε πολλά απ' όσα λες συμφωνώ.
    Δυο ενστάσεις μόνο:
    - Δέρνει το ελληνικό κράτος ο επεκτατισμός;
    - Ποιος τολμάει να σατιρίσει με δριμύτητα Στρατό και Εκκλησία, ρωτάς.
    Πάρα πολλοί, νομίζω.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Έγραψα τα «ναι-μεν-αλλά» μου και τις άλλες συνήθεις κοινοτοπίες, πριν δω το σχόλιο του Thas :))

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Ίσα, ρε γενναίοι, σιγά το θέσφατο.

    ;-)

    Νομίζω (προσοχή: το 'νομίζω' περιέχει επιφύλαξη, όπως αρμόζει)πως σήμερα ο επεκτατισμός λέγεται 'τοπική υπερδύναμη' / 'ισχυρή Ελλάδα': να αγοράσουμε κι εμείς όσο πιο πολλά Βαλκάνια μπορούμε.

    Αλλά για αυτά και για τα άλλα χρειάζεται νέο ποστ.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Το "ναι μεν αλλά" μου: το τοτέμ της Δύσης υπήρξε και φρούριο μέχρι την ανεξαρτησία, μετά έγινε σκέτο τοτέμ.

    Ωραίο κείμενο. Υποψιάζομαι ότι η κατάσταση είναι αντίστοιχη με τη διγλωσσία. Ο κλαρινιτζής/μπουζουξής, ο ψάλτης και ο κλασσικός/ελαφρός μουσικός ανήκαν σε ξεχωριστούς κόσμους, αρκετά πιο ασύνδετους από αντίστοιχες καταστάσεις στη Δύση.

    Με τον ίδιο τρόπο που ο μέσος έλληνας πριν το '76 δεν μπορούσε να εκφραστεί γλωσσικά και ακροβατούσε μεταξύ δημοτικής και καθαρεύουσας κάνοντας ασυγχώρητα λάθη, ο μέσος ακροατής/μουσικός ήταν χαμένος ανάμεσα στους διακριτούς μουσικούς κόσμους.

    Στέλιος

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Νομίζω ότι πρέπει να σταθεί κανείς στο "με δριμύτητα", αγαπητέ Old. Για τον στρατό, π.χ., να παρατηρήσω ότι οι εμπειρίες πολλών από μας είναι σε φιλικό κύκλο πολύ πιο καυστικές από όσο τα μυθιστορήματα που βλέπουν το φως της δημοσιότητας: η αυτολογοκρισία του Χρήστου Χωμενίδη στο "Ύψος των Περιστάσεων", για παράδειγμα, φαίνεται από την προσοχή του να απαλείψει παραγγέλματα, χαρακτηρισμούς, ονομασίες, καταστάσεις, τυπικές συμπεριφορές γνωστές σε όλους όσους έχουν περάσει από το σώμα του ΠΝ. Για την εκκλησία δε δεν τολμώ να γράψω τίποτα γιατί το έχω από έγκυρη πηγή ότι θα μου ξεραθεί το χέρι,
    και μετά πώς θα χρησιμοποιώ το πληκτρολόγιο; :p

    Για το ελληνικό κράτος θα παραπέμψω στον Γ. Β. Δερτιλή, "Ιστορία του Ελληνικού Κράτους 1830-1920" (Εστία 2005) και στο γενικό του συμπέρασμα ότι είναι τελικά σαφώς λιγότερο απαξιωμένο από όσο δείχνει - και από όσο θέλει να παρουσιάζεται. Προσωπικά, σε λίγο το κόβω να θέλει να ξαναγίνει "μετοχευτήριον της Δύσεως εις την Ανατολή" :p

