Χορεύοντας τον κόσμο

Γύρισα πριν λίγο από τη χαρά ενός φίλου παιδικού. Όχι, χαρές δεν είναι μόνον οι γάμοι: δε ζούμε πια σε αγροτοποιμενικές Ελλάδες κυκλωτικών χορών, όσο και αν τις φαντασιώνονται κάποιοι, όσο κι αν χτίζουν σχέσεις-φυλακές και οικογένειες-μαντριά στα πρότυπά τους.

Εκεί είχα την ευκαιρία να ξαναέρθω σε επαφή μετά από καιρό με ενοχλητικούς ανθρώπους. Τι κάνει τους ανθρώπους ενοχλητικούς; Το να παίρνουνε στα σοβαρά τον εαυτό τους, ή τη δουλειά τους -- ενώ ταυτόχρονα βροντάνε κάπως τενεκεδένια (ποιος να ξέρει τι είναι κύμβαλα πια, και δη αλαλάζοντα). Δυστυχώς αυτό, να παίρνουνε πολύ στα σοβαρά τον εαυτό και το "έργο" τους, συμβαίνει πολύ και στους ανθρώπους που κάνουνε τη δουλειά μου και σε όσους μας συγχρωτίζονται.

Τέλος πάντων, απόψε κατάφερα γενικά να αποφύγω τους ενοχλητικούς και να παραμείνω με ανθρώπους που με πάνε και τους πάω και που, σε μερικούς, χρωστάω ευγνωμοσύνη. Νομίζω ότι, γενικότερα, αυτό πρέπει να επιδιώκει κανείς: να παραμένει με ανθρώπους που τον πάνε και τους πάει, όχι με τους βολικούς, όχι με τους εύκολους, όχι με όσους έχουν επίγνωση της τάχα υψηλής αποστολής και του οπωσδήποτε σπουδαίου έργου τους. Βεβαίως, αυτό το λέω λιγουλάκι εκ του πονηρού: το πρώτο πράμα που είπε ποτέ γυναίκα για μένα ήταν ότι είμαι χαλεπὸς συνεῖναι. Τουλάχιστον, δεν υπήρξα ποτέ ψώνιο. 

Υπήρξα παιδί μάλλον αλλόκοτο ωστόσο. Ανήκω σε εκείνη τη γενιά που ο κόσμος τής ανοίχτηκε μέσα από τις έγχρωμες εικονογραφημένες εγκυκλοπαίδειες. Το 1979, ήμουν έξι, οι δικοί μου αγόρασαν τη Δομή. Σε δυυόμισυ χρόνια την είχα διαβάσει ολόκληρη. Θυμάμαι π.χ. ότι ο πρώτος τόμος ήταν ο Α-ΑΜΟΡΓ, ο δεύτερος ο ΑΜΟΡΙ-ΑΤΡΟΠΙ, ο τόμος 3 ήταν ο ΑΤΡΟΠΟ-ΒΥΖ, ο 4 ήταν ο ΒΥΖ-ΔΙΑΚΟΣΜ, ο 5 ο ΔΙΑΚΟΣΜ-ΕΞΕΤ, ο 6 ο ΕΞΕΤ-ΘΕΣΣΑΛΙ, ο 7 ο ΘΕΣΣΑΛΟ-ΚΑΡ κτλ. Οι γονείς μου λοιπόν θορυβήθηκαν και μας πήραν κάτι πιο παιδικό, τον Θαυμαστό Κόσμο των Γνώσεων, σούπερ εικονογραφημένη εικοσάτομη θεματική εγκυκλοπαίδεια με ήρωες του Ντίσνεϋ: π.χ. ο θείος Σκρουτζ παρουσίαζε τη Γεωλογία κτλ. Εκεί υπήρχε και ένα άγαλμα του Σίβα να δημιουργεί τον κόσμο χορεύοντας. Πράγμα που μου έκανε πολλή εντύπωση: ένας χαρούμενος θεός, άλλος από τους βλοσυρούς Παντοκράτορες.

