Κι ἐσὺ ἀθάνατη, ἐσὺ θεία, ποὺ ὅ,τι θέλεις ἠμπορεῖς

Τίποτε λαμπρό και τίποτε αληθινό δεν γεννιέται στο φως της ημέρας.

Οι ελπίδες φέγγουν απόκοσμα ακριβώς εκείνη την ώρα τη νυχτερινή που έχουν χορταστεί οι πόθοι και οι ταμιευμένες επιθυμίες.

Η τροχιά της φεγγαροντυμένης είναι ταυτολογικά νυχτερινή: στον ουρανό ή καθρεφτισμένη πάνω σε νερά σχεδόν ασάλευτα ή και ως επιφάνεια στην άκρη μιας λεωφόρου που γαληνεύει κι ακινητεί αφύσικα.

Η ανάσταση είναι κάτι που συμβαίνει πριν τον όρθρο τον βαθύ, την ώρα του λύκου, την ώρα της ελάχιστης θερμοκρασίας και ενώ πίσω από κλειστά βλέφαρα παίζονται όνειρα αλλά και οι πειστικότεροι εφιάλτες.

Η ελευθερία είναι κι αυτή μια donna velata που θα αποκαλυφθεί εντελώς υλικά, γυμνή κι ιδρωμένη με τα μάτια να μαρμαίρουν και με το δέρμα να λευκάζει στο σκοτάδι, με τον κόλπο της υγρό, την ώρα που το σκοτάδι είναι βαθύ και που τα παιδιά ησυχάζουν κουρασμένα από το κλάμα.

Η ελευθερία αναδύεται μέσα από το πέλαγος του ασυνείδητου ηριγένεια κι αθόρυβη. Το βήμα της είναι ελαφρύ και όταν μιλάει σχεδόν γελάει ήσυχα. Δεν τη στεφανώνουν ήλιοι και φεγγάρια ηλεκτρικά αλλά αστέρια που αναγαλλιάζουνε και ταπεινές φωτεινές επιγραφές. Τρώει κάτι για μετά το ποτό, αν και δεν πίνει πολύ, κι έτσι έχει άλλοθι να σε κοιτάζει. Η ελευθερία σε κοιτάζει κι εσύ κοιτάς αλλού, γιατί δεν χρειάζεται καθόλου να την αντικρύζεις: όταν είναι κοντά σου σε καταυγάζει.

Όμως η ελευθερία δεν είναι η mulier amicta sole της εφηβείας μας για την οποία διαβάζαμε στον Έκο και στη θεία Γραφή και στη Χαλιμά. Είναι ανεπαίσθητη. Η ελευθερία δεν έκανε μεγάλες θριαμβικές εισόδους με αστροπελέκια και τέτοια. Έλυσε το πουκάμισό της κι αμέσως το ξανάδεσε μετά, βεβαιώθηκε ότι θα συναντήσεις το βλέμμα της και ας το αποστρέψεις μετά: όποιος αντίκρυσε την ελευθερία ούτε σφραγίζεται ούτε χαράζεται, παρά αλλάζει και δυναμώνει και απλώνει κλαδιά και δένει καρπούς σιγανά κι ανεπαίσθητα, σχεδόν αρρίγητα.

Όποιος πείστηκε ότι είναι δούλος, θεωρεί τον εαυτό του ανάξιο για την ελευθερία. Μέσα στη νύχτα δεν βλέπει την αρχή για κάτι καινούργιο και δεν διανοείται καμμιά ανάσταση, ενώ κάθε ίνδαλμα της ελευθερίας το νιώθει προϊόν αλκοολικής χαράς, φαντασία ερωτική ή μνήμη μισοξεχασμένη παλιών και αδιανόητων εικονισμάτων της πρώτης νιότης του. Όποιος πείστηκε ότι είναι δούλος κινδυνεύει να πιστέψει ότι νύχτα είναι μόνο το σκοτάδι, να μην αντιληφθεί ποσώς το ανάερο πέρασμα της ελευθερίας από δίπλα του.

