*
Προσωπικότητες που δεσπόζουνε την ημέρα των Χριστουγέννων: ο πάπας, ο πατριάρχης, αρχιεπίσκοποι, επίσκοποι· βασιλείς· πρόεδροι και πρωθυπουργοί σε ρόλο ευχετών. Τα Χριστούγεννα είναι η μέρα των αυθεντιών και της κάθε λογής εξουσίας: και της οικογένειας, βεβαίως, ως εξουσίας. Γκροτέσκας πολλές φορές και ασυνάρτητης, αλλά εξουσίας.
*
Διάβαζα ένα κείμενο κριτικής κατά της χριστουγεννιάτικης φιλανθρωπίας. Για την άθλια υποκρισία όσων ταΐζουν και ανακουφίζουν εκείνους που έσπρωξαν στη φτώχεια με έργα, με λόγια, με απραξία, με στρατηγική σιωπή.
*
Ποτέ δεν κατάλαβα τα χριστουγεννιάτικα ρεβεγιόν. Ίσως φταίει ότι έχω πάει σε μόλις δύο. Την Πρωτοχρονιά το ρεβεγιόν έχει νόημα: περνάς το συμβολικό σύνορο του ημερολογιακού έτους, με το σκοτάδι και τους ασπασμούς και την Καΐρ των παιδικών μας χρόνων να σκάει μέσα στα πρώτα λεπτά του νέου (χα!) χρόνου. Ακόμα και το Πάσχα υπάρχει μια αφήγηση και η ανακοίνωση της Ανάστασης. Αλλά τα Χριστούγεννα; Τι; Περιμένεις να πάει μεσάνυχτα και ένα της 25ης για να γιορτάσεις τι; Κάποιον μεσονυκτικό τοκετό; Την υποστατική ένωση της Θεότητας με έναν άνθρωπο; Αν είσαι πια τόσο πιστός, από λάθος τραπέζι τρως. Αν δεν είσαι, ποια είναι τέλος πάντων η ακμή, η κόψη, το ορόσημο του χριστουγεννιάτικου ρεβεγιόν, και μάλιστα σε έναν κόσμο μέχρι πρόσφατα ονομαστικά χορτάτο; Η άφιξη στο τραπέζι του μεταμεσονύκτιου χοιρινού ή γαλόπουλου; Να βγαίνει επιτέλους ο δημοφιλής αοιδός με την τελευταία επιτυχία του μετά από 3-4 ουίσκια και 2-3 τσικό τραγουδιάρικα;
*
Στο πρώτο επεισόδιο του Σάουθ Παρκ όπου εμφανίζεται ο Τίμμυ, ο παραπληγικός χαρακτήρας γίνεται τραγουδιστής σε γκρουπ θρας μέταλ (η γενιά μου δε λέει 'μπάντα': 'μπάντα' είναι κάτι που παίζει σε λιτανείες και εθνικές εορτές, όχι οι Accept, οι Saxon, οι Metallica και οι Motorhead). Το γκρουπ λέγεται 'Timmy and the Lords of the Underworld'. Στο ομώνυμο χιτ, ο Τίμμυ τραγουδάει "Timmy... Living a lie". Δε θυμάμαι αν πρόκειται για το ίδιο επεισόδιο με την ανάπηρη γαλοπούλα, κατοικίδιο του Τίμμυ, που γλυτώνει τη χριστουγεννιάτικη σφαγή: τον θυμήθηκα τον Τίμμυ και το 'Living a lie' γιατί μόλις πέρυσι έμαθα ότι τα κόκκινα-άσπρα του Άη Βασίλη τα χρωστάμε στην κόκα κόλα, ενώ παλιότερα ο Άη Βασίλης φόραγε άλλα, πιο αγιωτικά και γήινα χρώματα.