Τον Σίβα τον ξαναείδα στη Γλασκώβη το 2000 (ή το 2001, δε θυμάμαι), όταν πήγα να επισκεφτώ αυτόν που το 2005 θα γινόταν ο Rakasha. Ήταν, νομίζω, η εποχή που εορταζόταν το Diwali και οι καλοί χριστιανοί ιδιοκτήτες του μουσείου είχαν ανθοστολίσει το άγαλμα. Είτε ο Θεός σου ενανθρωπίζεται και πεθαίνει (για να αναστηθεί), είτε χορεύει για να δημιουργήσει το σύμπαν και την κυκλική σαμσάρα, πνιγμένος σε υπερμεγέθη γεννητικά όργανα φυτών θα καταλήξει να τιμάται.

Αυτά με τις εγκυκλοπαίδειες. Λίγα χρόνια μετά, το γκουγκλ και η γουικιπήντια πρόσφεραν επιτέλους το πρώην στριφνό και κοπιώδες δώρο της πολυμάθειας σε όλους. Χάρισαν αυτοπεποίθηση στους αδαείς. Τον κόσμο μπορείς να τον φτιάξεις και έτσι, μπορείς να τον φτιάξεις και χορεύοντας, πάντως.

Πράγα '98

 

Πρόσφατα  πέρασα για πρώτη φορά από το Μόναχο, υπόθεση λίγων ωρών. Σάββατο βράδυ, με καλό καιρό. Και όταν είναι καλός ο καιρός στη Μεσευρώπη, είναι χαρά θεού. Κι όμως, μέχρι τις 10:30 είχανε κλείσει τα περισσότερα μαγαζιά: φάγαμε άρον άρον και καταλήξαμε σε ένα γιεγκερμαϊστεράδικο με κάτι αλκοολικούς Βαυαρούς. Ο Βιργίλιος, ας ονομάσουμε έτσι τον ξεναγό μου στη βαυαρική πρωτεύουσα, με πέρασε μια βόλτα να δω τα απολύτως βασικά: τάξη και καθαριότητα και πολλή αστική ευπρέπεια παντού, μια πόλη σαν από πλεϊμομπίλ. Νοστάλγησα την Κολωνία (αχ!) και το Βερολίνο (βαχ!), πόλεις τόσο διαφορετικές μεταξύ τους. Θυμήθηκα λοξά την Πράγα.

Στην Πράγα πήγα το 1998. Έμεινα στην οδό Pobřezni, σε μια πολυκατοικία του Μεσοπολέμου με ιλιγγιώδες κλιμακοστάσιο, στο έξτρα δωμάτιο-βιβλιοθήκη ενός πολιτικού μηχανικού, που το νοίκιαζε σε τουρίστες. Μέσα στο αχανές διαμέρισμα, καμμία σχέση με τα παρισινά κλουβιά, είχε και ένα δωμάτιο η κυρία Karolina Poupova, πεθερά του πολιτικού μηχανικού, ετών 84. Είχε γεννηθεί υπήκοος της Αυστρο-Ουγγαρίας και είχε γνώμη για σχεδόν τα πάντα: οι Γερμανοί είναι γουρούνια και δε μετάνιωσαν για τον πόλεμο, ο Κάφκα ήταν ένας ενοχλητικός ψυχάκιας που μισούσε τους Τσέχους, ο καπιταλισμός κάνει τα κορίτσια να θέλουνε να γίνουν φωτομοντέλα, ο (τότε πρόεδρος) Χάβελ είναι μέθυσος και γκομενάκιας, οι Ρώσοι είναι ζώα, σκοπεύει να ζήσει μέχρι τα 100 (άραγε πεθαίνει την ώρα που τα γράφω αυτά;), με τον Πολωνό πάπα και με το τέλος του κομμουνισμού γέμισαν την Πράγα με καθολικά μνημεία σαν αυτόν τον Pražské Jezulátko. Θυμόταν τη ζωή στη Σενεγάλη (με τον άντρα της, που ήταν από τους 'συμβούλους' που έστελνε η σοσιαλιστική Τσεχοσλοβακία), το τραμ που έπαιρναν από τη Μπρατισλάβα για να πεταχτούν στη Βιέννη για έξοδο και ότι οι δρόμοι της Πράγας άλλαζαν ονόματα με κάθε καθεστωτική αλλαγή.