Μέσα στη νύχτα ξυπνάς, από εφιάλτη ενδεχομένως, και ξέρεις ότι δίπλα σου είναι εκείνη και θα σηκωθεί πριν καν χαράξει και θα σε κοιτάξει και ακούς που ανασαίνει και τα μαλλιά της κοιμούνται στο μαξιλάρι και ξέρεις ότι αυτή είναι η ελευθερία και ότι τώρα, που εσύ νομίζεις ότι είναι η ώρα της αστραπής, δεν υπάρχει τίποτε παρά η ψιθυριστή ησυχία της πόλης και το κίτρινο φως της. Αντιλαμβάνεσαι τότε επιτέλους αυτό που καιρό ένιωθες: ότι είσαι άξιος για την ελευθερία, ότι δεν είναι όλα φόβος και θλίψη, ότι η ζωή σου ξαναρχίζει τώρα για ακόμα μια φορά, ότι επιτέλους θα πάψεις να γίνεσαι ο εαυτός σου γιατί θα είσαι πια ελεύθερος.

Φωτογραφία: Classic torso (1952) της Ruth Bernhard

Άγγελοι και μύγες

Με λένε Σραόσα. Ο Σραόσα (Sraosha) είναι κάτι παραπάνω από αρχάγγελο στον ζωροαστρισμό (ορθότερα: μασδαϊσμό), κατά το "I'm not a man / I'm something much bigger and better than /A man" του Μορισέυ. Έτσι λοιπόν ο Σραόσα δεν είναι απλώς ο αγγελιαφόρος του Ωρομάσδη (Ahura Mazda) και όπως οι περισσότεροι άγγελοι κι αρχάγγελοι στις θρησκείες, έχει έναν σαφή ρόλο: μεταφέρει θείες αποκαλύψεις, δείχνει τον δρόμο της ευτυχίας και της αλήθειας (διότι στις θρησκείες αυτά τα δύο ταυτίζονται επί της αρχής αλλά ποτέ επί του πεδίου). Ο Σραόσα είναι ο μόνος όρθιος στην αυλή του Ωρομάσδη (όλοι οι άλλοι είναι γονυπετείς ή μπρούμυτα, λόγω Δόξης), είναι και "φίλος του Ωρομάσδη". Τέλος είναι και ψυχοπομπός. Μιχαήλ και Γαβριήλ σε ένα: Γιαζάτας.

Ο ντάλα ήλιος και η ανελέητη στέγνια της Μέσης Ανατολής έβγαλε τρεις μονοθεϊστικές θρησκείες με τους αγγέλους για κομπάρσους και μόνο, αντίθετα με τον μασδαϊσμό. Απεναντίας, ο μασδαϊσμός και οι διάφορες δοξασίες που γέννησε στη συνάντησή του με τον νεοπλατωνισμό, σε έναν κόσμο εξίσου μεσογειακό αλλά λιγότερο θερμόπληκτο και διψασμένο, έβγαλαν θεουργία, γνωστικισμό και αγγελοθρησκείες καθώς και το τέως next big thing στον χώρο της θρησκείας: τον μανιχαϊσμό -- όλες γεμάτες αγγέλους, δαιμόνους, θεότητες, ανθυποθεότητες και πνεύματα.

Μπορεί ο χριστιανισμός να σνομπάριζε τις αγγελοθρησκείες (κάπου στην Αποκάλυψη υπάρχει και σχετική προειδοποίηση σε μια από της Εφτά Εκκλησίες της Μικρασίας, αλλά βαριέμαι να ψάχνω) όμως κάτι από τις ιλιγγιώδεις ιεραρχίες των ασωμάτων πέρασε και σε αυτή την εκδοχή του μονοθεϊσμού (όπου ο ένας Θεος είναι τρεις και τα πρόσωπα τα τρία ένα· και όλα θυμίζουνε Πλωτίνο). Έχουμε λοιπόν χωρισμό των αγγέλων σε τρεις τρίχορες ιεραρχίες ή ταξιαρχίες. Ναι, τρεις, όπως στην Πολιτεία του Πλάτωνα, όπως στο πανάρχαιο σύστημα των ινδουιστικών καστών:

Σεραφείμ, Χερουβείμ, Θρόνοι
Κυριότητες, Δυνάμεις, Εξουσίες
Αρχές, Αρχάγγελοι, Άγγελοι.

