Το 1997, τον καιρό του IRC, ενώ άλλοι έκαναν τσατ για σάιμπερ και για να βρούνε γκόμενους και γκόμενες, εγώ έψαχνα κόσμο να μιλήσω. Το 2005, όταν ξεκίνησα το μπλογκ, ομοίως. Αυτά δεν τα λέω με τον παραμικρότερο υπαινιγμό ότι, π.χ., είμαι αγνός διαδικτυακός πατριώτης ανάμεσα στους υστερόβουλους ή τέτοιες ανοησίες. Με τίποτα, άλλωστε είμαι από τους τελευταίους (;) ονειροπόλους υπερασπιστές της λίμπιντο, και της δημόσιας έκφρασής της. Θέλω απλώς να πω ότι... αλλά ας το πω καλύτερα.
Το 1997 γνώρισα στο IRC έναν αμερικανό φοιτητή του Πανεπιστημίου του Τέξας στο Ώστιν (UT Austin). Επειδή έμπαινε στο ίντερνετ μαύρη νύχτα δική του, βόλευαν οι ώρες για να μιλάμε. Αφού τότε δεν είχαμε καλά καλά σαρωτές και κάμερες (άσε δε ψηφιακές φωτογραφίες), δεν ξέρω τίποτε γι' αυτόν πέρα από όσα μου έλεγε. Η φάση με το τσατ ήτανε για μένα σαν εκτροχιασμένη αναβίωση της εποχής των πένπαλ κι εκείνης της φιλανδικής εταιρείας που σου τους έβρισκε με αμοιβή δύο διεθνή ταχυδρομικά κουπόνια (κάτι που στο Γυμνάσιο μάς φαινόταν σχεδόν ανυπέρβλητα δυσεύρετο).
Ο Τόμας ήτανε σίγουρα νερντ, ευφυής νότιος βαπτιστής. Έφτιαχνε τεχνητές γλώσσες (κάτι που φρονώ ότι θα έπρεπε να εκλείψει με τον θάνατο του Τόλκιν) και σπούδαζε πέντε πράματα μαζί. Τον κορόιδευα τότε, του έλεγα για τα αμερικάνικα πανεπιστήμια σούπερ μάρκετ, βάλε κι απ' αυτό να έχουμε. Αλλά, φυσικά, ό,τι κοροϊδεύεις θα το λουστείς κάποια στιγμή. Το major του πάντως ήτανε Σύγχρονες Γλώσσες. Νομίζω.
Ο Τόμας μού είχε πει μια σοφή κουβέντα, που την κατάλαβα πέρσι (έγραψα για το θέμα αλλά δε βάζω λινκ γιατί προσβάλλω τις ευαισθησίες αναγνωστών που δικαιολογημένα ζοχαδιάζονται με τόση αυτοαναφορικότητα). Είπε λοιπόν ότι η Αμερική φαντάζει τόσο μπανάλ και πανηλίθια στους Ευρωπαίους αλλά και στους ανθρώπους των "πόλεων" (όρα Βοστώνη-Νέα Υόρκη-Λος Άντζελες-Σαν Φρανσίσκο) επειδή είναι πολιτισμικά πλουραλιστική χώρα, "a cultural democracy", έτσι το έθεσε. Ακολούθησαν εβδομάδες συζητήσεων: αυτά έχουνε τα νιάτα και η επικοινωνία σε πραγματικό χρόνο μέσω πληκτρολογίου.
Τι εννοούσε, εν ολίγοις: κάτι που πια μας είναι σχεδόν ξεκάθαρο. Όταν η παραγωγή πολιτιστικού προϊόντος (τραγουδιού, χορού, αθλημάτων, διαγωνισμών, ζωγραφικής, θρησκείας, κειμένων, αρχιτεκτονικής κτλ.) φεύγει από τα χέρια των μορφωμένων (και επιδοτούμενων ή φραγκωμένων) ελίτ, τότε βρίσκει χώρο έκφρασης και το κιτς. Μου έφερνε για παράδειγμα τους αγώνες monster truck.
Βεβαίως, τότε, τον περασμένο αιώνα, παιδί καθώς ήμουν της κουρλής (που λέμε στην Κεφαλονιά) παιδείας μας, μόνον τα monster trucks, τη ρώσικη ποπ -- η οποία εκπαραθύρωσε τη γενικευμένη καταβύθιση στην κλασσική μουσική που επικρατούσε στη Σοβιετική Ένωση -- και τέτοια έβλεπα. Τώρα ξέρω ότι η γενίκευση της δυνατότητας για πολιτιστική παραγωγή, είτε λόγω του ότι έχει περισσότερα λεφτά η πλέμπα, είτε λόγω του ότι δεν μπορεί να κάνει αλλιώς, μας έδωσε και τα μπλουζ, και την προσφυγική λαϊκή αρχιτεκτονική (που μελέτησε ο Άρης Κωνσταντινίδης), την πόβερα κουζίνα και τους λαϊκούς θρησκευτικούς ύμνος της Νότιας Ιταλίας και τόσα άλλα. Και τα μπλογκ. Κι όλα.
