Για να μη μας κερδίσει ο θάνατος

Ο Αύγουστος πάντοτε μου εντείνει την αίσθηση πόσο παρών είναι ο θάνατος. Η στέγνια των βράχων όπου πάμε και διακοπεύουμε, το ξερό χορτάρι σε άλλους τόπους, το ηλιακό θηρίο να πυρώνει ανεμπόδιστο πάνω από τα κεφάλια μας και να μας στεγνώνει.

Φέτος μάλιστα έχουμε και τους θανάτους φίλων και αγαπημένων να αντηχούν στην αυγουστιάτικη ησυχία μιας πόλης που υποκρίνεται την άδεια, έχουμε τις ουλές που μας αφήνουν όσοι αρπάζονται από κοντά μας. Έχουμε και τις καμένες ζωές, τους σβησμένους νόες και διάνοιες, τις αμετάκλητα τελειωμένες χαρές και πόνους των βομβαρδισμένων του Αφγανιστάν, της Συρίας, του Ιράκ, της Ουκρανίας, της Γάζας -- ανώνυμων, αδιάφορων χαχόλων για εμάς, αλλά εξίσου ανθρώπων με εμάς. Πολλοί από αυτούς δεν πρόλαβαν να ζήσουν και πολλά.

Σκεφτείτε το: όλα τα άλλα είδη του ζωικού βασιλείου, μοναχικά ή κοινωνικά, περιτριγυρίζονται από τους ομοίους τους. Κι εμείς οι άνθρωποι επίσης. Επιπλέον, όμως, ζούμε και κινούμαστε μέσα στα τοπία που έχτισαν και διαμόρφωσαν όμοιοί μας, αλλά νεκροί πια. Απολαμβάνουμε τα έργα άλλων, νεκρών επίσης. Τις πόλεις, τα έργα τέχνης, τα πάρκα, τους δρόμους, τις ταινίες, τα βιβλία, τα σπίτια, όλα τα έργα -- όλα τα άφησαν πίσω τους πεθαμένοι ή προσεχώς πεθαμένοι.

Κι αυτά όταν δε σκοτώνουμε άλλους.

Πόσο ενοχλητικές είναι οι παρηγοριές για τον θάνατο. Πόσο ανούσιες. Οι ρητορείες περί ανάστασης όσων πιστεύουνε μόνο στον πολιτισμικό αταβισμό. Οι διαβεβαιώσεις για τους απρόσωπους κύκλους της ζωής και για τα ξανανιώματα της σπάταλης φύσης. Η συνέχιση της κολοβωμένης ύπαρξης με άλλα μέσα.

Ο θάνατος θα νικήσει στο τέλος. Τελεία.

Η μάχη μας απέναντι στον θάνατο σε συλλογικό επίπεδο είναι προφανής: λέγεται πολιτική. Ο θεμελιώδης κανόνας της είναι αυτός: όταν οι Α σκοτώνουνε τους Β (ή τους παίρνουν το ψωμί ή τους στερούν την περίθαλψη...), είμαστε με τους Β. Όποιοι κι αν είναι. Χωρίς 'ναι μεν αλλά'. Τα υπόλοιπα ακολουθούν, όλα.

Τέλος, αυτό που μου δίδαξε ο Πάνος, και δεν είμαι καθόλου μα καθόλου βέβαιος ότι το έμαθα, είναι ότι σε προσωπικό επίπεδο δεν πρέπει να επιτρέπεις στον θάνατο να σου κερδίσει ούτε μια μέρα. Στο τέλος θα νικήσει, οριστικά και μονοσήμαντα. Αλλά μέχρι τότε, όποτε κι αν είναι, να μη μας κερδίσει ούτε μία μέρα.