Εντάξει, όσοι πήγαμε σχολείο 1979-1991 μπορεί αρχαία να μην κάναμε στο Γυμνάσιο, και για αυτό είμαστε άλαλοι κι αγράμματοι και νεομορφωμένοι, μπορεί να μας άρπαξαν το πολυτονικό μέσα από τα δάχτυλά μας που ζάβωναν για να κρατάνε το στυλό αλλά -- όλα κι όλα -- τα εννιά τάγματα τα μάθαμε φαρσί και ποιηματάκι, προς διηνεκή εξευτελισμό των λαρτζ νεορθόδοξων που θεωρούν αυτό το στοιχείο γνωστικής-νεοπλατωνικής μυθολογίας στοιχείο της εξ αποκαλύψεως Αληθείας. Πού να δείτε κι άλλα στοιχεία μυθολογίας παρακάτω, δηλαδή.

Τι παίζει λοιπόν με αυτά τα εννέα τάγματα, που χωρίζονται σε τρεις τρίχορες ιεραρχίες ή ταξιαρχίες;

Διαβάζουμε εδώ ότι

Ιδίωμα της πρώτης ιεραρχίας είναι η πύρινη σοφία και η γνώση των ουρανίων, ενώ έργο τους ο θεοπρεπής ύμνος του «γελ».
Η δεύτερη ιεραρχία έχει ως ιδίωμα τη διευθέτηση των μεγάλων πραγμάτων και την διενέργεια των θαυμάτων, ενώ έργο τους είναι ο τρισάγιος ύμνος «Άγιος, Άγιος, Άγιος».
Τέλος ιδίωμα της τρίτης ιεραρχίας είναι να εκτελούν θείες υπηρεσίες και έργο τους αποτελεί ο ύμνος «Αλληλούϊα».

Εντάξει, ωραία, όλοι με τους σαφείς ρόλους τους, όπως οι περισσότεροι άγγελοι κι αρχάγγελοι στις θρησκείες. Υπάρχει βεβαίως ένα θεματάκι, αφού η πηγή από πάνω λέει ότι τα Σεραφείμ, τα Χερουβείμ και οι Θρόνοι έχουν έργο τον θεοπρεπή ύμνο του "γελ" (θα επανέρθουμε), ενώ ο προφήτης Ησαΐας μας τα λέει αλλιώτικα: 

[...] Εἶδον τὸν Κύριον καθήμενον ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ καὶ ἐπῃρμένου, καὶ πλήρης ὁ οἶκος τῆς δόξης αὐτοῦ καὶ Σεραφὶμ εἱστήκεισαν κύκλῳ αὐτοῦ, ἓξ πτέρυγες τῷ ἑνὶ καὶ ἓξ πτέρυγες τῷ ἑνί, καὶ ταῖς μὲν δυσὶ κατεκάλυπτον τὸ πρόσωπον, ταῖς δὲ δυσὶ κατεκάλυπτον τοὺς πόδας καὶ ταῖς δυσὶν ἐπέταντο καὶ ἐκέκραγεν ἕτερος πρὸς τὸν ἕτερον καὶ ἔλεγον· ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος Κύριος σαβαώθ, πλήρης πᾶσα ἡ γῆ τῆς δόξης αὐτοῦ. (Ησαΐας 6, 1-3)

Υπάρχει εδώ ένα θέμα, λοιπόν: το Άγιος Άγιος Άγιος το κράζουν τα Σεραφείμ ή μήπως οι Κυριότητες, οι Δυνάμεις κι οι Εξουσίες (μέσα στην ιεραρχία και τη σωματασφαλίλα οι ονομασίες των ταγμάτων); Αυτό, ποιος κράζει το Άγιος Άγιος Άγιος, είναι ωστόσο εμπειρικό ζήτημα, όπως λέμε και στα Φάρσαλα, και θα λυθεί εντέλει δια της παρατήρησης όταν ακολουθήσουμε τα χνάρια του Δάντη και ξεναγημένοι από την καύλα της ζωής μας, την κάθε Βεατρίκη, βρεθούμε κι εμείς στη φάση

Qual è 'l geomètra che tutto s'affige
per misurar lo cerchio, e non ritrova,
pensando, quel principio ond'elli indige,

tal era io a quella vista nova:
veder voleva come si convenne
l'imago al cerchio e come vi s'indova;

ma non eran da ciò le proprie penne:
se non che la mia mente fu percossa
da un fulgore in che sua voglia venne.