Η πόλη τότε ήταν μαγική. Κανονική Μεσευρώπη, κουκλίστικη, με μουσική να ξεχύνεται από παντού, πιτσιρίκια στα τραμ με τσέλα και φλάουτα να πηγαίνουν ωδείο και να φυλλομετρούν παρτιτούρες αγχωμένα. Ναι, ήδη είχαν ενσκήψει αμερικανάκια που ήθελαν να πιουν μέχρι εμετού κι Εγγλέζοι που έψαχναν να γαμήσουν στα κωλόμπαρα με τον πάντοτε αλκοολικά μαντράχαλο τρόπο τους. Ναι, ήταν ενζενύ ευρωπαϊστές οι Τσέχοι, αλλά ήμασταν πολλοί τότε και δεν είχανε προλάβει η Βρετανία και η Γερμανία να ξεκοιλιάσουν την ευρωπαϊκή ενοποίηση στο όνομα της εθνικής κυριαρχίας (των τραπεζών). Ναι, είχε ανοίξει το πρώτο μακντόναλντς στην πόλη, ενώ η εγγονή της κυρίας Πόουποβα μας εξομολογήθηκε ότι της αρέσει να ψωνίζει από τα Ζάρα και ότι θα γινότανε κι αυτή μοντέλα όταν θα μεγάλωνε. Αλλά παντού έβλεπες έναν κόσμο πολύ φτωχό αλλά πολύ καλλιεργημένο με ένα βιβλιοπωλείο κάθε δύο τετράγωνα. Η βιβλιοθήκη στο σπίτι που μέναμε είχε τα πάντα, στα τσέχικα δυστυχώς. Το φαΐ ήταν άθλιο, όπως περιμένει κανείς να είναι βορείως του Βελιγραδίου, αλλά η μπύρα τσέχικη. Και η τζαζ ήτανε πραγινή. Και έβρισκες ευδιάκριτα τα ίχνη του Μότσαρτ και αναγνώριζες την τοπογραφία του πρώιμου Κούντερα. Κι ήταν κι ο Μολδάβας. Που αναπόφευκτα μουρμούριζα συνέχεια, σαν γιαπωνέζος στην Αθήνα που έχει τα 'Παιδιά του Πειραιά' για σάουντρακ του προσκυνήματός του. Και που έπαιζαν κάθε λογής πλανόδιοι στη γέφυρα του Καρόλου.

Κάποια στιγμή είπαμε ότι δεν μπορεί, πρέπει να φύγουμε από τη βιτρίνα, πρέπει να πάμε να δούμε πώς ζουν οι πραγματικοί πραγινοί, σε μια αληθινή γειτονιά: ήμασταν ήδη υποψιασμένοι για την ψευτιά και το 'ευρωπαϊκό' φολκλόρ των ιστορικών κέντρων ανά την Ευρώπη, άσε που βλέπαμε τα θηριώδη σοσιαλιστικά μπλοκ πάνω στους λόφους: δεν ήμασταν κορόιδα. Μας έστειλαν λοιπόν σε μια κανονική γειτονιά, στο Žižkov. Πολυκατοικίες του Μεσοπολέμου, κανονικοί άνθρωποι, δρόμοι ευθείς και δεντροφυτεμένοι σαν της Αθήνας. Έκανε ζέστη, από τα ανοιχτά παράθυρα ακούγονταν πιάνα, κυρίως παιδιά να μελετούν, άντε και κανας ενήλικας μερακλωμένος. Γιατί όταν είναι καλός ο καιρός στη Μεσευρώπη, είναι χαρά θεού.

Στοιχεία επιφυσικής

Έστω α και β δύο σώματα. Έστω ότι το α ακινητεί, αν και δεν ηρεμεί απαραίτητα. Υπό τις κατάλληλες συνθήκες, το β επιδρά πάνω στο α εξ αποστάσεως. Αποτέλεσμα αυτής της επίδρασης είναι είτε η αλλαγή της αδρανειακής κατάστασης του α, είτε και η αλλοίωσή του.

Όταν μιλάμε για τη δόξα που είναι ο κάθε άνθρωπος, δόξα ματαιωμένη ή δόξα πραγματωμένη, δεν αντιλαμβανόμαστε τον τεχνικό όρο 'δόξα' παρά ως ένα από αυτά τα εξαϋλωμένα σλάααααααααβα τετράφωνων ρωσικών ψαλμωδιών. Καμμιά άλλη δόξα δεν πρέπει σε ανθρώπους -- καμμία πάντως απ' αυτές που συνήθως μας περνάν από το μυαλό.

