Πριν τον Χρήστο Βακαλόπουλο

Τους Πτυχιούχους του Χρήστου Βακαλόπουλου, το βιβλίο που με πολλούς τρόπους με καθόρισε, τους διάβασα φοιτητής, στην μορφή τσέπης που το είχανε βγάλει οι εκδόσεις Ερατώ (με ένα κάπως χαζούλι εξώφυλλο). Έπιασα στα χέρια μου το αντίτυπο και το ξεφύλλιζα μέσα στις γιορτές. Σκέφτηκα ότι η διαπαιδαγώγησή μου βρέθηκε σε καλά χέρια, τότε που τους Πτυχιούχους διάβαζα και τους ξαναδιάβαζα και τους υπογράμμιζα αχνά, με συστολή και με μολύβι: είναι μοναδικό και παραγνωρισμένο μυθιστόρημα. Οι περισσότεροι εκστασιάζονται με το μεσημβρινό τύφλωμα, το μαύρο στα μάτια που φέρνει το πολύ φως, με τη μεγάλη ενοποίηση, ή μάλλον τη μεγάλη συμφιλίωση, που πραγματεύεται η Γραμμή του Ορίζοντος. Εμένα πάλι μου έκαναν, και μου κάνουν, οι ταπεινοί Πτυχιούχοι.

Πριν τους Πτυχιούχους θυμάμαι ότι ήμουνα μαθητής. Το βιβλίο που είχα λιώσει στο διάβασμα τότε ήτανε τα Τοπία της Φιλομήλας, του Φαίδωνα Ταμβακάκη. Δεν γκουγκλάρω τίποτε αυτή τη στιγμή, απλώς θα γράψω ό,τι θυμάμαι.

Η Φιλομήλα είναι μια αλλόκοτη ερωτική ιστορία. Από τις ιστορίες που τις αρπάζει σκηνοθέτης του ΝΕΚ και τις κάνει ταινία όλο μουγκαμάρες βαρειές και με νόημα, κάκιστη ηχοληψία, ξεπλυμέ φωτογραφία, ερμηνείες παλουκωμένες ή κατατονικές. Ευτυχώς δε συνέβη κάτι τέτοιο. Το βιβλίο το διάβασα καμμιά δεκαριά φορές, την τελευταία πριν φύγω για την Αγγλία. Από αυτό θυμάμαι πια μια ερωτική σκηνή με έναν θερμαστή (μπορεί να ήτανε και δύο) και την άλαλη Φιλομήλα στο μηχανοστάσιο ενός πλοίου (recency effect λέγεται αυτό), θυμάμαι ότι στην Αλεξάνδρεια τον θυρωρό τον έλεγαν "μπουάπη", θυμάμαι μια σπαραξικάρδια ανατροπή στο τέλος, θυμάμαι έναν γουάου και καταπληκτικό αντίζηλο του αφηγητή, εφηβικά πράγματα, σαν να λέμε. Ψήγματα πλοκής και εικόνων από ένα βιβλίο που έχει να ανοιχτεί 16 χρόνια. Πιο πολύ όμως θυμάμαι την αίσθηση, πώς λένε ότι σε τραβάει μέσα του ένα βιβλίο, έτσι. Νομίζω πως ήτανε το πρώτο μυθιστόρημα που με έκανε να κολλήσω έτσι (ίσως και η Πείνα του Χαμσούν και σίγουρα το Έγκλημα και Τιμωρία), το πρώτο ελληνικό μυθιστόρημα τέλος πάντων. Θυμάμαι να έχω αγγελοκρουστεί από τα Τοπία της Φιλομήλας. Με λίγα βιβλία το έχω πάθει αυτό, να περπατάω και να τα γυρίζω συνέχεια στο μυαλό μου. Όσο και να είναι η ζωή μου ανάμεσα στα βιβλία, δεν τους την κάνω συνήθως αυτή τη χάρη.

Σαν μαθητής δεν είχα λεφτά για λογοτεχνικά περιοδικά ή έστω για εφημερίδα, αγόραζα ευλαβικά τα 01 του Τσαγκαρουσιάνου σαν να ήταν εγκυκλοπαίδεια σε συνέχειες (και κανα Κλικ πότε πότε, να μαθαίνουμε πώς ζει ο κόσμος). Έτσι, τη Φιλομήλα την αγόρασα ρωτώντας και σχεδόν στα τυφλά. Πριν την αγοράσω, μού είχανε πει ότι έπρεπε να διαβάσω ή ένα του Τατσόπουλου (με κάτι απαγωγείς, δε θυμάμαι πώς το λένε, δε θα το γκουγκλάρω, το διάβασα μετά, στο τρίτο έτος και το ξέχασα) ή "Το σοφό παιδί". Το δεύτερο το διάβασα κι αυτό προς το τέλος των σπουδών μου και προτιμώ να μη γράψω τη γνώμη μου, δεδομένων και πρόσφατων εξελίξεων και των πανανθρώπινων εθών για την προσβολή οιονεί και πραγματικών νεκρών (εδώ μέχρι ο Κεφαλογιάννης δεδικαίωται).

Αγόρασα και διάβασα τη Φιλομήλα λοιπόν. Με τη Φιλομήλα στο μυαλό πρωτοερωτεύτηκα και για λίγο καιρό όλα τα έβλεπα δοσμένα μέσα από τη φωνή του αφηγητή -- κι ας μη θυμάμαι τίποτε πια από τα καθέκαστα της πλοκής ή τους χαρακτήρες, εκτός από την αίσθηση που μου άφησε το βιβλίο.