A l'alta fantasia qui mancò possa;
ma già volgeva il mio disio e 'l velle,
sì come rota ch'igualmente è mossa,
l'amor che move il sole e l'altre stelle.

Λέει ο Δάντης για κύκλους -- θα επιστρέψουμε και σε αυτούς.

Στο μεταξύ, δείτε ότι οι μερικοί άγγελοι βρίσκονται εικονογραφικά μεταξύ αγγέλου και τέρατος. Τα εξαπτέρυγα Σεραφείμ, για παράδειγμα:

καὶ Σεραφὶμ εἱστήκεισαν κύκλῳ αὐτοῦ, ἓξ πτέρυγες τῷ ἑνὶ καὶ ἓξ πτέρυγες τῷ ἑνί, καὶ ταῖς μὲν δυσὶ κατεκάλυπτον τὸ πρόσωπον, ταῖς δὲ δυσὶ κατεκάλυπτον τοὺς πόδας καὶ ταῖς δυσὶν ἐπέταντο.(Ησαΐας 6, 2)

Πλάσματα με πολλά φτερά είναι προϊόν Μεσοποταμίας (ΠΟΠ). Γιατί έξι όμως; Με τα δύο πετάνε, με τα δύο καλύπτουν τα μάτια (γιατί δεν αντέχουν τη θέα της Δόξας του Θεού -- γενικά δεν τους κοιτάς στα μάτια τους ανωτέρους σου) και με τα δύο καλύπτουν τα αχαμνά τους, σε ένδειξη αιδημοσύνης. Ξαφνικά τα πιο τρελά εικονογραφικά απωθημένα του Τσαρούχη ζωντανεύουν: τα Σεραφείμ είναι προικισμένα και βρακώνονται με φτερούγες.

Μέχρι εδώ, εντάξει, κάτι σας είπα. Το θέμα "άγγελοι" το έχει δουλέψει μέχρι και ο Φίλιπ Πούλμαν. Και δεν θα καθόμουν να γράψω αυτό το μπλογκεπύλλιο αν κάτι δεν με χτύπαγε πιο πάνω:

τα Σεραφείμ, τα Χερουβείμ και οι Θρόνοι έχουν έργο τον θεοπρεπή ύμνο του "γελ"

Του ποιου; Του "γελ"; Του yel ή του gel (gel kayıkçı);

Η απάντηση, μετά από λίγο ψάξιμο, έρχεται από μια άλλη πηγή -- εντελώς ορθόδοξη, μην ανησυχείτε, δεν θα μπλέξουμε με καββαλισμούς κι αγγελοθρησκείες ή τη Νέα Εποχή:

Τρεις εξαίρετοι ύμνοι καί δοξολογίες είναι με τις οποίες δοξολογούν την αγία Τριάδα οι εννέα τάξεις των Αγγέλων. Καί της μεν πρώτης ιεραρχίας των Θρόνων, Χερουβίμ καί Σεραφίμ, είναι ίδιος ύμνος το, γέλ γέλ, το οποίο έβγαινε από τους τροχούς των Χερουβίμ κατά τον Ιεζεκιήλ (ι' 13), και σημαίνει ανακυλισμός κατά τον Αρεοπαγίτη Διονύσιο (Ουραν. Ιεραρχ. κεφ. ιε'), της δε δευτέρας ιεραρχίας, των Κυριοτήτων, Δυνάμεων καί Εξουσιών, ίδιος ύμνος είναι το, Άγιος, Άγιος, Άγιος (Ησ. στ' 3), της δε τρίτης των Αρχών, Αρχαγγέλων καί Αγγέλων, ίδιος ύμνος είναι το Αλληλούια, κατά τον Νικήτα τον Στηθάτο (Φιλοκ. κεφ. 99).