*
Ένα σήριαλ που μου άρεσε πολύ όταν ήμουν στο σχολείο ήταν το Υποβρύχιο (Das Boot). Το Υποβρύχιο μού έμαθε ότι ο πόλεμος και το να βυθίζεις πλοία με μη μάχιμους είναι δουλειά, όπως είναι δουλειά να είσαι ξυλοκόπος, νοσηλεύτρια, αργυραμοιβός, μοδίστρα, παθολόγος κ.ο.κ. Επίσης για μένα λειτουργούσε όπως οι ταινίες τρόμου και φρίκης για πολλούς: η σκέψη να είσαι κλεισμένος σε ένα μικροσκοπικό κονσερβοκούτι (όλοι περπάταγαν σκυφτοί), ένα κονσερβοκούτι που μπάζει και το σείουν βόμβες βυθού, 100 μέτρα κάτω από την επιφάνεια με μαντράχαλους που ζέχνουν... Στο χριστουγεννιάτικο επεισόδιο, ο πλοίαρχος του Boot αράζει να καπνίσει και μονολογεί "Α! Χριστούγεννα! Το πανηγύρι του έρωτα!". Στην αρχή νόμισα ότι ήτανε λάθος του υποτιτλιστή, ότι μετέφρασε 'έρωτα' αντί για 'αγάπης' -- τέτοιο χαϊβανάκι ήμουν κι εγώ, μεγαλωμένο με ρητορικές χριστουγεννιάτικης αγάπης, με εικόνες νοσηλευομένων που θα τη σκαπουλάρουν και γι' αυτό τους επισκέπτονται της γης οι φιλάνθρωποι. Συνεχίζει όμως ο πλοίαρχος: "δεν ξέρεις τι ωραία είναι να κάνεις έρωτα το απόγευμα των Χριστουγέννων". Ήταν η πρώτη φορά που ένιωσα ότι τα Χριστούγεννα θα μπορούσαν να είναι γιορτή τρυφής κάτω από τα σκεπάσματα σε ένα μάλλον κρύο δωμάτιο έξω στο οποίο δε θες να βγεις.
*
Και η σημερινή περικοπή από τον Γιώργο Γιαννόπουλο:
Και τι σημαίνουν όλα αυτά. Ότι θα κάνουμε σθεναρή αντίσταση στα Χριστούγεννα όπως οι άθεοι στο τουίτερ; Δε χρειάζεται. Η κουλτούρα είναι αυτή που είναι και είναι προϊόν της ιστορίας, όπως κι όλοι μας εν μέρει. Οι τραγικοί των οποίων το έργο επέζησε είναι αυτοί που πήρανε τους παλιούς μύθους, που λίγοι σώφρονες Αθηναίοι έπαιρναν τοις μετρητοίς, και τους άλλαξαν τον αδόξαστο, μετατρέποντάς τους σε πανανθρώπινα αφηγήματα, σε σημεία στήριξης, έλκυσης κι αναφοράς. Ο Τιμόθεος (που μέχρι κι ο Σωκράτης κορόιδευε), που είχε βαλθεί να πείσει τους πάντες ότι οι μύθοι είναι παπαριές και ψέματα κι ότι οι συμπολίτες του είναι κάργα μέσα στο 'living a lie'... τι εννοείτε ότι δεν ξέρετε τον ποιητή Τιμόθεο; Και μη μου πείτε ότι τον χαντάκωσε το ιερατείο, εδώ δεν χαντάκωσε τον Δημόκριτο και τους φυσιοκράτες (εντελώς). Γυρνάω στο Das Boot και στην ήσυχη ανατροπή των γερμανικών Χριστουγέννων των αγορών, των χορωδιών, των ελάτων, των καλάντων, του Glühwein και της χιτλερικής καθαριότητος κι ευταξίας για να υπενθυμίσω το Kippur του Άμος Γκιτάι. Την Ημέρα του Ιλασμού, Yom Kippur, την ιερότερη και σεμνότερη μέρα πένθους του ιουδαϊκού ημερολογίου για τις αμαρτίες του περιούσιου λαού, ο ήρωας της ταινίας λαγνουργεί με μια κοπέλα με πόρτες, πατζούρια, παράθυρα κλειστά, καθώς κυλιούνται μέσα σε χρώματα, σύνεργα το δίχως άλλο με τα οποία ο ήρωας παραβιάζει την τέταρτη εντολή.