Οι σημαίες και τα λάβαρα είναι δισδιάστα αντικείμενα. Έχουνε μια καλή και μια ανάποδη. Συμβατικά, η καλή τους είναι η πλευρά που έχει το κοντάρι στα αριστερά: οι σημαίες δε διαβάζονται όπως οι αριθμοί, τα αραβικά και τα εβραϊκά, αλλά από αριστερά προς τα δεξιά. Οι σημαίες και τα λάβαρα είναι σάβανα.

Κάθε χορός, κοσμικός ή μη, καταλήγει σε κροκίδωση. Κάθε τρελή κίνηση Μπράουν καταλαγιάζει και σωρεύει κατακάθια. Κάθε διάλυμα κροκιδώνεται κι αυτό. Όμως είναι σφάλμα να αφοσιώνεσαι στην αναπόδραστη κροκίδωση. Είναι σφάλμα να παρακολουθείς την καθίζηση. Είναι σφάλμα να μην αφήνεσαι στον τρελό χορό Μπράουν, στην ευκαιρία να ανακλαστεί και πάνω σου μια στενή δέσμη φωτός, πάνω σ' εσένα, το σωματίδιο σκόνης.

Υπάρχει η μεγάλη κλίμακα, που είναι εχθρική και αχανής και αδιάφορη: πλήρης κενού. Υπάρχει η μικρή κλίμακα, που είναι στριφνή και αλλόκοτη και αντεστραμμένα αχανής: πλήρης κενού. Υπάρχει και το δικό σου σύστημα αναφοράς: με τα πεδία που σε επηρεάζουν και με τις σχέσεις που καταλαβαίνεις και που περιγράφονται από απλές εξισώσεις και αυτά. Τα ανευρίσκεις και εντάσσεσαι μέσα τους.

Τρία σημεία ορίζουν ένα επίπεδο. Δύο σημεία ορίζουν μια απουσία. Ένα σημείο είναι ένα σημείο και δεν αφορά κανέναν.

Μην ψάχνεις ντε και καλά την εξίσωση: δες το διάγραμμα. Ενδεχομένως, το διάγραμμα αρκεί.

Η εικόνα είναι έργο του Αδάμ Μαρτινάκη: Space with two suns.

Βιογραφικό σημείωμα

Όσα έχω μάθει για τους ανθρώπους, τα έχω μάθει μέσα από τις εκμυστηρεύσεις τους, άρα τους ανθρώπους τους γνωρίζω με τρόπο ελλιπή και κάποτε στρεβλό.

Όσα έχω μάθει για τον εαυτό μου, τα έχω ζήσει μέσα από τον έρωτα και τις πολλές πρωτεϊκές μεταμορφώσεις του. Χωρίς έρωτα θα ήμουνα γκαφάλι.

Όσα έχω μάθει για τον κόσμο τα χρωστάω στους Φίλους μου, άντρες και γυναίκες. Οι περισσότεροι (από τους άντρες) λέγονται 'Γιώργος'.

vel και aut

ή OR και XOR, για τους κομπιουτεράδες

Στο Trainspotting, μια από τις αγαπημένες μου ταινίες, ακούγεται και η γνωστή ατάκα "I chose not to choose life: I chose something else." -- την πρέζα εννοεί, βεβαίως. Την ατάκα τη διασκεύασα για σλόγκαν μου στο τουίτερ: I chose not to choose. I chose something else. Εγώ δεν εννοώ την ηρωίνη, είμαι πολύ φοβιτσιάρης και καλόπαιδο για τέτοια.

Οι επιλογή βρίσκεται στην καρδιά του τρόπου που σκεφτόμαστε, όχι μόνον στον δυτικό κόσμο. Είναι πηγή άγχους και περηφάνειας. Στοχαζόμαστε βάσει επιλογών και σχετικά με τις επιλογές μας. Τις επιλογές τις διατυπώνουμε συνήθως ως αποκλειστικές διαζεύξεις: είτε... είτε: ή παπάς παπάς ή ζευγάς ζευγάς, έρχετ' η στιγμή ν' αποφασίσεις με ποιους θα πας και ποιους θ' αφήσεις, ή με τις κουκούλες ή με τις γραβάτες. Με άλλα λόγια: έχεις δύο επιλογές, διαλέγεις μία και μόνο μία.