Η πηγή από πάνω αναπαράγει όσα είδαμε πριν, αλλά επί το υψιπετέστερον και θεολογικότερα. Και μας μπάζει σε μια από τις πιο cgi φάσεις της ιουδαϊκής και της χριστιανικής μυθολογίας: το όραμα του Ιεζεκιήλ. Το οποίο συν τοις άλλοις περιέχει τερατώδεις αγγέλους και κάτι άλλο και μεγαλύτερο από αγγέλους -- σαν τον Σραόσα δηλαδή: τέσσερα ζώα φτερωτά κι ένα άρμα που απαρτίζεται από περιστρεφόμενους τροχούς.

Το κεφάλαιο 10 (ι), εδάφια 9 έως 14 του Ιεζεκιήλ αξίζει να διαβαστεί στα αγγλικά με φωνή Don LaFontaine. Βασικά γίνεται χαμός και είναι δύσκολο να βγάλει άκρη κανείς τι γίνεται. Παίζουν Χερουβείμ, παίζουν κάτι Τροχοί που λένε "ω τροχέ!" και παίζουνε και τέσσερα ζώα φτερωτά, που δεν είναι άγγελοι, με πρόσωπα χερουβείμ, ανθρώπου λιονταριού και αετού. Αυτά τα τέσσερα ζώα τα έχετε ξαναδεί στην εκκλησία της γειτονιάς σας, συμβολίζουνε, λέει, τους τέσσερις ευαγγελιστές, με τη διαφορά ότι το ζώο με πρόσωπο χερουβείμ το παράκανε με τα τραβήγματα κι έχει στην Αποκάλυψη του Ιωάννη (κεφ. 4) πρόσωπο βοδιού:

Οκέι, αλλά στο όραμα του Ιεζεκιήλ, τι είναι οι Τροχοί; Είναι, λέει, οι Τροχοί που συνθέτουν το χερουβικό άρμα, το οποίο μεταφέρει τον, χμ, Θεό. Οι Τροχοί είναι όμως άγγελοι, όχι Σεραφείμ, αλλά Θρόνοι. Ναι: οι Τροχοί είναι άγγελοι, του τάγματος των Θρόνων. Που λέγονται "Θρόνοι" λόγω αυτού του περιστατικού, αφού στα εβραϊκά αποκαλούνται Τροχοί (ofanim). Παρεμπιπτόντως, αν είστε από αυτούς που πάνε Χαιρετισμούς γιατί απολαμβάνετε την ποίηση ξέρω γω, θα έχετε ακούσει τον χαρακτηρισμό "χερουβικό άρμα" για την Παναγία. Μόνον οι βυζαντινοί θα ταύτιζαν μια νεαρή κοπέλα, και μάνα του Θεού, με αυτόν τον τερατώδη σφαιρικό αστρολάβο.

Πού πήγε το "γελ"; Α, αυτό είναι εύκολο. Στα εβραϊκά το "ω τροχέ!" είναι "hag galgal!". Από το galgal στο "γελ", μια μετάφραση δρόμος.

Οπότε, έχουμε κάτι τροχόμορφους αγγέλους, ή και όχι, που ακούγονται να λένε καθώς περιστρέφονται "ω τροχέ!". Που έχει καλά σούπερ θεοπρεπές-απερινόητο-υπερβατικό περιεχόμενο -- εδώ κολλάει και ο Δάντης. Και φυσικά εδώ κολλάει και το Turn! Turn! Turn! των ανθρώπων που κατά τα άλλα διασκεύαζαν Ντύλαν και στο συγκεκριμένο τραγούδι Εκκλησιαστή (ή Qoelet).

Πάντως το όραμα του Ιεζεκιήλ (το όνομα του οποίου όταν ήμουν μικρός νόμιζα ότι είναι στίχος του Bekledim de gelmedin) είναι τόσο καμένο από μεσοποταμιανή εικονογραφία, θερμοπληξία και ο Κύριος οίδε τι άλλο, που είναι το αγαπημένο θέμα του φον Νταίνικεν και τέτοιων: ο Ιεζεκιήλ είδε ούφο.

