Πέμπτη 22 Μαρτίου 2007

Απαραίτητο συμπλήρωμα

... σε όσα έγραφα χτες ακολουθεί πιο κάτω. Και στο Cinzano που πίνει αμήχανα το ερωτόπληκτο ζεύγος της εκεί φωτογραφίας.

Με αφορμή ένα ποστάκι του ακίνδυνου (τον ελπιδοφόρο και τον ανεμπόδιστο τους ψάχνουμε ακόμα):

Έλεγα λοιπόν χτες (στο ΙΙ.) ότι η αυθεντία της μόρφωσης και της διανόησης, στην Ελλάδα και αλλού, αισθάνεται ότι νομιμοποιείται να ασχημονεί και να λοιδωρεί. Επίσης έλεγα ότι η αυθεντία αυτή είναι, όπως ανέκαθεν συμβαίνει τόσες πολλές φορές, κίβδηλη. Με άλλα λόγια, το παίζουν σοφοί και παντογνώστες (υπό τον μανδύα "πανεπιστημιακός", "συγγραφέας", "ερευνητής" ή όποιον άλλο) πολλοί που κανονικά θα έπρεπε να κάτσουνε να βγάλουν κανα χαρτί πρώτα (όχι με τον ταχύρρυθμο τρόπο της Νατάσας, γιατί κινδυνεύεις να τα ξεχάσεις όλα εύκολα).

Ταυτόχρονα, και εδώ μπαίνουμε στο πνεύμα όσων παραθέτει ο ακίνδυνος, υπάρχει η αντίληψη ότι η πλεμπάγια, ο κοσμάκης, οι αμόρφωτοι δεν μπορούνε να έχουν άποψη για μια σειρά ζητημάτων που αφορούν την κοινωνική και πολιτική ζωή, τη ζωή τους.

Κατ' αρχήν, να υπογραμμίσω μαζί με τον Τσόμσκυ (δεν έχω την παραπομπή, ρε παιδιά, συγγνώμη) ότι η εκπαίδευση τείνει να νεκρώνει τη δίψα μας για μάθηση προς όφελος της αναπαραγωγής ιδεολογίας. Παγκοσμίως. Με άλλα λόγια, όλες οι χοντρομαλακίες (που θα έλεγε κι ο J95) του κόσμου έχουνε διατυπωθεί από προϊόντα των πανεπιστημιακών συστημάτων, τα ίδια προϊόντα που πειθήνια και ανεύθυνα ή κυνικά υπηρετούν τυράννους, εκμεταλλευτές και καταπιεστές.

Προσέξτε! Αυτό δε συνεπάγεται και το αντίστροφο, δηλαδή ότι ντε και καλά ό,τι λένε τα προϊόντα των πανεπιστημιακών συστημάτων είναι παπαριές. Όχι! Ωστόσο, ρόλος της εκπαίδευσης, και δη της ανώτατης (δημόσιας και ιδιωτικής), όπου καταλήγουν δυσανάλογα πολλά μέλη των ελίτ, είναι και να αναπαράγει:
α. την κατά τόπους ιδεολογία,
β. επιπλέον, τον μηχανισμό παραγωγής ιδεολογίας,
γ. την αλαζονεία του ειδικού-επιστήμονα-μανδαρίνου.
Σχετικά με αυτή την αλαζονεία, οι πραγματικοί επιστήμονες (υποσύνολο όσων έχουν ασχοληθεί με την έρευνα), ξέρουν ότι η μέθη του 'wir müssen wissen, wir werden wissen' πρέπει απαρέκκλιτα να συνοδεύεται από έντονη συναίσθηση των ορίων της επιστήμης και γενικότερα της γνώσης. Αυτή η συναίσθηση είναι απαραίτητο να ενυπάρχει ακόμα εντονότερη σε όσους καταπιάνονται με τις 'περιγραφικές' επιστήμες, αυτές δηλαδή που δεν μπορούν να κάνουνε προβλέψεις βάσει των θεωριών τους. Εν ολίγοις, όσοι ασχολούνται με επιστήμες που δεν προβλέπουν αλλά κατασκευάζουνε μοντέλα, όπως οι ανθρωπιστικές, οι πολιτικές και οι κοινωνικές, καλό είναι να είναι σεμνότεροι από τους φυσικούς επιστήμονες, λόγου χάρη, πολλώ μάλλον που κι αυτοί με τη σειρά τους έχουνε διαπράξει κολοσσιαία λάθη.