*
Χτες πρόλαβα στην ΕΤ1 τα τελευταία 20 λεπτά μιας αγαπημένης ταινίας, των 'Γεφυρών πάνω από τον Βόσπορο' του Φατίχ Ακίν. Τι έπαιζαν άλλα κανάλια εκείνη την ώρα, δεν ξέρω, αλλά μετά τις 7, που έπαιζε μόνη της μια τηλεόραση αναμμένη, μέχρι τις 9 παρά (οπότε φρόντισα να σβήσει), είχανε βαλθεί να βυθίσουν τους τηλεθεατές σε κατάθλιψη και άπρακτο ανία βαθύτερες απ' ό,τι συνήθως, μελαγχολικά όργανα της πιο απάνθρωπης προπαγάνδας, που πασχίζει να γδάρει και να ξεφλουδίσει στιγμές που σου επιβάλλουν να είναι ξεχωριστές όχι μέσω της κριτικής και της απορίας, παρά δια του μπουχτίσματος και επιτείνοντας αυτό που η εξουσία έχει ανάγκη: την αίσθηση ανημπόριας όλων μας.
*
Κι αν είναι τα Χριστούγεννα κάποια αφορμή για ευχές και για να βγούμε λίγο από τον εαυτό μας, ευλογημένα να είναι. Και αν τις ευχές δε θα τις εκπληρώσει κανένας αηβασίλης, δεν παύουν να είναι επιθυμίες για λογαριασμό των άλλων, για τη χαρά των άλλων. Από αυτή την άποψη οι ευχές είναι ανθρώπινες και μας κάνουν και λίγο περισσότερο ανθρώπους. Ευχές, λοιπόν.
Προσωπικότητες που δεσπόζουνε την ημέρα των Χριστουγέννων: ο πάπας, ο πατριάρχης, αρχιεπίσκοποι, επίσκοποι· βασιλείς· πρόεδροι και πρωθυπουργοί σε ρόλο ευχετών. Τα Χριστούγεννα είναι η μέρα των αυθεντιών και της κάθε λογής εξουσίας: και της οικογένειας, βεβαίως, ως εξουσίας. Γκροτέσκας πολλές φορές και ασυνάρτητης, αλλά εξουσίας.
*
Διάβαζα ένα κείμενο κριτικής κατά της χριστουγεννιάτικης φιλανθρωπίας. Για την άθλια υποκρισία όσων ταΐζουν και ανακουφίζουν εκείνους που έσπρωξαν στη φτώχεια με έργα, με λόγια, με απραξία, με στρατηγική σιωπή.
*
Ποτέ δεν κατάλαβα τα χριστουγεννιάτικα ρεβεγιόν. Ίσως φταίει ότι έχω πάει σε μόλις δύο. Την Πρωτοχρονιά το ρεβεγιόν έχει νόημα: περνάς το συμβολικό σύνορο του ημερολογιακού έτους, με το σκοτάδι και τους ασπασμούς και την Καΐρ των παιδικών μας χρόνων να σκάει μέσα στα πρώτα λεπτά του νέου (χα!) χρόνου. Ακόμα και το Πάσχα υπάρχει μια αφήγηση και η ανακοίνωση της Ανάστασης. Αλλά τα Χριστούγεννα; Τι; Περιμένεις να πάει μεσάνυχτα και ένα της 25ης για να γιορτάσεις τι; Κάποιον μεσονυκτικό τοκετό; Την υποστατική ένωση της Θεότητας με έναν άνθρωπο; Αν είσαι πια τόσο πιστός, από λάθος τραπέζι τρως. Αν δεν είσαι, ποια είναι τέλος πάντων η ακμή, η κόψη, το ορόσημο του χριστουγεννιάτικου ρεβεγιόν, και μάλιστα σε έναν κόσμο μέχρι πρόσφατα ονομαστικά χορτάτο; Η άφιξη στο τραπέζι του μεταμεσονύκτιου χοιρινού ή γαλόπουλου; Να βγαίνει επιτέλους ο δημοφιλής αοιδός με την τελευταία επιτυχία του μετά από 3-4 ουίσκια και 2-3 τσικό τραγουδιάρικα;