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Έτυχε κάποτε να γράψω στο βίντεο ένα μικρό απόσπασμα από πάλαι ποτέ συνέντευξη του Χατζιδάκι, όταν (περί το 79) ανέβαζε στη Λυρική το Μαχάγκονι του Κουρτ Βάιλ. Ανάμεσα σ' άλλα, τον ρωτά η δημοσιογράφος για το χάσμα που δημιουργείται και διευρύνεται ανάμεσα στο ευρύ κοινό και τη σοβαρή μουσική. Ο Χατζιδάκις πιάνει την ερώτηση πριν την ολοκληρώσει η δημοσιογράφος και τη συμπληρώνει. Και απαντά πως το ξέρει αυτό το χάσμα, αλλά προσπαθεί να το αγνοεί και να μην τον απασχολεί. Η απάντηση αυτή μού είχε φανεί τότε πολύ ελιτίστικη και εύκολα μπορούσε να πλαισιωθεί από τη γενικότερη μυθολογία για τον χαρακτήρα του Μ.Χ. Τώρα πλέον καταλαβαίνω ότι είχε δίκιο -άλλωστε είναι ο τελευταίος τον οποίο θα μπορούσε να κατηγορήσει κανείς ότι παραιτήθηκε νωρίς από κάθε προσπάθεια. Για να μπορεί κανείς να'ναι δημιουργικός σήμερα (στον τόπο μας και ίσως όχι μόνο) θα πρέπει να μην αποθαρρύνεται από το χάσμα. Ίσως κιόλας χρειάζεται μια φυγή προς τα μπρος. Με το κείμενο συμφωνώ ως προβληματισμό, αλλά όποιος παρακολουθεί από κάπως κοντά τα πράγματα ξέρει πως και στην Ελλάδα σήμερα παράγεται αρκετή και καλή και εξαγώγιμη μουσική. Την Καραΐνδρου φερ'ειπείν και την Σαβίνα (να μείνω στα πιο βατά και ήδη..."κλασικά"), μπορεί εντός των τειχών να τις έχουμε γραμμένες, αλλά αυτοί που πρέπει να τις ξέρουν τις ξέρουν. Ίσως κιόλας είναι ματαιοπονία να πιστεύουμε ότι στην Τέχνη όλα είναι για όλους -ούτε καν ότι καθετί για την ώρα του (ολίγον χάπι). Μουσική παιδεία θα ήταν όντως -αυτό το βρίσκω πολύ εύστοχο στο κείμενο- η ενθάρρυνση και η παροχή στον καθένα των κατάλληλων συνθηκών για να κάνει την προσωπική του συνάντηση με την μουσική/την ποίηση/την τέχνη κ.λπ. Αλλά μάλλον ας μη γίνει κι αυτή σχολική, ακόμα περισσότερο ας μη γίνει κρατική. Από μια άποψη καλά κάνει και μένει εκτός, έτσι που είναι το σχολείο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  8. Well, (again in my bastard English; it's ok I guess, I will be the "stranger" here),
    Sraoshaki mu I loved your entry; the anatomy of the Greek Nation and its totemic function. Perfect!

    But (a) (to agree with Tettix) why do you wish this "education"? Who is going to provide it, in the exact ways you wish? I have to warn you my friend their is something (for the luck of a better word) quasi totalitarian about all this [fn.: as their was something romantically and ideologically Christian about your Easter entry]
    and (b) you and I and a dozen of our friends, as far as I can tell, have acquired the exact minimal education that you talk about, right here in the "Western Kingdom." [What we have done with it is another question].
    Precious thoughts, unnecessary conclusions?

    love,
    Ou Trikalinos

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  9. @τέττιξ: Νομίζω πως καταλαβαίνεις πως οι λαμπρές 'μοναχικές μονάδες' δεν αποδεικνύουν τίποτε, τελικά, σε επίπεδο κοινωνίας και κουλτούρας. Επίσης, σε καμμία περίπτωση δε μιλάω μόνο για τη 'σοβαρή' μουσική, μιλάω για την ανάγκη παιδείας (όχι ντε και καλά σχολικής) που θα παρείχε εξοικείωση με τη μουσική συνολικά, ώστε ο καθένας να μπορεί να διαλέξει τι του ταιριάζει για πότε, ανάλογα με την εκάστοτε συγκυρία. Αυτό είναι αναγκαίο εάν σκεφτεί κανείς πως στην Ελλάδα έχουμε ακούσει το Dies Irae από το Requiem να διαφημίζει γιαούρτια και πως τη Μ. Παρασκευή ακούγεται η 'Μικρή Νυχτερινή Μουσική' ως πένθιμο μουσικό σκηνικό, για να μείνω στο Μότσαρτ· πως στην Ελλάδα έχουμε τα μεταμοντέρνα πορνομπεκρίδικα Carmina Burana να εμψυχώνουν τους πασοκάνθρωπους δίκην πολεμιστήριου σαλπίσματος και λαϊκού ορατορίου -- κάτι σαν μια ντεκαυλέ εκδοχή του 'Άξιον Εστί' (όντως "λαϊκού ορατορίου") για τη γενιά που έβγαλε το Κολλέγιο και σπούδασε στο Αμέρικα και το Luton.