Αποτελεί λοιπόν μεγάλη ειρωνεία (ή αγώνας υπεραναπληρωτικός) το ότι πολλοί διανοούμενοι και (κατ' όνομα) θεράποντες των περιγραφικών αυτών επιστημών φρονούν ότι γνώμες για ζητήματα κουλτούρας, κοινωνίας, πολιτικής και οικονομίας (όπου και η παροιμιώδης ταμπακιέρα) δεν μπορούν να προέρχονται από αμύητους. Μερικοί από αυτούς θεωρούν ότι, τελικά, τέτοια ζητήματα είναι εξίσου δύσκολο να συζητηθούν και να αναλυθούν από μη-ειδικούς με θέματα που αφορούν την ιστορία, την ψυχολογία, την ανατομία, τη φυσιολογία ή ακόμα και τις φυσικές επιστήμες.

Αυτό είναι σφάλμα. Στην πραγματικότητα, σε δημόσιες (δηλαδή μη τεχνικές) συζητήσεις για την κοινωνία, το περιβάλλον, την οικονομία, τη δημοκρατία, την ανάπτυξη και την πολιτική εν γένει, το βασικό πλεονέκτημα όσων έχουν καταρτιστεί στις περιγραφικές επιστήμες είναι η συστηματική πρόσβαση σε (πολύ) περισσότερα δεδομένα, όχι η εμπέδωση σύνθετων θεωρητικών συστημάτων. Απεναντίας, σε μια συζήτηση για τη σχιζοφρένεια, την ανάπτυξη του παιδιού, την πρωτεϊνοσύνθεση, την ηλιακή ακτινοβολία ή τους υπεραγωγούς, οι εκάστοτε ειδικοί / επιστήμονες μπορούν να εκφέρουν μια σαφώς πιο έγκυρη γνώμη από, λόγου χάρη, εμένα σε μια δημόσια κουβέντα
  1. και επειδή έχουνε πρόσβαση σε περισσότερες πληροφορίες αλλα
  2. κυρίως επειδή η θεωρία τούς επιτρέπει να έχουν βαθειά κατανόηση των ζητημάτων, πέρα από το επίπεδο της απλής περιγραφής. Για παράδειγμα, τρέχουσες θεωρίες για τη βιοχημεία του εγκεφάλου χοντρικά προβλέπουν ότι η φαρμακευτική αγωγή βοηθάει σε διαταραχές όπως η σχιζοφρένεια ή η κατάθλιψη αλλά όχι στην κοινή δυστυχία.
Τα παραπάνω όμως δεν ισχύουν σε μια συζήτηση για την αστυνόμευση, τις συντάξεις ή τις αμυντικές δαπάνες. Εκεί η θεωρία δε θα βοηθήσει να φωτιστεί το θέμα είτε διότι δεν υπάρχει θεωρία είτε διότι δεν μπορεί να κάνει προβλέψεις.

Τελικά, ο σκοπός της έκκλησης να αφήσουμε την οικονομία ή την εξωτερική πολιτική στους 'ειδικούς' και να κλείσουμε τα αυτιά μας στις φωνές των αδαών και των μαζών (άρα, χοντρικά, των φτωχών και μη προνομιούχων) είναι βεβαίως... Και εν κατακλείδι, είναι πάντοτε ενδιαφέρον το ερώτημα ποιος αφήνει τους πολλούς να παραμένουν αδαείς κι ανενημέρωτοι: συνήθως όσοι έχουνε αποστολή (επαγγελματική ή άλλη) να τους 'διαφωτίσουν'.

Συμπλήρωμα του συμπληρώματος, 23.ΙΙΙ: Μεταφέρω αυτούσιο απόσπασμα από ένα σημαντικό σχόλιο του π2, το οποίο ξεκαθαρίζει και διορθώνει κάποια σημεία πιο πάνω (η χαρά του να μπλογκάρεις):
Τα ίδια τα δεδομένα από μόνα τους σπανίως λένε κάτι· χωρίς τεχνικές ανάγνωσης αυτών των δεδομένων, ερμηνείας τους, τοποθέτησής τους σ’ ένα συγκεκριμένο πλαίσιο, είναι πολύ εύκολο τα «γυμνά» δεδομένα να οδηγήσουν σε παρερμηνείες. Σε όλες τις επιστήμες η κύρια δουλειά των επιστημόνων δεν είναι τα δεδομένα, είναι η ερμηνεία τους και η άντληση ευρύτερων συμπερασμάτων που με τη σειρά τους βοηθούν στην ερμηνεία και άλλων δεδομένων.
Βεβαίως, κι ευχαριστώ πολύ για την επισήμανση: δεδομένα και γεγονότα χωρίς κάποια θεωρία δεν υπάρχουν. Φυσικά, θεωρία και παραδοχές δε συνεπάγονται 'ιδεολογική μεροληψία' -- χρειάζονται προσοχή αυτά τα πράματα ρε γμτ...