Τι θες να μας πεις; θα ρωτήσετε. Όλα όσα ήδη είπα. Επίσης, ότι κάθε πίστη σε αποκάλυψη και τέλειες αλήθειες είναι επιμολυσμένη ανεπανόρθωτα με μυθολογίες, και δη μυθολογίες εφάμιλλες των ησιόδειων. Θα απαντήσουν οι πιστοί ότι συμβολικά είναι αυτά, καημένε, 20 αιώνες μαγαζί έχουμε, ούτε ο πρώτος είσαι ούτε ο τελευταίος που μας κράζει για τροχόσχημους αγγέλους που περιστρέφονται λέγοντας γκαλγκαλγκάλ (ή "τροχέ!"). Με δύο διαφορές: αφενός ο καθείς διαλέγει τα σύμβολά του, κι αυτά είναι πολύ καμένα σύμβολα, άραγε το Άγιο Πνεύμα τα ενέπνευσε; Αφετέρου, το "συμβολικό" χαρτί (όπως κατάλαβαν όσοι πρωτοδούλεψαν το 20 αιώνων μαγαζί) δεν μπορείς να το παίζεις συχνά όταν διακηρύσσεις ότι ο Θεός σου αποκαλύπτεται μέσα στην ανθρώπινη ιστορία και ότι "καταφάσκει την ανθρώπινη ιστορία".

Οι μύγες, πού κολλάν οι μύγες; Ε, ας μη γίνομαι "ρητορικός" και καλύτερα να μην πω κάτι για αυτά τα σιχαμένα επίσης ιπτάμενα πλάσματα, πέρα από το ότι "η μύγα πάει στα σκατά, πηγαίνει και στο μέλι".

Στην αναδίπλωση της νέας εποχής

Καταγόμαστε από κυνηγούς και τροφοσυλλέκτες. Πριν γίνουμε αγρότες, προτού επινοήσουμε την Πόλη, για τουλάχιστον 50.000 χρόνια ήμασταν πολυλογάδες κυνηγοί και τροφοσυλλέκτες. Άνθρωποι με την ίδια νόηση και με τον ίδιο ψυχικό κόσμο και τα ίδια μπλεξίματα με τα δικά μας -- μόνον το ποιος μάς σπάει τα αρχίδια και ποιος μας πατάει στον λαιμό άλλαξε. Α ναι: ως τροφοσυλλέκτες δεν είχαμε κλεπτοκράτες και ιερατεία γιατί ήτανε κομματάκι δύσκολη η συσσώρευση πλούτου.

Τέλος πάντων, επειδή το κυνήγι το ξέρουμε, γραπώνει την προσοχή μας ό,τι κινείται. Αυτή η δεξιότητα είναι επίσης χρήσιμη αν κινδυνεύεις να γίνεις μεζές αυτού που κινείται. Επιπλέον, επειδή είμαστε τροφοσυλλέκτες το μάτι μας πιάνει κάθε τι που γυαλίζει: πράσινο στην ξεραΐλα ή λαμπρά χρωματιστό στην πρασινάδα.

Κι έτσι παρακολουθούμε την επικαιρότητα: σαν υποψήφιο μεζέ ή σαν πιθανό αρπακτικό που μας έστησε ενέδρα. Κι έτσι κοιτάμε γύρω γύρω ν' αρπάξει το μάτι μας κάτι να γυαλίζει ή να λάμπει: σαν επιμελείς κι επίμονοι τροφοσυλλεκτες.

Η επικαιρότητα όμως δεν είναι φαΐ, δεν είναι καν απειλή συνήθως. Η επικαιρότητα και η ψυχαναγκαστική ενασχόληση μαζί της είναι ένας από τους λόγους που πηγαίνουμε διαρκώς προς τα πίσω τα τελευταία 30 χρόνια: κοιτάμε αυτό που μας δείχνουν να σαλεύει ή να σειέται, όσα γυαλίζουνε και λάμπουν -- και μέχρι εκεί. Προσηλωνόμαστε σε αυτά. μετά σε κάτι άλλο. Πάμε από θέμα σε θέμα, μονοθεματικά, από επεισόδιο σε επεισόδιο, από ματς σε ματς, από συμβάν σε συμβάν και από υστερία σε κρίση ηθικού πανικού. Μετά ξεχνάμε.