    Αυτή η διευκρίνιση ελπίζω πως απαντάει και στους φόβους για 'οιονεί ολοκληρωτικές' τάσεις που φοβάται και ου Τρικαλ'νός: δε θα μας πει κανένας τι να ακούμε (και να μπορούσε να μας πει), ίσως όμως θα ήτανε καλό να μας εξηγήσει κάποιος για ποιους λόγους στην παραλία καλό θα ήτανε να διαβάζουμε Ζατέλη, Θέμελη, Κούντερα ή Τριανταφύλλου (ανάλογα με τα βίτσια του καθενός) και όχι την Κριτική του Καθαρού Λόγου, το Finnegan's Wake και την Ανάσταση του Τολστόι (εκτός κι αν είστε από άλλο πλανήτη, καλή ώρα...)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  10. Ναι, ναι, τα ζωντανά γιαούρτια! :)Είναι γνωστά όλα αυτά, όπως και ότι ο Μπιζέ ταυτίστηκε για καιρό με το Άζαξ Ούλτρα, ο Φίλιπ Γκλας με τον Παπακαλιάτη... Όμως θυμάμαι και ένα (ροκ-οποιημένο) πρέστο από την Παθητική Σονάτα του Μπετόβεν σε διαφήμιση της Microsoft. Δεν έχω τελικά να διαφωνήσω σε κάτι, παρά μόνο ίσως για τις "μοναχικές μονάδες". Έχω αναπόφευκτα κρατήσει ακόμα κάποιους δεσμούς με ωδεία κ.λπ. και βλέπω πως υπάρχει ένας παράλληλος κόσμος νέων συνθετών, νέων δημιουργών/ερμηνευτών κ.λπ. με παρουσία ανταγωνιστική και σε άλλες κλίμακες, που κάνουν πράγματα με χαρακτήρα και που δεν πιστεύω ότι δεν θα μπορούσαν να παρουσιάσουν ένα συλλογικό ελληνικό πρόσωπο διεθνώς (δηλ. ότι δεν ξεπερνούν την κατάρα της "μονάδος"). Ε, το γιατί αυτό δεν μπορεί να περάσει στην κοινωνία δεν το ξέρω, προφανώς είναι θέμα αισθητικής παιδείας, απλώς δεν μπορώ να σκεφτώ στην Ελλάδα κάποια οργανωμένη οντότητα που θα μπορούσε να συμβάλει σε αυτήν, γι'αυτό και λέω να προσβλέψουμε στην ίδια τη μουσική και την διαβρωτική της δύναμη. Η αλήθεια είναι ότι δεν είμαι εκ των πραγμάτων σε θέση να συγκρίνω κοινωνίες (ελληνική με άλλες ευρωπαϊκές) για να ξέρω πόσο πιο άμουση είναι η ελληνική. Η δυστυχία μας ίσως δεν είναι τόσο ότι δεν έχουμε σοβαρή μουσική (με την ευρύτερη δυνατή φυσικά έννοια, ας πούμε ότι εννοώ ό,τι σήμαινε η λέξη "έντεχνη" προτού πάθει τη γνωστή σημασιολογική στένωση "έντεχνη=Χατζηγιάννης"), αυτή άλλωστε δεν είναι για όλο το κοινό (εννοώ απλώς ότι δεν την επιλέγουν όλοι, δεν νιώθουν όλοι την ανάγκη της). Το πρόβλημα είναι ίσως ότι δεν έχουμε λαϊκή μουσική/τέχνη, πραγματική μουσική/τέχνη για το λαϊκό αίσθημα (κι αυτό δεν ξέρω αν είναι μόνο ελληνικό). Ομολογώ επίσης ότι δεν παρακολουθώ το ελληνικό (ούτε το διεθνές) χιπ-χοπ/ραπ κ.λπ., για να ξέρω αν εκεί γίνεται κάτι γνησιότερο. Τεσπά, το παράκανα. Ήθελα μόνο να πω πως, κατά τη γνώμη μου, το πρόβλημα δεν είναι ότι η Ελλάδα δεν κάνει μουσική, αλλά περισσότερο ίσως ότι ο Έλληνας δεν το ξέρει και ναι, συμφωνώ, δεν χαίρεται τη μουσική.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  11. (Ξέρω, τα άσχετα σας εκνευρίζουν, αλλά δεν μπορώ να αντισταθώ στο να χαιρετήσω *θερμά* τον Τρικαλ'νό. Πάει καιρός, βλέπετε.
    Μιλ μερσί:*)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  12. @Στέλιος:
    "... ο μέσος έλληνας πριν το '76 δεν μπορούσε να εκφραστεί γλωσσικά και ακροβατούσε μεταξύ δημοτικής και καθαρεύουσας κάνοντας ασυγχώρητα λάθη"

    Δεν έχω διαπιστώσει γλωσσική βελτίωση, αντιθέτως επιτεινόμενη γλωσσική & εκφραστική αμηχανία.
    Ο μέσος έλληνας βασανίζει τα τριτόκλιτα και τις αιτιατικές (με ή χωρίς "ν") και, το σημαντικότερο, παράγει καθημερινώς ασαφή λόγο.
    Για παράδειγμα ως και οι συνταγές μαγειρικής ή οι οδηγίες χρήσης μοιάζουν με τεστ πολλαπλών επιλογών.

    ΑπάντησηΔιαγραφή