*
Στο πρώτο επεισόδιο του Σάουθ Παρκ όπου εμφανίζεται ο Τίμμυ, ο παραπληγικός χαρακτήρας γίνεται τραγουδιστής σε γκρουπ θρας μέταλ (η γενιά μου δε λέει 'μπάντα': 'μπάντα' είναι κάτι που παίζει σε λιτανείες και εθνικές εορτές, όχι οι Accept, οι Saxon, οι Metallica και οι Motorhead). Το γκρουπ λέγεται 'Timmy and the Lords of the Underworld'. Στο ομώνυμο χιτ, ο Τίμμυ τραγουδάει "Timmy... Living a lie". Δε θυμάμαι αν πρόκειται για το ίδιο επεισόδιο με την ανάπηρη γαλοπούλα, κατοικίδιο του Τίμμυ, που γλυτώνει τη χριστουγεννιάτικη σφαγή: τον θυμήθηκα τον Τίμμυ και το 'Living a lie' γιατί μόλις πέρυσι έμαθα ότι τα κόκκινα-άσπρα του Άη Βασίλη τα χρωστάμε στην κόκα κόλα, ενώ παλιότερα ο Άη Βασίλης φόραγε άλλα, πιο αγιωτικά και γήινα χρώματα.
*
Ένα σήριαλ που μου άρεσε πολύ όταν ήμουν στο σχολείο ήταν το Υποβρύχιο (Das Boot). Το Υποβρύχιο μού έμαθε ότι ο πόλεμος και το να βυθίζεις πλοία με μη μάχιμους είναι δουλειά, όπως είναι δουλειά να είσαι ξυλοκόπος, νοσηλεύτρια, αργυραμοιβός, μοδίστρα, παθολόγος κ.ο.κ. Επίσης για μένα λειτουργούσε όπως οι ταινίες τρόμου και φρίκης για πολλούς: η σκέψη να είσαι κλεισμένος σε ένα μικροσκοπικό κονσερβοκούτι (όλοι περπάταγαν σκυφτοί), ένα κονσερβοκούτι που μπάζει και το σείουν βόμβες βυθού, 100 μέτρα κάτω από την επιφάνεια με μαντράχαλους που ζέχνουν... Στο χριστουγεννιάτικο επεισόδιο, ο πλοίαρχος του Boot αράζει να καπνίσει και μονολογεί "Α! Χριστούγεννα! Το πανηγύρι του έρωτα!". Στην αρχή νόμισα ότι ήτανε λάθος του υποτιτλιστή, ότι μετέφρασε 'έρωτα' αντί για 'αγάπης' -- τέτοιο χαϊβανάκι ήμουν κι εγώ, μεγαλωμένο με ρητορικές χριστουγεννιάτικης αγάπης, με εικόνες νοσηλευομένων που θα τη σκαπουλάρουν και γι' αυτό τους επισκέπτονται της γης οι φιλάνθρωποι. Συνεχίζει όμως ο πλοίαρχος: "δεν ξέρεις τι ωραία είναι να κάνεις έρωτα το απόγευμα των Χριστουγέννων". Ήταν η πρώτη φορά που ένιωσα ότι τα Χριστούγεννα θα μπορούσαν να είναι γιορτή τρυφής κάτω από τα σκεπάσματα σε ένα μάλλον κρύο δωμάτιο έξω στο οποίο δε θες να βγεις.
