Σάββατο 21 Ιανουαρίου 2012

Πριν τον Χρήστο Βακαλόπουλο

Τους Πτυχιούχους του Χρήστου Βακαλόπουλου, το βιβλίο που με πολλούς τρόπους με καθόρισε, τους διάβασα φοιτητής, στην μορφή τσέπης που το είχανε βγάλει οι εκδόσεις Ερατώ (με ένα κάπως χαζούλι εξώφυλλο). Έπιασα στα χέρια μου το αντίτυπο και το ξεφύλλιζα μέσα στις γιορτές. Σκέφτηκα ότι η διαπαιδαγώγησή μου βρέθηκε σε καλά χέρια, τότε που τους Πτυχιούχους διάβαζα και τους ξαναδιάβαζα και τους υπογράμμιζα αχνά, με συστολή και με μολύβι: είναι μοναδικό και παραγνωρισμένο μυθιστόρημα. Οι περισσότεροι εκστασιάζονται με το μεσημβρινό τύφλωμα, το μαύρο στα μάτια που φέρνει το πολύ φως, με τη μεγάλη ενοποίηση, ή μάλλον τη μεγάλη συμφιλίωση, που πραγματεύεται η Γραμμή του Ορίζοντος. Εμένα πάλι μου έκαναν, και μου κάνουν, οι ταπεινοί Πτυχιούχοι.

Πριν τους Πτυχιούχους θυμάμαι ότι ήμουνα μαθητής. Το βιβλίο που είχα λιώσει στο διάβασμα τότε ήτανε τα Τοπία της Φιλομήλας, του Φαίδωνα Ταμβακάκη. Δεν γκουγκλάρω τίποτε αυτή τη στιγμή, απλώς θα γράψω ό,τι θυμάμαι.

Η Φιλομήλα είναι μια αλλόκοτη ερωτική ιστορία. Από τις ιστορίες που τις αρπάζει σκηνοθέτης του ΝΕΚ και τις κάνει ταινία όλο μουγκαμάρες βαρειές και με νόημα, κάκιστη ηχοληψία, ξεπλυμέ φωτογραφία, ερμηνείες παλουκωμένες ή κατατονικές. Ευτυχώς δε συνέβη κάτι τέτοιο. Το βιβλίο το διάβασα καμμιά δεκαριά φορές, την τελευταία πριν φύγω για την Αγγλία. Από αυτό θυμάμαι πια μια ερωτική σκηνή με έναν θερμαστή (μπορεί να ήτανε και δύο) και την άλαλη Φιλομήλα στο μηχανοστάσιο ενός πλοίου (recency effect λέγεται αυτό), θυμάμαι ότι στην Αλεξάνδρεια τον θυρωρό τον έλεγαν "μπουάπη", θυμάμαι μια σπαραξικάρδια ανατροπή στο τέλος, θυμάμαι έναν γουάου και καταπληκτικό αντίζηλο του αφηγητή, εφηβικά πράγματα, σαν να λέμε. Ψήγματα πλοκής και εικόνων από ένα βιβλίο που έχει να ανοιχτεί 16 χρόνια. Πιο πολύ όμως θυμάμαι την αίσθηση, πώς λένε ότι σε τραβάει μέσα του ένα βιβλίο, έτσι. Νομίζω πως ήτανε το πρώτο μυθιστόρημα που με έκανε να κολλήσω έτσι (ίσως και η Πείνα του Χαμσούν και σίγουρα το Έγκλημα και Τιμωρία), το πρώτο ελληνικό μυθιστόρημα τέλος πάντων. Θυμάμαι να έχω αγγελοκρουστεί από τα Τοπία της Φιλομήλας. Με λίγα βιβλία το έχω πάθει αυτό, να περπατάω και να τα γυρίζω συνέχεια στο μυαλό μου. Όσο και να είναι η ζωή μου ανάμεσα στα βιβλία, δεν τους την κάνω συνήθως αυτή τη χάρη.

Σαν μαθητής δεν είχα λεφτά για λογοτεχνικά περιοδικά ή έστω για εφημερίδα, αγόραζα ευλαβικά τα 01 του Τσαγκαρουσιάνου σαν να ήταν εγκυκλοπαίδεια σε συνέχειες (και κανα Κλικ πότε πότε, να μαθαίνουμε πώς ζει ο κόσμος). Έτσι, τη Φιλομήλα την αγόρασα ρωτώντας και σχεδόν στα τυφλά. Πριν την αγοράσω, μού είχανε πει ότι έπρεπε να διαβάσω ή ένα του Τατσόπουλου (με κάτι απαγωγείς, δε θυμάμαι πώς το λένε, δε θα το γκουγκλάρω, το διάβασα μετά, στο τρίτο έτος και το ξέχασα) ή "Το σοφό παιδί". Το δεύτερο το διάβασα κι αυτό προς το τέλος των σπουδών μου και προτιμώ να μη γράψω τη γνώμη μου, δεδομένων και πρόσφατων εξελίξεων και των πανανθρώπινων εθών για την προσβολή οιονεί και πραγματικών νεκρών (εδώ μέχρι ο Κεφαλογιάννης δεδικαίωται).