Αυτή είναι η αποκλειστική διάζευξη: το aut, η πύλη XOR.

Η Λογική όμως μας προσφέρει ακόμα μία μορφή διάζευξης, τη λεγόμενη απλή διάζευξη: το vel, την πύλη OR. Και μάλιστα η απλή αυτή διάζευξη εκφράζει μια λογική σχέση θεμελιωδέστερη από την αποκλειστική διάζευξη. Η απλή διάζευξη σού λέει ή με τον αστυφύλαξ, ή με τον χωροφύλαξ ή και με τους δύο. Όταν έχεις απλή διάζευξη έχεις τρεις επιλογές: διαλέγεις τη μία, την άλλη ή και τις δύο. Ωστόσο, πρέπει να διαλέξεις τουλάχιστον μία.

Δηλαδή γιατί το έγραψα αυτό τώρα, για να σας πω να έχετε και τον Μήτσο και τον Τάκη, να βλέπετε και την Κική και την Κοκό; Όχι: τον τομέα αισθηματικαί συμβουλαί τον έχουμε καλύψει αλλού. Απλώς θέλω να διατυπώσω κάπως πιο τυπικά, πιο κομψά και φορμαλιστικά μία διάθεση σαν πείσμα που με συνοδεύει από παιδί, πρόκειται για μια διάθεση που είναι από τα λίγα πράγματα που έχουνε μείνει σταθερά και επίμονα μέσα μου: όταν σου ζητάνε να διαλέξεις, ακόμα και αν δεν πρόκειται για ψευδοδίλημμα, να θυμάσαι ότι δεν είσαι υποχρεωμένος να διαλέξεις τη μία πλευρά, τη μία όψη, τη μία μέθοδο απορρίπτοντας ταυτόχρονα την άλλη.

Η ζωή είναι γεμάτη vel που θέλουμε να θεωρούμε aut, γιατί είναι πιο εύκολα έτσι, πιο βολικά.

Ενδεχομένως κάποτε να πρέπει να κάνουμε αποκλειστικές επιλογές τακτικού χαρακτήρα και είναι μάλλον αναπόφευκτο, ιδίως στο πεδίο του πολιτικού. Όμως, ακόμα και τότε, πρέπει να έχουμε υπόψη μας ότι στα είτε... είτε που μας επιβάλλουν εμείς μπορούμε σε επίπεδο αντίληψης, κατανόησης, ευαισθησίας  να αντιτάξουμε το δικό μας ή και: μαζί με το aut της πράξης να έχουμε το vel της σκέψης.

Κατά τ' άλλα, να θυμάστε ότι τα περισσότερα είτε... είτε είναι συνήθως εκ του πονηρού και συνηθέστερα καπέλο που μας φοράει κάποια εξουσιούλα ή αυθεντιούλα.

Η δική μου πηχτή χλέπα

Πλακίτσα πικάντικη; Επικαιρικό καλαμπούρι; Χάζι με ονόματα; Ασήμαντα βιογραφικά; Κηλιδωμένα βιογραφικά; Παραπολιτικές λεπτομέρειες; Ψύχραιμες πλην οργισμένες αποτιμήσεις; Ο πυρετός του καθέκαστου; Η λογική πίσω από το ρόστερ; Κομψές σημειολογήσεις;

Όχι. Όχι. Όχι. Όχι

Απόψε επιλέχτηκαν αυτοί που θα κρατήσουν την κυβέρνηση εν ζωή για κάμποσο ακόμα εις βάρος της χώρας και των ανθρώπων της (που είτε αυτοκτονούν είτε πλαγίως φονεύονται). Επιλέχθηκαν όλοι με κριτήριο το θράσος τους και την ικανότητά τους για υπακοή, είτε γιατί είναι ανήθικοι, είτε γιατί είναι εξωνημένοι, είτε γιατί είναι απελπισμένοι από το απολειφάδι πολιτικής καριέρας που τους απέμεινε. Πειθήνιοι ηλίθιοι δε βρίσκονται πια ανάμεσά τους: εξάντλησαν τη χρησιμότητά τους και παραείναι επικίνδυνοι πια για τον αρχομανή και κυνικό πρωθυπουργό μας και για το επιτελείο του.