GatheRate

7 σχόλια:

  1. Η ψυχική υγεία ίσως να μην είναι το καλύτερο παράδειγμα. Το λέω έχοντας στο νου το πρόγραμμα TeenScreen (Counterpunch, Washington Post)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Έχεις δίκιο πως η σχέση των αμερικανών (γιατρών) με τα ψυχοφάρμακα, η ευκολία με την οποία τα ψυχοφάρμακα συνταγογραφούνται (εκεί) καθώς και η ευχέρεια με την οποία διαγινώσκουν οι αμερικανοί γιατροί κατάθλιψη (και βάλε...) είναι πονεμένες ιστορίες.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Δίστασα να σας γράψω για τρεις λόγους: 1) ως εργαζόμενος στις «περιγραφικές» επιστήμες είμαι ενδεχομένως προκατειλημμένος· 2) πρέπει να κόψω το κακό συνήθειο να φέρνω αντιρρήσεις κυρίως στους ανθρώπους που εκτιμώ· 3) παρότι θεωρώ ότι ο συλλογισμός σας έχει λάθος προκείμενες, συμφωνώ με το συμπέρασμά σας.
    Στις κοινωνικές και ανθρωπιστικές επιστήμες υπάρχει όντως αδυναμία πρόβλεψης (τουλάχιστον σε πολλές από αυτές). Αλλά αυτό ασφαλώς δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει θεωρία, ούτε σημαίνει ότι, σε μια δημόσια, μη τεχνική συζήτηση, το μόνο πλεονέκτημα των επιστημόνων «είναι η συστηματική πρόσβαση σε (πολύ) περισσότερα δεδομένα, όχι η εμπέδωση σύνθετων θεωρητικών συστημάτων». Τα ίδια τα δεδομένα από μόνα τους σπανίως λένε κάτι· χωρίς τεχνικές ανάγνωσης αυτών των δεδομένων, ερμηνείας τους, τοποθέτησής τους σ’ ένα συγκεκριμένο πλαίσιο, είναι πολύ εύκολο τα «γυμνά» δεδομένα να οδηγήσουν σε παρερμηνείες. Σε όλες τις επιστήμες η κύρια δουλειά των επιστημόνων δεν είναι τα δεδομένα, είναι η ερμηνεία τους και η άντληση ευρύτερων συμπερασμάτων που με τη σειρά τους βοηθούν στην ερμηνεία και άλλων δεδομένων.
    Παρά ταύτα δεν διαφωνώ ότι όλοι έχουν δικαίωμα λόγου σε μια δημόσια συζήτηση για όλα αυτά που λέτε. Όχι μόνο γιατί οι ειδικοί συχνά αναπαράγουν έναν κυρίαρχο λόγο, όχι μόνο λόγω της συνδικαλιστικής υπεροψίας που συχνά τους χαρακτηρίζει, αλλά κυρίως για έναν άλλο λόγο.
    Οι θετικές επιστήμες είναι εργαλειακές. Το αντικείμενό τους είναι εξωτερικό ως προς την κοινωνία και η επιστημονική διαδικασία είναι ένα εργαλείο, άρα λίγο πολύ αδιάφορη για το ευρύ κοινό, που ενδιαφέρεται κυρίως για το αποτέλεσμα. Οι ανθρωπιστικές επιστήμες όμως υποτίθεται ότι συνδιαμορφώνουν με την κοινωνία τον τρόπο με τον οποίο αυτή διαβάζει τον εαυτό της. Να το πω λίγο ακραία: στις θετικές επιστήμες ο πελάτης αγοράζει μόνο το τελικό προϊόν· στις ανθρωπιστικές το προϊόν που αγοράζει ο πελάτης είναι το τελικό προϊόν μαζί με τη διαδικασία παραγωγής του. Για να γίνει σωστά η δουλειά πρέπει ταυτόχρονα και να δουλεύει ο παραγωγός με μια σχετική ελευθερία και να συνδιαλέγεται συνεχώς με τον πελάτη. Ούτε οι επιστήμονες μπορούν να βρίζουν τον πελάτη, αλλά ούτε ο πελάτης έχει πάντα δίκιο…

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. Συμφωνώ μαζί σας και ευχαριστώ πολύ για τις διορθώσεις και διευκρινίσεις.