Η επικαιρότητα είναι άτιμο πράγμα και μπαγάσικο. Ασχολείσαι με την επικαιρότητα, ως θήραμα ή ως φρούτο που περιμένει τη συγκομιδή, και ξεχνάς ό,τι προηγήθηκε -- άσε δε ό,τι έπεται. Άραγε αυτή την ώρα τι γίνεται στην ανατολική Ουκρανία; στο Αφγανιστάν; στην Υεμένη; στη Συρία; πού είναι οι πρόσφυγες; τι κάνουν; βουλιάζουνε πια βάρκες έξω από τη Λαμπεντούζα; πού βρίσκεται η υπόθεση Γιακουμάκη; του Άλεξ της Βέροιας; Όλα καλά και ήρεμα;

Η εποχή μας φαινόταν να πηγαίνει προς μία κατεύθυνση: "εξαιτίας του Διαφωτισμού και της κληρονομιάς του, ο χώρος της ανθρώπινης ελευθερίας επεκτεινόταν σταδιακά από τη Γαλλική Επανάσταση και την κατάργηση της δουλείας μέχρι και πρόσφατα." Αν αυτή η επέκταση έχει πια στομώσει, αν πρόσφατα ανακόπηκε, αν ολοφάνερα πια αναδιπλώνεται ο χώρος της ανθρώπινης ελευθερίας, αν ξανασυζητάμε ζητήματα που θα έπρεπε να θεωρούνται τακτοποιημένα κι λυμένα, αυτό εν μέρει οφείλεται και στο ότι ξεπουληθήκαμε στην επικαιρότητα. Της παραδοθήκαμε ολόψυχα. Ξαναγίναμε κυνηγοί και τροφοσυλλέκτες -- αλλά στην Πόλη δεν περνούν καλά οι κυνηγοί και οι τροφοσυλλέκτες.

Προσηλωμένοι σε αυτό που μας δείχνουνε τώρα -- αφού δεν επιλέγουμε εμείς πού θα προσηλωθούμε -- γινόμαστε μαλθακοί τελικά, σαν κάτι γατιά που κυνηγούν αντανακλάσεις πάνω σε τοίχους και μετά επιστρέφουν στη ραστώνη τους, ξεχνώντας ότι η αντανάκλαση στον τοίχο ήταν απάτη, φενάκη κάποιου ρολογιού 'η καρφίτσας που τυχαία βρέθηκε στο μονοπάτι της αντηλιάς. Κι έτσι, ξεχνώντας, χάνουμε τη δυνατότητα και να μάθουμε και να φυλαχτούμε και να δράσουμε.

Πώς δεν έγινα δημοσιογράφος

Αυτή είναι μια ιστορία που έχω ξαναπεί αποσπασματικά.

Όταν ήμουν φοιτητής ήθελα να γίνω δημοσιογράφος κυρίως γιατί εκείνη την εποχή με ενδιέφερε να βγάλω λίγα χρήματα πέρα από τα ψίχουλα των ιδιαίτερων που έκανα, ώστε να αποκτήσω σχετική οικονομική αυτονομία. Εντάξει, με γαργάλαγε κι η δόξα.

Υπήρχαν βεβαίως κάποιες άκρες: ο πατέρας μου δούλευε τεχνικός στην Καθημερινή τη δεκαετία του '80 και είχε καλές σχέσεις με τον Α. Καρκαγιάννη και τον Σ. Ζούλα. Μάλιστα τους είχε πάει κάποιες εκθέσεις μου όταν ήμουν στο σχολείο, τους είχαν αρέσει και του είχανε πει, όπως έμαθα αργότερα, να με πάει "από εκεί" όταν μπω στο Πανεπιστήμιο. Την εποχή που οι σχολές δημοσιογραφίας ήταν είτε χαμηλού επιπεδου είτε κάτι που πολλοί παλιοί εφημεριδάδες δεν εκτιμούσαν ιδιαιτέρως, έτσι ξεκίναγες: με γνωριμίες και από κάτω.