Τεχνητές γλώσσες (και θρησκείες) έφτιαχνε και ο Ξουλ Σολάρ, φίλος του Μπόρχες, όπως θα θυμάσαι.
ΑπάντησηΔιαγραφήΝομίζω βλέπω ένα κενό στο συλλογισμό της τελευταίας παραγράφου: υπήρξε ποτέ γενίκευση της δυνατότητας για πολιτιστική παραγωγή; Δεν ήταν πάντα γενικευμένη; Το ερώτημα θα πρέπει να είναι, γιατί ξέρω γω η προσφυγική αρχιτεκτονική της παλιάς Νέας Ιωνίας είναι τέχνη, ας πούμε, ενώ η αρχιτεκτονική των σημερινών χωριών και εξοχικών κιτς. Πάω να απαντήσω ότι αυτό συμβαίνει διότι σήμερα αντιγράφουν (άσχημα) ένα (εξίσου άσχημο) πρότυπο, αλλά η απάντησή μου δεν με ικανοποιεί. Τα Αναφιώτικα αντιγράφουν και κείνα τα νεοκλασικά της εποχής, και τα ξεπερνούν κτγμ. Θα το σκεφτώ και λέω να επανέλθω.
(βάλε, παιδί μου, λινκς και άσ'τους να ζοχαδιάζονται, υπάρχει λογική συνέχεια και μας αρέσει. μου αρέσει δλδ αλλά όλο και κάποιος θα συμφωνεί μαζί μου)
ΑπάντησηΔιαγραφήΛέω να επανέλθω λοιπόν. Σκέφτομαι ότι, ας πούμε, λόγια και λαϊκή κουλτούρα είναι σαν καθρέφτης. Ακμάζει η μία, ακμάζει κι η άλλη. Η ακμή της πρώτης έχει να κάνει με μια κάποια πρωτογενή ευρωστία, π.χ. ακμή του κεφαλαίου της διασποράς και των πρώτων βιομηχανιών και τραπεζών στην Ελλάδα το 19ο αιώνα, νεοκλασικά (όχι ωραία αναγκαστικά), ο καθρέφτης βγάζει τα ακόμα καλύτερα Αναφιώτικα. Ακμή της αστικής τάξης το μεσοπόλεμο, Ατίκ και τανγκό, ο καθρέφτης βγάζει το Μάρκο. Κάπου εδώ αρχίζει να χωλαίνει ο συλλογισμός μου, διότι αδυνατώ να συνδέσω την ακμή της λόγιας κουλτούρας μετά τον Β΄ ΠΠ στην Ελλάδα με οποιουδήποτε είδους ακμή ή ευρωστία (κι ας υπάρχει ο καθρέφτης του Τσιτσάνη). Ενώ κατά τα άλλα θα συνέχιζα με την ηλίθια και ξιπασμένη αρχιτεκτονική του '90 και της περασμένης δεκαετίας, με τον εξίσου ξιπασμένο και κιτς καθρέφτη των εξοχικών με τα αετώματα.
ΑπάντησηΔιαγραφήΟπότε πάλι στο μηδέν, και πάλι πρέπει να επανέλθω.
Εγώ πάντως δε νομίζω πως η Αμερική είναι πολιτισμικά πλουραλιστική χώρα. Νομίζω πως είναι το μαγικό ελιξήριο της ποπ κουλτούρας που 'ίσιωσε' τα πάντα, που έφερε το ένα δίπλα στο άλλο δηλαδή, έτσι λιγάκι αυθαίρετα και με εφηβικό θράσος. Κατά συνέπεια, ο καλός ο μύλος όλα τα αλέθει.
ΑπάντησηΔιαγραφήΗλίθιους πάντως δεν τους βλέπω όπως πολλοί Ευρωπαίοι (γενικά μιλώντας). Αυτό νομίζω πως έχει να κάνει με μια μικρή αμηχανία που νοιώθουν κάποιοι από τη στιγμή που το αντικείμενο μελέτης του Τοκβιλ, αλλά και πολλών άλλων, αντικείμενο μελέτης το οποίο νοηματοδοτήθηκε από Ευρωπαίους, έφθασε κάποια χρονάκια μετά να είναι αυτό που θέτει τα στάνταρντς μιας και η επικράτηση της ποπ κουλτούρας επέφερε μια αναδιάταξη των όρων του παιχνιδιού εφάμιλλη με τη μετακίνηση μιας τεκτονικής πλάκας στα έγκατα της Γης.
Φυσικά, όταν μιλάμε για ποπ κουλτούρα, μιλάμε για Αμερική, μιλάμε όμως και για Δύση, οπότε το πράμα περιπλέκεται μιας και το όλο θέμα ξεφεύγει με χαρακτηριστική ευκολία από τα στενά σύνορα ενός κράτους, ας είναι και μισή ήπειρος, και ενός χρονικού ορίζοντα των 50 ετών.
υ.γ. [ωραία τα λέτε στο μπλογκ γενικά].