Αγόρασα και διάβασα τη Φιλομήλα λοιπόν. Με τη Φιλομήλα στο μυαλό πρωτοερωτεύτηκα και για λίγο καιρό όλα τα έβλεπα δοσμένα μέσα από τη φωνή του αφηγητή -- κι ας μη θυμάμαι τίποτε πια από τα καθέκαστα της πλοκής ή τους χαρακτήρες, εκτός από την αίσθηση που μου άφησε το βιβλίο.

GatheRate

7 σχόλια:

  1. Φιλομήλα...τι μνήμες πρωί πρωί..η ζήλια των αντρών σε μεγάλες στιγμές.
    Eίδες που κάνουν και ωραία πράγματα οι συνομήλικοι (μου) τραπεζικοί;

    ΚΚΜ

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  2. Γιατί ποτέ δεν μπόρεσα να καταλάβω την αγάπη και το θαυμασμό προς τον Βακαλόπουλο; Γνωρίζω τα κείμενά του, μου διαφεύγει παντελώς η αξία τους.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  3. Εχω μια απεραντη αγαπη για το Βακαλοπουλο. Οι πτυχιουχοι και το Υποθεση μπεστ σελλερ ειναι τ'αγαπημενα μου. Αυτο που με γοητευε παντα ηταν τα παιχνιδια του με το χρονο. "φιλιομασταν εναν αιωνα". Απλα τον αγαπαω.

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  4. @ΚΚΜ: Ακόμα δεν γκουγκλάρισα πού είναι ή τι άλλο έκανε ο Ταμβακάκης. Μετά τη Φιλομήλα έβγαλε την Υστάτη (δύο νουβέλες μαζί), που μου φάνηκε μάλλον αμήχανο βιβλίο. Μετά δεν ξέρω. Όλα αυτά από μνήμης, ε;

    @ανώνυμο: Δε μιλάω ακριβώς για αξία μιλάω για αίσθηση και για διαπαιδαγώγηση. Ωστόσο φρονώ ότι ο Βακαλόπουλος είναι σπουδαίος πεζογράφος. Σε επίπεδο περιεχομένου εξηγώ την άποψή μου στον σύνδεσμο μέσα στο ποστ· γενικά ο Βακαλόπουλος μιλάει για αυτό που αντιλαμβάνεται και νιώθει ως ελληνική πραγματικότητα χωρίς επαρχιωτισμό και χωρίς τα γνωστά νεοελληνικά πεζογραφικά κόμπλεξ (π.χ.υμνεί την Κυψέλη). Επιπλέον, παρά τη θεματολογία του, ξέρει πώς να παντρέψει τελικά το ειδικό και το τοπικό με το οικουμενικο, τη δυναστεία των Αγγέλων και τη φραγκοκρατία με το σινεμά του Γιάντσο και του Μελ Μπρουκς, μακριά από εμμονές με την αριστερά, την ελληνικότητα κτλ. Είναι χαρακτηριστική η σκηνή στους Πτυχιούχους που πάνε στο Φισκάρδο... Σε επίπεδο τεχνικής, είναι από τους λίγους νεώτερους (μαζί με, ανάμεσα σε άλλους, τη Σ. Τριανταφύλλου και, πολύ λιγότερο πετυχημένα, τον Α. Σταμάτη) των οποίων η γραφή δεν όζει τριανταρίλα: σεφερίλα-θεοτοκίλα (και μπαγιάτικη καραγατσίλα).

    @archive: Είναι χαρακτηριστικό πώς κάποιες εκφρασούλες και μανιερίτσες (της εποχής) του Βακαλόπουλου (π.χ. "η Μ. ήτανε φρικτά τσαντισμένη" κτλ.) έγιναν μετά σχεδόν του συρμού: λίγο Γιάννης Νένες, λίγο Μυρτώ Κοντοβά, λίγο Μανίνα Ζουμπουλάκη -- έως και Μαλβίνα Κάραλη... :-)

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  5. Και κάτι άλλο, σχετικό με το πρόσφατο ντάρι-ντάρι που προκάλεσε αυτό το κείμενο: όταν ο Βακαλόπουλος στις Νέες Αθηναϊκές Ιστορίες (εδώ η συντομότερη από αυτές, μητέρα όλων των μπλογκαναρτήσεων) μίλαγε για αυτό που τότε λέγαμε "μπουζούκια" και τη Ρούλα Καλάκη, η πεζογραφική σκηνή μας πρέσβευε ότι υπήρχε μόνο Στράους, Στόουνς και τσάμικα από τη Στράτο Βάλτου Αιτωλοακαρνανίας -- και τίποτα ενδιάμεσα, κατά το παπαρρηγοπούλειο "Αρχαιότης-Νεωτέρα Ελλάς" (και τίποτα ενδιάμεσα).

    ΑπάντησηΔιαγραφή
  6. η μνήμη σου είναι αξιοζήλευτη, εγώ ούτε καν θυμάμαι αν είναι ακόμη μεγαλοστέλεχος στην Alpha Trust ή όχι


    ΚΚΜ

    ΑπάντησηΔιαγραφή