Απόψε ζήσαμε ακόμα έναν τρόπο με τον οποίο διαβρώνεται από μέσα η δημοκρατική διακυβέρνηση χωρίς τύποις να εκπίπτει: με τη στελέχωση της εκτελεστικής εξουσίας από φαύλα ή και ανίκανα ανδρείκελα.

Καθήστε εσείς να περιμένετε βουλευτικές εκλογές.

Σαβαώθ

Μέρος πρώτο: Πηγές

ואראה את־אדני ישב על־כסא רם ונשא ושוליו מלאים את־ההיכל׃

שרפים עמדים ׀ ממעל לו שש כנפים שש כנפים לאחד בשתים ׀ יכסה פניו ובשתים יכסה רגליו ובשתים יעופף׃

וקרא זה אל־זה ואמר קדוש ׀ קדוש קדוש יהוה צבאות מלא כל־הארץ כבודו׃

(Ησαΐας 6, 1-3)
*

[...] Εἶδον τὸν Κύριον καθήμενον ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ καὶ ἐπῃρμένου, καὶ πλήρης ὁ οἶκος τῆς δόξης αὐτοῦ καὶ Σεραφὶμ εἱστήκεισαν κύκλῳ αὐτοῦ, ἓξ πτέρυγες τῷ ἑνὶ καὶ ἓξ πτέρυγες τῷ ἑνί, καὶ ταῖς μὲν δυσὶ κατεκάλυπτον τὸ πρόσωπον, ταῖς δὲ δυσὶ κατεκάλυπτον τοὺς πόδας καὶ ταῖς δυσὶν ἐπέταντο καὶ ἐκέκραγεν ἕτερος πρὸς τὸν ἕτερον καὶ ἔλεγον· ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος Κύριος σαβαώθ, πλήρης πᾶσα ἡ γῆ τῆς δόξης αὐτοῦ. (Ησαΐας 6, 1-3)
*

Εὐχαριστοῦμέν σοι καὶ ὑπὲρ τῆς Λειτουργίας ταύτης, ἣν ἐκ τῶν χειρῶν ἡμῶν δέξασθαι κατηξίωσας καίτοι σοι παρεστήκασι χιλιάδες ἀρχαγγέλων καὶ μυριάδες ἀγγέλων, τὰ Χερουβεὶμ καὶ τὰ Σεραφείμ, ἑξαπτέρυγα, πολυόμματα, μετάρσια, πτερωτά. Τὸν ἐπινίκιον ὕμνον ᾄδοντα, βοῶντα, κεκραγότα καὶ λέγοντα: Ἅγιος, ἅγιος, ἅγιος Κύριος Σαβαώθ· πλήρης ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ τῆς δόξης σου, ὡσαννὰ ἐν τοῖς ὑψίστοις. Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου. Ὡσαννὰ ὁ ἐν τοῖς ὑψίστοις. (Θεία Λειτουργία του Αγ. Ιωάννη του Χρυσοστόμου).
*

 

Johan Sebastian Bach -- Sanctus από τη Λειτουργία σε σι ελάσσονα.

*

 

Wolfgang Amadeus Mozart / Franz Xaver Süßmayr -- Sanctus από τo Requiem.