Όταν μπήκα στο Πανεπιστήμιο πίεζα τον πατέρα μου, που είχε πια συνταξιοδοτηθεί πρόωρα αλλά έβλεπε πότε πότε τον Καρκαγιάννη και τον Σ. Ζούλα, να κάνει το κοννέ. Επειδή σπούδαζα στην Αθήνα, έμενα με τους γονείς μου. Τα οικονομικά της οικογένειας ήτανε στενά, τα ιδιαίτερα μαθήματα πολλή δουλειά για ψίχουλα. Όμως ο πατέρας μου δεν έκανε την κίνηση.

Μετά το πτυχίο δούλεψα ένα χρόνο σε φαστφούντ, ανοήτως νομίζοντας ότι θα μάζευα κάποια λεφτά για το μεταπτυχιακό μου. Τελικά μάζεψα 500.000 δρχ, που ισοδυναμούσαν τότε με υποτροφία του ΙΚΥ για ενάμιση μήνα. Το θέμα είναι ότι παράλληλα πίεζα τον πατέρα μου να κάνει το κοννέ, αλλά εκείνος έλεγε μισόλογα ή σφύριζε αδιάφορα (οι μισές αλήθειες είναι οικογενειακή παράδοση, ψέματα δεν λέμε: κάτι σαν τους Λάννιστερ).

Όταν πια ήμουν στην Αγγλία μού αποκάλυψε ότι "με είχε ζητήσει" 2-3 φορές ο Καρκαγιάννης και ότι τον ρώταγε ο Σ. Ζούλας πότε θα με "έστελνε από εκεί", αλλά ό ίδιος δεν μου είχε πει τίποτα. Κατά τη γνώμη του προείχαν οι σπουδές μου, μετά προείχε να ξεκινήσω μεταπτυχιακά. Θύμωσα τότε πολύ, με τον πατέρα μου έχω τσακωθεί ελάχιστες φορές, γιατί θεώρησα ότι με χαντάκωσε στερώντας μου την ευκαιρία να δουλέψω και -- ενδεχομένως -- να γίνω δημοσιογράφος. Του το κράταγα.

Προς υπεράσπισή του έλεγε και ξανάλεγε ότι θα γλυκαινόμουν από το ότι θα πληρωνόμουν για να γράφω και ότι έτσι θα παράταγα τις σπουδές μου· ότι όσοι ξεκίνησαν στις εφημερίδες ως φοιτητές δεν πήρανε πτυχίο ποτέ τους· ότι ήμουν προορισμένος για κάτι καλύτερο από το να νομίζω ότι τα ξέρω όλα επειδή θα μου έδιναν να γράφω κομμάτια για το ψυγείο· ότι ο κόσμος έχει αρκετούς εξυπνάκηδες (άλλον όρο χρησιμοποίησε) που νομίζουνε ποιοι είναι επειδή γράφουν κάπου.

Όπως είπα, του είχα θυμώσει πολύ. Εξακολουθώ να θεωρώ ότι ήταν ανήθικο να μου κόψει την τύχη ξανά και ξανά χωρίς να μου πει τίποτα, ωστόσο πλέον του είμαι ευγνώμων που το έκανε: τέτοιος που είμαι, όντως θα γινόμουν ακόμα ένας δοκησίσοφος σαχλαμπούχλας που νομίζει ότι είναι ίσα κι όμοια με όσους κάνουνε πραγματική δουλειά σε αυτόν τον κόσμο. Με άλλα λόγια, δεν θα γινόμουν καλός δημοσιογράφος, παρά ακόμη ένας μαλάκας (ο όρος που λέγαμε πριν) επηρμένος γραφιάς.

Ο ίδιος βεβαίως δεν έπαψε ποτέ να αισθάνεται δικαιωμένος που μου έκοψε την τύχη. Με ρώτησε τις προάλλες:

"Είδα τον Χ στην τηλεόραση. Αλήθεια, την τέλειωσε τη Νομική;"
"Μάλλον ναι, πού θες να ξέρω ρε πατέρα;"
"Α καλά. Νόμισα ότι γνωρίζεστε."