*
Και η σημερινή περικοπή από τον Γιώργο Γιαννόπουλο:
Ο νεοφιλελευθερισμός είναι η υστερόβουλη, υπολογιστική και εργαστηριακά κατασκευασμένη -- προς εκμετάλλευση του zeitgeist -- συνιστώσα του αντιδιαφωτισμού, ο οποίος διαπέρασε μεταπολεμικά πολλά συστήματα σκέψης εν όψει της φρίκης του πολέμου, αλλά και της συνειδητοποίησης της ανεπάρκειας του θετικισμού ακόμα και στα πιο "σκληρά" επιστημονικά πεδία. Απ' όλη την κληρονομιά του διαφωτισμού έχει στόχο την δημοκρατία και σκοπό την παλινορθωση της ετερόνομης-θεοκρατικής αντίληψης για το νόμο, την εξουσία και την τάξη των πραγμάτων.*
Και τι σημαίνουν όλα αυτά. Ότι θα κάνουμε σθεναρή αντίσταση στα Χριστούγεννα όπως οι άθεοι στο τουίτερ; Δε χρειάζεται. Η κουλτούρα είναι αυτή που είναι και είναι προϊόν της ιστορίας, όπως κι όλοι μας εν μέρει. Οι τραγικοί των οποίων το έργο επέζησε είναι αυτοί που πήρανε τους παλιούς μύθους, που λίγοι σώφρονες Αθηναίοι έπαιρναν τοις μετρητοίς, και τους άλλαξαν τον αδόξαστο, μετατρέποντάς τους σε πανανθρώπινα αφηγήματα, σε σημεία στήριξης, έλκυσης κι αναφοράς. Ο Τιμόθεος (που μέχρι κι ο Σωκράτης κορόιδευε), που είχε βαλθεί να πείσει τους πάντες ότι οι μύθοι είναι παπαριές και ψέματα κι ότι οι συμπολίτες του είναι κάργα μέσα στο 'living a lie'... τι εννοείτε ότι δεν ξέρετε τον ποιητή Τιμόθεο; Και μη μου πείτε ότι τον χαντάκωσε το ιερατείο, εδώ δεν χαντάκωσε τον Δημόκριτο και τους φυσιοκράτες (εντελώς). Γυρνάω στο Das Boot και στην ήσυχη ανατροπή των γερμανικών Χριστουγέννων των αγορών, των χορωδιών, των ελάτων, των καλάντων, του Glühwein και της χιτλερικής καθαριότητος κι ευταξίας για να υπενθυμίσω το Kippur του Άμος Γκιτάι. Την Ημέρα του Ιλασμού, Yom Kippur, την ιερότερη και σεμνότερη μέρα πένθους του ιουδαϊκού ημερολογίου για τις αμαρτίες του περιούσιου λαού, ο ήρωας της ταινίας λαγνουργεί με μια κοπέλα με πόρτες, πατζούρια, παράθυρα κλειστά, καθώς κυλιούνται μέσα σε χρώματα, σύνεργα το δίχως άλλο με τα οποία ο ήρωας παραβιάζει την τέταρτη εντολή.
*
Χτες πρόλαβα στην ΕΤ1 τα τελευταία 20 λεπτά μιας αγαπημένης ταινίας, των 'Γεφυρών πάνω από τον Βόσπορο' του Φατίχ Ακίν. Τι έπαιζαν άλλα κανάλια εκείνη την ώρα, δεν ξέρω, αλλά μετά τις 7, που έπαιζε μόνη της μια τηλεόραση αναμμένη, μέχρι τις 9 παρά (οπότε φρόντισα να σβήσει), είχανε βαλθεί να βυθίσουν τους τηλεθεατές σε κατάθλιψη και άπρακτο ανία βαθύτερες απ' ό,τι συνήθως, μελαγχολικά όργανα της πιο απάνθρωπης προπαγάνδας, που πασχίζει να γδάρει και να ξεφλουδίσει στιγμές που σου επιβάλλουν να είναι ξεχωριστές όχι μέσω της κριτικής και της απορίας, παρά δια του μπουχτίσματος και επιτείνοντας αυτό που η εξουσία έχει ανάγκη: την αίσθηση ανημπόριας όλων μας.
*
Κι αν είναι τα Χριστούγεννα κάποια αφορμή για ευχές και για να βγούμε λίγο από τον εαυτό μας, ευλογημένα να είναι. Και αν τις ευχές δε θα τις εκπληρώσει κανένας αηβασίλης, δεν παύουν να είναι επιθυμίες για λογαριασμό των άλλων, για τη χαρά των άλλων. Από αυτή την άποψη οι ευχές είναι ανθρώπινες και μας κάνουν και λίγο περισσότερο ανθρώπους. Ευχές, λοιπόν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου