Η μόνη φορά που έφυγα από το θέατρο

Δεν εκτιμώ μια συνθήκη που δεν γνωρίζει τίποτα για τον ελληνικό πολιτισμό και νιώθω ότι κινδυνεύω μέχρι θανάτου.
Ρούλα Πατεράκη

Ένας συνάδερφος από το Γκρατς ισχυρίζεται ότι στην Αυστρία υπάρχει μουσική παιδεία και ότι αυτό το καταλαβαίνει κανείς από ένα και μοναδικό γεγονός: ο κόσμος δεν χειροκροτεί εάν δεν του άρεσε η συναυλία, ενίοτε γιουχάρει, ενώ δεν το έχει τόσο σε κακό να φύγει στη μέση συναυλίας εάν επιβάλλεται από την ατζαμοσύνη των μουσικών ή την αγαρμποσύνη του μαέστρου.

Εγώ το θέατρο το έμαθα στα 24, πιο πριν το απέφευγα κι αυτό και την ελληνόφωνη πεζογραφία σαν τον διάολο. Άρα δεν ξέρω από θέατρο, αν και βλέπω πολλά έργα πια. Επίσης δεν φεύγω από παραστάσεις και σίγουρα δεν γιουχάρω. Άρα μάλλον δεν ξέρω από θέατρο. Τέλος, κατανοώ τις επιδιώξεις του αλλά αδυνατώ να αποδεχθώ το θέατρο της Ρούλας Πατεράκη· και αυτή τη στιγμή τουλάχιστον ένας φίλος και κάμποσοι αναγνώστες κυμαίνεσθε μεταξύ ιερής αγανάκτησης κι άφατης περιφρόνησης.

Είδα το 2008 τον διπλό Οιδίποδα της Ρούλας Πατεράκη στην Επίδαυρο. Η επιλογή της σκηνοθέτιδος να προτάξει τον επί Κολωνώ ήταν κάτι που δεν με απασχόλησε ιδιαίτερα: τα κείμενα δεν είναι εικονίσματα. Η αίσθηση που έβγαζε ο επί Κολωνώ της Πατεράκη ήτανε παράστασης κλειστού χώρου: σχεδόν έβλεπα μια χαμηλή στέγη πάνω από την ορχήστρα στο ύψος του ταβανιού στην υπόγεια Ομόνοια. Αυτό κάπως με ενόχλησε, γιατί φρονώ ότι ο όποιος δημιουργός, από τον ζαχαροπλάστη μέχρι τον Μπετόβεν και από τον χτίστη μέχρι τη Συλβί Γκιλέμ, πρέπει να σέβεται το υλικό της τέχνης του και να το αφήνει να τον καθοδηγεί. Είχα και κάποιες ενστάσεις για την αίσθηση ότι οι ηθοποιοί ήτανε κάπως χαμένοι μέσα στο μεγάλο σχέδιο της σκηνοθεσίας, ένα σχέδιο σαμανικό και μυσταγωγικό. Αλλά, εν πάση περιπτώσει, από έναν φτασμένο σκηνοθέτη δεν περιμένει κανείς σφάλματα, μέχρι το να έχει αντιρρήσεις μαζί του φτάνει.

Ο Οιδίπους Τύραννος με διέψευσε. Ήταν τραυματική εμπειρία από τα πρώτα λεπτά. Η υπερφίαλη και προγραμματική προσέγγιση στο έργο ήταν εξίσου σαμανική-μυσταγωγική με αυτή στον επί Κολωνώ. Ωστόσο, στον Τύραννο ήτανε σαφώς προχειρότερα στημένη και ασύμβατη με το έργο, μάλιστα κατάφερε αυτό που δεν είχε καταφέρει η οριακά επιθεωρησιακή βερσιόν Κιμούλη-Γαληνέα-Νταλάρα: να εξουδετερώσει το κείμενο (το οποίο υπεραγαπώ και γνωρίζω καλά), να το αποδραματοποιήσει και να το μετατρέψει σε στατικό δρώμενο όπως η Θεία Λειτουργία, σε μια άσκοπη διαδοχή ταμπλώ βιβάν όπου οι ερμηνείες των ηθοποιών αυτοκαταργιόντουσαν. Η Πατεράκη έδινε την εντύπωση ότι αγέρωχα αγνοούσε το κείμενο και την υπόθεση του Οιδίποδα Τυράννου με σκοπό να του φορέσει με το στανιό τον σαμανικό-μυσταγωγικό μετεωρισμό, το κουστούμι που είχε επιλέξει να ράψει για τον επί Κολωνώ.

Η είσοδος της Ιοκάστης είχε χαρακτήρα σατιρικό. Η επιμονή της σκηνοθέτιδος να μας τονίσει την εντέλει τραγική γελοιότητα και υπεροψία της Ιοκάστης έκανε το επεισόδιο να θυμίζει Γκόλφω ερμηνευτικά κι εικαστικά. Η επιπλέον απουσία σκηνοθετικής καθοδήγησης σε συνδυασμό με την έλλειψη ελέγχου της φωνής της εκ μέρους της ηθοποιού καθιστούσαν το θέαμα αβάσταχτο. Σηκωθήκαμε και φύγαμε.

Ωστόσο, κι εγώ που δεν ξέρω από θέατρο, αναρωτιέμαι: γιατί να αποκαλέσεις έναν άνθρωπο "συνθήκη"; Επειδή τον βλέπεις ως συνθήκη; Ή μήπως ακκίζεσαι με στόμφο επειδή βρίσκεσαι στο απυρόβλητο;