(xilaren συμφωνώ εγώ. Κ αισθάνομαι κ λίγο τύψεις, γιατί τον κορόιδεψα για την αυτοαναφορικότητα. Βάζε λιμός άνθρωπε)
ΑπάντησηΔιαγραφήΒυτίο
Ουπς λινκς εννοούσα
ΑπάντησηΔιαγραφή@δύτη: Ωραία, θα συνεχίσω να γράφω διάφορα μισοτελειωμένα και ανακατωμένα, κι εσύ θα κάνεις ενδιαφέροντα σχόλια.
ΑπάντησηΔιαγραφή@xilaren, spap: Δε φταίει μόνον ο spap. Η συμβία, η οποία έχει διαβάσει περί το ενάμισυ ποστ αυτής της εξαετούς εποποιίας, με είπε κάποτε Αντώνη Βαρδή διότι, όπως κι αυτός -- κατά δήλωσή του σε παλιά συνέντευξη -- εμπνέομαι, λέει, από το παλαιότερο έργο μου. Αυτό ήταν.
@πρίγκιπα: Πέραν του ότι είστε πολύ καλός, νομίζω ότι έχετε δίκιο. Σκέφτομαι λ.χ. τη Γερμανία και πόσο έχει εναγκαλιστεί το κιτς της ποπ κουλτούρας αλλά και του δικού της παρελθόντος, την αμφίθυμη σχέση της Γαλλίας με το Αμέρικα, την άνευ όρων παράδοση της Ιταλίας στην Αμερικά όσον αφορά τηνποπ κουλτούρα κτλ.
Λοιπόν, απάντηση επί της ουσίας στο Δύτη (γιατί έχουμε και υπόθεσες πνευματικές):
ΑπάντησηΔιαγραφήΗ δυνατότητα πνευματικής παραγωγής είναι δεδομένη και πάντοτε παρούσα. Η διάδοσή της είναι αποτέλεσμα της νεωτερικότητας και εν μέρει της εμπορευματοποίησης: οι "σοβαροί κριτικοί" αναγκάστηκαν να ασχοληθούν με την τζαζ γιατί ακουγόταν παντού κι ακουγόταν παντού γιατί την έπαιζαν παντού σε δίσκους και οι δίσκοι πουλιόντουσαν σε αράπηδες και πρόστυχους και τέτοιους που θέλανε ν' ακούσουν τη γαμομουσική τους, αντί για Προκόφιεφ.
Τώρα, γι' αυτό με τον καθρέφτη, δεν ξέρω τι να πω. Πολύ γενικό μού φαίνεται.
Α σοβαρευτήκαμε βλέπω.
ΑπάντησηΔιαγραφήΣωστά όλα αυτά (αν και για τη τζαζ θα αντιτάξω το μνημειωδώς κοντόφθαλμο δοκίμιο του Αντόρνο), αλλά δεν εξηγούν γιατί "όταν η παραγωγή πολιτιστικού προϊόντος (...) φεύγει από τα χέρια των μορφωμένων (και επιδοτούμενων ή φραγκωμένων) ελίτ, τότε βρίσκει χώρο έκφρασης και το κιτς". Για την ακρίβεια, γιατί άλλοτε βρίσκει χώρο έκφρασης το κιτς και άλλοτε η τέχνη. Όπως τέλος πάντων την ορίζουμε ημείς οι ελιτιστές εστέτ.
Το "αλλοτε το κιτς κι αλλοτε η τεχνη" ειναι παντως ακομη ενα κοντοφθαλμο ψευτοδιλημμα του Αντορνο... Η δυνατοτητα πολιτιστικης παραγωγης ηταν ανεκαθεν γενικευμενη νομιζω. Αυτο που εχει αλλαξει ειναι το γεγονος οτι τα πεδια καλλιτεχνικης δραστηριοτητας των διαφορων ταξεων τεμνονται πλεον. Ενω για παραδειγμα τον 17ο αιωνα για να ακουσεις Μπαχ επρεπε να ανηκεις στην αυλη του αρχιδουκα της Βαιμαρης, σημερα μπορεις να ακουσεις ζωντανα κλασσικη μουσικη στις στοες του μετρο. Μια επιπλεον μεταβολη ειναι οτι χαρη στην τεχνολογια των τελευταιων 50 χρονων, οι κοινωνικες ταξεις εχουν σχεδον ισοτιμη προσβαση στην καλλιτεχνικη μνημη των επομενων γενιων, ποιος δεν μπορει σημερα να ηχογραφησει την μουσικη του και να την δημοσιευσει στο ιντερνετ? Ανεξαρτητα απ αυτα, προσωπικα βρισκω αυτους τους διαχωρισμους εξαιρετικα δυσκολους. Για παραδειγμα, ειναι το σκυλαδικο κιτς? Θα δισταζα να απαντησω ναι.
ΑπάντησηΔιαγραφήΠλάκα, πλάκα για να το γειώσω, ένα ανιψιό του Πουλαντζά που είχα πετύχει κάπου, δεν είχε ιδέα για το έργο του ή άλλα φιλοσοφικά και μου είπε ότι γκομένιζε...γκαντεμιά!
ΑπάντησηΔιαγραφήΌσο για τον Αντόρνο τον βρίσκω να μην τα έχει πει όλα, αλλά καλά τα έχει πει ως εκεί που είπε!