    Να θέσω πιο απλά μία από τις βασικές ιδέες του ποστ, όπως αφορμήθηκε από εκείνο του ακίνδυνου: σε ζητήματα κοινωνίας, οικονομίας και πολιτικής όλοι έχουμε και όλοι πρέπει να έχουμε λόγο και φρονώ πως τα προβλήματα σε αυτούς τους τομείς λύνονται μόνον 'από κάτω', όταν όλοι εκφέρουν άποψη και δραστηριοποιούνται. Η γνώμη μερικών (ας τους πούμε έτσι) νεοφιλελεύθερων, ότι ζητήματα διακυβέρνησης, οικονομικής πολιτικής, άμυνας και των ορίων των προσωπικών ελευθεριών είναι ζητήματα για τα οποία μόνον οι τεχνοκράτες δικαιούνται να γνωματεύουν, μου είναι απεχθής και τη θεωρώ εκ του (εξουσιαστικού) πονηρού.

    Τώρα, επειδή πολλοί νομίζουν ότι κάτι ήθελα να πω για τον (ανούσιο και πληκτικό και 'εκτός θέματος' πλέον) καβγά του βιβλίου: δεν ήθελα. Ωστόσο, νομίζω ότι αυτό που λέτε (ούτε οι επιστήμονες μπορούν να βρίζουν τον πελάτη, αλλά ούτε ο πελάτης έχει πάντα δίκιο) ωραία τα συνοψίζει.

    Επειδή με παρόμοια ζητήματα έχω ασχοληθεί επανειλημμένα στο μπλογκ, ρίχνοντας συνήθως το βάρος στην κριτική του "πελάτη", ήθελα εδώ απλώς να ξεκαθαρίσω ότι ούτε όλοι οι 'πανεπιστημιακοί' είναι επιστήμονες, ούτε μπορούν οι επιστήμονες να βρίζουν τον πελάτη.

    Άλλη είναι η αποστολή τους: η κοινωνία τους συντηρεί, ως άλλο ιερατείο, για να τη διαφωτίζουν. Μόνο που οι επιστήμονες μπορούν (;) να τη διαφωτίζουν.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Κι εγώ ευχαριστώ για τα καλά λόγια. Δεν διαφωνούμε καθόλου και καλά κάνετε να ασκείτε κριτική από την πλευρά του πελάτη. Να 'ταν μονάχα όλοι τόσο ανοιχτόμυαλοι στην κριτική τους...

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. Παραδειγματίζοντας πάντως αυτό που λέτε για το πόσο απατηλά είναι τα "γυμνά" δεδομένα, έκανα αυτό το σχόλιο.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  7. Επειδή η κατάθλιψη είναι μια σοβαρή και θανατηφόρος νόσος (αυτοκτονίες), δεν επιτρέπεται σήμερα στον 21ο αιώνα, να μην γνωρίζει κάποιος αν πάσχει ή όχι.

    Ο Ψυχίατρος μπορεί και μετράει την κατάθλιψη με ακρίβεια (εκατοστού, σαν να πρόκειται για μήκος!). Αλλά για λόγους κοινωνικών συμπλεγμάτων, λίγοι πάνε στον Ψυχίατρο (όταν "φτάσει ο κόμπος στο χτένι").

    Έτσι, έγραψα μια on-line κλίμακα μέτρησης της κατάθλιψης, σύμφωνα με τα σημερινά πρότυπα στην Ψυχιατρική. Δωρεάν, ανώνυμα και ελεύθερα, μπορεί ο καθένας να κάνει μια μέτρηση της κατάθλιψης, όποτε θέλει και όσο συχνά θέλει.

    Την on-line κλίμακα μέτρησης της κατάθλιψης, θα τη βρείτε εδώ:

    Δωρεάν on-line μέτρηση της κατάθλιψης.

    http://psi-gr.tripod.com/depression_score.html


    Μπορείτε επίσης να δείτε και το ειδικό αφιέρωμα στην κατάθλιψη, στο site:

    http://psi-gr.tripod.com

    http://psi-gr.tripod.com

    Θοδωρής Π. Δασκαλόπουλος, Ψυχίατρος

    ΑπάντησηΔιαγραφή