**

Μέρος δεύτερο: Σχόλιο

Κάποιος τύπος πολύ δυσαρεστημένος με την πολιτική κατάσταση βλέπει τον Θεό στον πρόναο του Ναού του Σολομώντα. Ας τον πούμε Ησαΐα, αν και ξέρουμε ότι μάλλον υπάρχουνε δύο Ησαΐες. Τέλος πάντων, ότι είναι πολιτικά δυσαρεστημένος δεν αποτελεί αναχρονισμό: είναι γνωστός ο πολιτικός χαρακτήρας του κηρύγματος των Εβραίων προφητών. Βεβαίως, στηλιτεύουν την εξουσία από τη σκοπιά ενός Άνθιμου, Αμβρόσιου, Πειραιώς Σεραφείμ ή, καλύτερα, ενός Φλωρίνης Αυγουστίνου. Ο άνθρωπος λοιπόν αυτός βλέπει τον θεό μέσα στον Ναό του. Εμείς ως παιδιά του 21ου, ακούμε "Θεό" και σκεφτόμαστε υπερβατικά, κάποιο απόλυτο Ον, ο Ησαΐας βλέπει τον θεό του Ισραήλ, τον μόνο θεό του Ισραήλ, αλλά όχι ντε και καλά τον μόνο Θεό που υπάρχει. Όπως κάθε θεότητα που δεν είναι υπερβατική, έχει γνωρίσματα: ο Βαάλ τη μοσχαροκεφαλή και τις μύγες, ο Απόλλων τον ήλιο και το τόξο, ο Ακατονόμαστος, το Όνομα, ο Κύριος έχει τις δυνάμεις του. Αυτός εδώ είναι ο Κύριος των δυνάμεων: σαβαώθ (צבאות).  Για του λόγου το αληθές, συνοδεύεται από αυτές ακριβώς τις δυνάμεις, εξαπτέρυγα πλάσματα που σήμερα θα περιγράφαμε ως τέρατα, τα οποία κραυγάζουν το ένα στο άλλο πόσο άγιος είναι ο κύριος τους εν είδει συνθήματος και, υποθέτω, όπως κραυγάζονται τα προστάγματα. Μπορούμε δηλαδή να φανταστούμε αυτές τις δυνάμεις κάπως σαν εξαπτέρυγους καταδρομείς.

Δεν έχει σημασία αν αυτός που εμφανίστηκε στον πρόναο είναι ο υπερβατικός Θεός, ο δημιουργός των συμπάντων, ο Πατήρ του Υιού κτλ. -- αν και βεβαίως το σώου με τους καπνούς που περιγράφεται στο αμέσως επόμενο εδάφιο (Ησαΐας 6, 4) δεν προδιαθέτει ευνοϊκά. Επίσης δεν έχει ιδιαίτερη σημασία ότι πλάσματα με πολλά φτερά, φτερωτά ζώα και φτερωτοί άνθρωποι, άρματα με φτερά κτλ. βρίσκονται παντού στη θρησκευτική εικονογραφία της Μέσης Ανατολής, ήδη από τον καιρό που ο Αβραάμ ζούσε ανάμεσα στους Βαβυλώνιους, ή Ελαμίτες ή τι ήταν αυτοί τέλος πάντων. Σημασία έχουν οι μεταμορφώσεις αυτού του περιστατικού θεοφανείας ή κατανάλωσης άγνωστων σ' εμάς παραισθησιογόνων χωρίς ρέγουλα.

Στη χριστιανική λειτουργία, η κραυγή είναι ήδη και επινίκιος ύμνος και συγκολλάται με το σύνθημα της εισόδου του Χριστού στην Ιερουσαλήμ. Ο οποίος επινίκιος ύμνος πια απευθύνεται στον ίδιο τον (τριαδικό) Θεό: της δόξης σου, λέει. Τα σεραφείμ από λοκατζήδες, δυνάμεις, μεταμορφώνονται σε πλάσματα μετάρσια και συγκροτούνται σε χορωδία. Ο θρόνος βρίσκεται πια στα ουράνια, όχι σ' ένα καπνισμένο κτίριο στη Μέση Ανατολή. Επιμένουν μάλιστα οι διάφοροι πατέρες ότι αυτό κάνουν διαρκώς τα Σεραφείμ και τα Χερουβείμ: υμνούν τον Κύριο. Η σκηνή που οραματίστηκε (ή που την άκουσε) ο Ησαΐας από περιστατικό γίνεται άχρονη, από επιφάνεια μετρέπεται σε στιγμιότυπο της αιωνιότητας. Και μάλιστα στιγμιότυπο με στίχους, στίχους που περιμένουν να εμπλουτιστούν και να τραγουδηθούν με τρόπο υπερβατικό πια, αγγελικό και άχρονο κι εξόχως θριαμβικό, όπως στη Λειτουργία του Μπαχ (όπου εκτός από έκσταση και μεταρσίωση υπάρχει και μια ασυγκράτητη χαρά) ή -- με πιο στάνταρ τρόπο -- στο Requiem. Και το χαρακτηριστικό της θεότητας που είδε ο Ησαΐας, ότι δηλαδή είναι κύριος μιας στρατιάς, των δυνάμεων, παραμένει πια ως αμετάφραστη λεπτομέρεια, ως μια λέξη μαγική και κενή περιεχομένου πλέον: Σαβαώθ.